Prywatne zakłady kształcenia i wychowania dziewcząt w Galicji w latach 1841-1870 (w świetle diecezjalnych szematyzmów szkół ludowych)
Roman Pelczar
Uniwersytet Rzeszowski , PolskaAbstrakt
Celem artykułu jest ukazanie problemu edukacji dziewcząt z rodzin szlacheckich i mieszczańskich mieszkających w Galicji w XIX wieku. Często wysyłano je do prywatnych placówek edukacyjnych otwieranych w większych miastach tego obszaru. Chociaż problem dotyczy zaboru austriackiego, można go również rozpatrywać w kontekście pozostałych ziem polskich w czasie zaborów. Do opracowania artykułu wykorzystano głównie drukowane diecezjalne wykazy (szematyzmy) szkół ludowych z terenu Galicji. Przeanalizowano placówki edukacyjne dla dziewcząt prowadzone przez osoby prywatne. Większość zakładów tego typu powstała we Lwowie. Okres ich działalności był bardzo zróżnicowany. Organizatorami i właścicielami tych placówek były kobiety. Ponadto pełniły one funkcję nauczycielek. Najczęściej nauczały samodzielnie. Tylko czasami w niektórych zakładach zatrudniano dodatkowych nauczycieli. Powszechną praktyką było zatrudnianie do nauczania religii katolickiej miejscowych księży. Do tych instytucji przyjmowano nieduże grupy dziewcząt. Zazwyczaj było ich kilkanaście lub niewiele więcej.
Słowa kluczowe:
szkoły dla dziewcząt; szkolnictwo w Galicji; edukacja dziewcząt; schematyzmy; GalicjaBibliografia
Chodynicki I., Historia stołecznego królestw Galicji i Lodomeryi miasta Lwowa od założenia jego aż do czasów teraźnieyszych, Lwów 1829.
Dobrowolska M., Początki szkolnictwa dla dziewcząt, w: Historia wychowania, red. Ł. Kurdybacha, t. 2, Warszawa 1967, s. 188-198.
Dormus K., Włoch A., Wojniak J., Edukacja kobiet, kobiety w edukacji. Szkice historyczno-pedagogiczne, Kraków 2017.
Falkowska J., W służbie edukacji kobiet. Działalność Felicji Boberskiej z Wasilewskich (1825-1889), „Studia Paedagogica Ignatiana”, 19 (2016) nr 3, s. 123-142. (Crossref)
Felczyński Z., Rozwój kulturalny Przemyśla 1772-1918, w: Tysiąc lat Przemyśla. Zarys historyczny, cz. 2, red. F. Persowski, A. Kunysz, J. Olszak, Warszawa-Kraków 1974, s. 149-184.
Gaj-Piotrowski W., Stan szkolnictwa i oświaty w rejonie Rozwadowa w latach 1772-1874, „Rocznik Województwa Rzeszowskiego”, 8 (1975) s. 23-56.
Janicka M., Edukacja kobiet na ziemiach polskich na przełomie XVIII i XIX wieku, Warszawa 2017 (zamieszczona w Internecie praca doktorska), https://depotuw. ceon.pl/handle/item/2527 (dostęp: 23.12.2019).
M. W. [Michał Wiesiołowski], Rys statystyczno-jeograficzny Galicyi Austrjackiej, Poznań 1842.
Majorek C., Marmon W., Oświata i kultura regionu tarnowskiego w okresie rozbiorów i niewoli, w: Tarnów. Dzieje miasta i regionu, t. 2: Czasy rozbiorów i Drugiej Rzeczypospolitej, red. F. Kiryk, Z. Ruta, Tarnów 1983, s. 259-286.
Ochenduszko T., Dymnicki Feliks (1824-1876), w: Słownik biograficzny twórców oświaty i kultury XIX i XX wieku Polski południowo-wschodniej, red. A. Meissner, K. Szmyd, Rzeszów 2011, s. 103-104.
Pelczar R., Szkoły trywialne dla dziewcząt w łacińskiej diecezji przemyskiej w czasach zaborów, „Przegląd Historyczno-Oświatowy”, (2014) nr 1-2, s. 20-41.
Pelczar R., Rzymskokatolickie szkoły trywialne w Galicji w latach 1774-1875, Lublin 2014.
Persowski F., Kartki z dziejów szkolnictwa w Galicji w I połowie XIX w. (głównie z terenu województwa rzeszowskiego), „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Rzeszowie”, z. 4: Nauki Pedagogiczne, (1967) s. 387-415.
Quirini-Popławska D., Szkolnictwo krośnieńskie od XVII w. do 1914 r., w: Krosno. Studia z dziejów miasta i regionu, t. 2: 1918-1970, red. J. Garbacik, Kraków 1973, s. 332-362.
Rzemieniuk F., Unickie szkoły początkowe w Galicji w latach 1805-1914, „Roz¬prawy z Dziejów Oświaty”, 33 (1990) s. 107-149.
Selingerowa J., Obowiązki kobiety każdego stanu w zakresie gospodarstwa domowego, Lwów 1882.
Świeboda J., Dzieje I Gimnazjum w Rzeszowie 1786-1918, Rzeszów 1984.
Świeboda J., Szkolnictwo ludowe w Rzeszowie pod zaborem austriackim (1772-1918), „Rocznik Województwa Rzeszowskiego”, 9 (1978) s. 5-37.
Wlaźlik B., Historyczny wymiar edukacji dziewcząt, „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie”. Seria: Pedagogika, 15 (2006) s. 211-226.
Z[ofia] R[Romanowiczówna], Felicya z Wasilewskich Boberska. Życiorys, Lwów 1893.
Zięba-Kołodziej Beata, Internat i bursa. Historia i współczesność, Tarnobrzeg 2011.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
