Relacje niemiecko-polskie w rzymskokatolickiej parafii pw. Świętej Trójcy w Machlińcu w archidiecezji lwowskiej obrządku łacińskiego w przekazie ks. Władysława Krzystyniaka z 1922 roku
Grzegorz Chajko
Katedra Archiwistyki i Nauk Pomocniczych Historii, Instytut Historii, Wydział Historii i Dziedzictwa Kulturowego, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie , PolskaAbstrakt
Historia Kresów Południowo-Wschodnich w okresie II Rzeczypospolitej wciąż pełna jest „białych plam”, które czekają na odkrycie. Dotyczy to również badań nad relacjami pomiędzy narodami zamieszkującymi te ziemie przed II wojną światową. Niniejsza publikacja szczegółowo przybliża i opisuje warunki życia Niemców i Polaków w rzymskokatolickiej parafii Machliniec koło miasta Stryja w archidiecezji lwowskiej według stanu z 1922 r., w parafii, w której zdecydowaną większość wiernych stanowiła pierwsza nacja. W artykule można zatem znaleźć szczegółowe informacje dotyczące warunków ich życia codziennego, wielopłaszczyznowych odniesień do spraw Kościoła rzymskokatolickiego, a przede wszystkim kwestii liturgii odmawianej w językach narodowych. Sporo miejsca poświęcono zwłaszcza społeczności polskiej, która w zdominowanej przez Niemców parafii posiadała ograniczone prawa i swobody. Omawiana publikacja w zasadniczej części składa się z edycji źródłowej sprawozdania przesłanego w 1922 r. do Kurii Metropolitalnej we Lwowie przez ówczesnego duszpasterza w Machlińcu ks. Władysława Krzystyniaka. Tekst dokumentu opracowano i opatrzono licznymi przypisami, a także poprzedzono wprowadzeniem redakcyjnym, który przybliża go czytelnikom. Całość uzupełnia krótki koncept odpowiedzi Kurii, skierowany do ks. Krzystyniaka, który mimo faktu, iż nie zachował się w całości, stanowi i tak ważny dowód na to, iż kwestie poruszone przez autora zostały zauważone i nie zlekceważone. Edytowany dokument ks. Krzystyniaka nie był jak dotąd publikowany.
Słowa kluczowe:
relacje polsko-niemieckie, archidiecezja lwowska, duszpasterstwo, ks. Władysław Krzystyniak, Machliniec, Lwów, Małopolska WschodniaBibliografia
Torzecki Ryszard, Kwestia ukraińska w Polsce w latach 1923-1929, Kraków 1989.
Torzecki Ryszard, Polacy i Ukraińcy. Sprawa ukraińska w czasie II wojny światowej na terenie II Rzeczypospolitej, Warszawa 1993.
Poliszczuk Wiktor, Zginęli z rąk ukraińskich, Toronto 1998.
Poliszczuk Wiktor, Posłanie do braci Polaków. Prawosławnego Ukraińca w 55-tą rocznicę mordów wołyńskich, Toronto-Warszawa 1998.
Poliszczuk Wiktor, Ukraińskie ofiary OUN-UPA, Toronto 1998.
Krasny Piotr, Kościół parafialny p.w. Świętej Trójcy w Machlińcu, w: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, t. 9, red. Jan K. Ostrowski, Kraków 2001, s. 95-99.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, t. 5, Warszawa 1884, s. 873.
Henryk Szczerbiński, Deutschtumsbund zur Wahrung der Minderheitsrechte in Polen, w: Encyklopedia Historii Drugiej Rzeczypospolitej, red. zbior., Warszawa 1999, s. 75.
Dzieduszycki Konstanty, w: Posłowie i senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej 1919-1939. Słownik biograficzny, t. 1, red. Andrzej Krzysztof Kunert, Warszawa 1998, s. 451-452.
Chajko Grzegorz, Arcybiskup Bolesław Twardowski (1864-1944) metropolita lwowski obrządku łacińskiego, Rzeszów 2010.
Smólski Grzegorz, Kolonie i stosunki niemieckie w Galicji, Kraków 1910.
Katedra Archiwistyki i Nauk Pomocniczych Historii, Instytut Historii, Wydział Historii i Dziedzictwa Kulturowego, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie