ABMK

Epitafium Marcina Orłowity (zm. 1630) w katedrze w Bydgoszczy i jego fundator

Tomasz Zaucha

Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie , Polska
https://orcid.org/0000-0002-5219-5044


Abstrakt

Epitafium Marcina Orłowity (ok. 1560-1630) w katedrze św. Marcina i Mikołaja w Bydgoszczy pozwala, dzięki uzupełnieniu o informacje ze źródeł archiwalnych, zapoznać się z postacią patrycjusza z przełomu XVI i XVII wieku oraz z jego pobożną fundacją dla bydgoskiej fary. Źródła przynoszą też informacje o stosunkach rodzinnych malarza krakowskiego Łukasza Porębskiego, który zamówił barokowe epitafium z wchodzącego w modę czarnego marmuru dębnickiego.

Słowa kluczowe:

katedra św. Marcina i Mikołaja w Bydgoszczy, Marcin Orłowita, Łukasz Porębski, rzeźba barokowa w Polsce



Źródła rękopiśmienne

Archiwum Archidiecezji Gnieźnieńskiej (AAGn)

AP-84, Archiwum parafii Bydgoszcz, sygn. 435: Akta spec. dozoru kościoła parafialnego pod wezwaniem św. Marcina i św. Mikołaja w Bydgoszczy tyczące spisu inwentarza kościelnego.

AP-84, Archiwum parafii Bydgoszcz, sygn. 434: Akta generalne dozoru kościoła parafialnego pod wezwaniem św. Marcina i św. Mikołaja w Bydgoszczy tyczące dokumentów i protokołów do wykazu majątku i kapitału kościelnego, 1605-1843, k. 89-90: Testament Macieja Wolańskiego, złotnika, 19 IX 1624, w którym przeznacza srebro na kielich do bractwa literackiego.

AP-84, sygn. 434: Kościół farny. Dokumenty, protokoły, wykazy majątku kościelnego (1605-1843).

ZOB 163, Archiwum klasztoru obserwantów w Bydgoszczy, sygn. 1: Topographia conventus loci bydgostiensis...

Archiwum Narodowe w Krakowie (ANK)

Akta sądu wyższego prawa magdeburskiego

/10/0/2.1/15 (d. sygn. SWPM I-15): Liber actorum iudicii do[mini] advocati provincialis et scabinorum supremi iuris Theutonici Maydeburgensis castri Cracoviensis.

Archiwum Diecezjalne we Włocławku (ADW)

(d. sygn. ABKP. Wiz. 9(73)): Visitatio ecclesiarum dioecesis Vladislaviensis tempore Ill[ust]r[issi]mi et Re[vere]nd[issi]mi D[omi]ni Mathiae Łubi[e]nski, Episcopi Vladislavien[sis] et Pomeraniae A[nn]o D[omi]ni 1633tio.

, Ordin[ati]ones & Decreta ex visi[tati]one Eccl[esi]ae Par[ochia]lis in Bydgost per Ill[ustrissi]mum et R[evere]n[dissi]mum D[omi]num Ep[isco]pum Vladislavien[sem] et Pomera[ni]ae Anno quo sup[ra] [1636] die 22. Iunii relicta.

Muzeum Narodowe w Krakowie – Biblioteka Książąt Czartoryskich (BCz)

IV Rkps: W. Łochowski, Cronica civitatis Bidgostiensis a fundatione eius usque ad annum 1637.

IV Rkps: Ecclesiae parochialis Bidgostiensis tituli sanctorum Martini et Nicolai pontifices fundationes, inscriptiones, obligationes etc. processus tam antiquiores, quam noviter factae nonnullae ad meliorem ordinem redactae anno 1649.

Źródła drukowane

Acta consularia civitatis Bidgostiensis 1671-1675, red. Z. Guldon, R. Kabaciński, t. 1, Bydgoszcz-Poznań 1967.

Becker Eduard, Documenta ecclesias civitatis Bidgostiensis (Bromberg) concernentia, Berlin 1918.

Kantak Kamil, Kronika bernardynów bydgoskich, Poznań 1907.

Starowolski Szymon, Monumenta Sarmatarum viam universae carnis ingressorum, Cracoviae 1655.

Opracowania

Borucki Kazimierz, Tablice pamiątkowe Bydgoszczy, Bydgoszcz-Łódź 1963.

Grüneweg Martin, Die Aufzeichnungen des Dominikaners Martin Gruneweg (1562-ca. 1618) über seine Familie in Danzig, seine Handelsreisen in Osteuropa und sein Klosterleben in Polen, red. A. Bues, Wiesbaden 2008.

Gryglewski Piotr, Vetusta Monumenta. Szlacheckie mauzoleum od połowy XV do XVII w., Łódź 2002.

Janowski Piotr J., Inwentarz marmurów z krakowskiego warsztatu Sebastiana Sali z 1653 r. Kilka uwag na temat biografii rzeźbiarza i jego ostatnich zamówień, „Biuletyn Historii Sztuki” 84 (2022) s. 311-337. (Crossref)

Kabaciński Ryszard, W czasach Rzeczypospolitej szlacheckiej, w: Bydgoszcz. Zarys dziejów, red. R. Kabaciński, Bydgoszcz 1980, s. 32-73.

Karpowicz Mariusz, Matteo Castello architekt wczesnego baroku, Warszawa 1994.

Kowalska Halina, Baltazar Porębski (ok. 1550-1617), w: Polski słownik biograficzny, t. 27, Wrocław 1982-1983, s. 635-655.

Leitsch Walter, Das Leben am Hof König Sigismunds III. von Polen, Wien-Kraków 2009. (Crossref)

Łbik Lech, Staropolskie dzieje bydgoskiej Fary (XIV-XVIII wiek), „Kronika Bydgoska”, 24 (2002) s. 11-73.

Macioce Stefania, Curzietti Jacopo, Agnoli Immacolata, Michelangelo Merisi da Caravaggio. Documenti, fonti, e inventari 1513-1875, Roma 2010.

Malewski Zygmunt, Bractwo św. Anny w Bydgoszczy, Bydgoszcz 1933.

Malewski Zygmunt, Śladami życia artystycznego w Bydgoszczy, „Przegląd Bydgoski”, 5 (1937) s. 18-35.

Ostrowski Jan K., Portraiture in old Poland, Warsaw-Cracow 2023.

Rawita-Witanowski Michał, Monografia Łęczycy, Kraków 1898.

Rogalski Bogumił, Przyczynek do dziejów bractwa łuczników w Bydgoszczy w XVI wieku, „Kronika Bydgoska”, 17 (1995) s. 117-126.

Skrabski Józef, The stonemasonry centre in Dębnik under the management of the discalced Carmelites in Czerna, „Folia Historica Cracoviensia”, 22 (2016) s. 419-436. (Crossref)

Stolarczyk Tomasz, Historia kościoła i parafii św. Andrzeja apostoła w Łęczycy, w: Łęczycka fara: kościół i parafia św. Andrzeja Apostoła w Łęczycy, red. J. Szymczak, S. Sobierajski, Łęczyca 2010, s. 13-31.

Stolot Franciszek, Nie wykorzystane źródło do dziejów sztuki Krakowa w w. XVII i XVIII, „Rocznik Krakowski”, 44 (1973) s. 63-96.

Szczepańska Jarosława, Malowane portrety epitafijne na Mazowszu z XVII i pocz. XVIII w., „Rocznik Mazowiecki”, 2 (1969) s. 253-297.

Walicki Michał, Tomkiewicz Władysław, Ryszkiewicz Andrzej, Malarstwo polskie. Manieryzm, barok, Warszawa 1971.

Wardzyński Michał, Marmur i alabaster w rzeźbie i małej architekturze Rzeczypospolitej. Studium historyczno-materiałoznawcze przemian tradycji artystycznych od XVI do początku XVIII wieku, Warszawa 2015.

Wardzyński Michał, Organizacja pracy i praktyka warsztatowa w kamieniołomach dębnickich od drugiej ćwierci XVII do początku XVIII wieku, a „długie trwanie” form późnomanierystycznych i wczesnobarokowych, w: Studia nad sztuką renesansu i baroku, t. 9, Tradycja i innowacja w sztuce nowożytnej, red. I. Rolska, K. Gombin, Lublin 2012, s. 331-368.

Wardzyński Michał, Kowalski Hubert, Jamski Piotr, Lapidarium warszawskie. Szlachetne materiały kamieniarskie w XVI i XVII wieku, Warszawa 2013.

Wiliński Stanisław, Rzeźby Sebastiana Sali dla Krzysztofa Opalińskiego, „Biuletyn Historii Sztuki”, 18 (1956) s. 55-83.

Załęski Stanisław, Jezuici w Polsce, Kraków 1900-1906.

Zyglewski Zbigniew, Zachowane i zaginione inskrypcje bydgoskiej fary, w: Interpretatio rerum gestarum. Studia ofiarowane profesorowi Januszowi Ostoja-Zagórskiemu w 70. rocznicę urodzin, red. A. Jankowski, J. Maciejewski, Bydgoszcz 2013, s. 182-194.

Pobierz

Opublikowane
2025-06-17


Zaucha, T. (2025). Epitafium Marcina Orłowity (zm. 1630) w katedrze w Bydgoszczy i jego fundator. Archiwa, Biblioteki I Muzea Kościelne, 124, 839–852. https://doi.org/10.31743/abmk.18081

Tomasz Zaucha  tomasz.zaucha@upjp2.edu.pl
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie https://orcid.org/0000-0002-5219-5044