The fate of Roman Catholic churches and Communities in the Kamyanets-Podilsky (Khmelnytskyi) region in the years 1944-1964
Władysław Rożkow
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , PolandAbstract
The aim of the article is to present the Soviet religious policy towards the Roman Catholic Church in the former Kamianets-Podilskyi oblast in Ukraine in the years 1944-1964, with particular emphasis on the actions of the state authorities aimed at the eradication of Catholic sacred buildings. The action of mass shutting down of temples initiated by the Soviets at the turn of 1946-1947, although not fully implemented, brought tangible results. In the year 1964, out of over 30 Catholic churches functioning after the war, only 11 remained in the Kamianets-Podilskyi oblast (Khmelnytskyi Oblast): in Gródek Podolski, Gołuzubińce, Mynkivtsi, Manikowce, Podleśny Mukarów, Derazhnia, Kitajgród, Letychiv, Struha, Greczany and Polonne. The reasons for shutting down churches were various: lack of a permanent priest, a small number of believers, poor technical condition of the building or too small distance of the temple from other churches. Sometimes a pretext was sufficient, e.g. the allegedly urgent need to establish a community centre, school or library. In accordance with the order of the Council Representative for Religious Cults, the rooms of the closed temples could be used only for cultural and educational purposes. In reality, however, many churches, especially in rural areas, were converted into farm warehouses. Depending on the situation in individual regions, closed churches were intended for cultural, educational and economic purposes, and were often also devastated. In temples taken over by state authorities, crosses were immediately removed. In order to obliterate the sacred character of the buildings, church towers were also demolished and the facades were deformed.
Keywords:
Religion in the USSR, Roman Catholic Church, Podilia, catholic templesReferences
Antkiewicz Z., Satanów, w: Miasta wielu religii. Topografia sakralna ziem wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, red. M. Jakubowski, M. Sas, F. Walczyna, Warszawa 2016, s. 125-128.
Bania Z., Wiraszka M., Kamieniec Podolski. Miasto – legenda. Zarys dziejów urbanistyki i architektury od czasów najdawniejszych do współczesności, Warszawa 2001.
Biletska M., Ks. Władysław Wanags MIC i jego posługa na Podolu w latach 1977- 2001, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 107 (2017) s. 33-62.
Berezdów, w: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, t. 1, Warszawa 1880, s. 141.
Czercze, w: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, t. 1, Warszawa 1880, s. 797.
Dzwonkowski R., Losy duchowieństwa katolickiego w ZSSR 1917-1939. Martyrologium, Lublin 1998.
Dzwonkowski R., Religia i Kościół katolicki w ZSRS oraz w krajach i na ziemiach okupowanych 1917-1991: kronika, Lublin 2010.
Dzwonkowski R., Za wschodnią granicą 1917-1993. O Polakach i Kościele w dawnym ZSRR z Romanem Dzwonkowskim rozmawia Jan Pałyga, Warszawa 1993.
Dzwonkowski R., Z historii Kościoła katolickiego w ZSRS 1917-1991: pogadanki w Radiu Watykańskim, Ząbki 2005.
Iwanicki K., Katedra w Kamieńcu, Warszawa 1930.
Kamieniec Podolski, w: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, t. 3, Warszawa 1882, s. 759.
Kitajgód, w: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, t. 4, Warszawa 1883, s. 115.
Kołodziejczyk D., Podole pod panowaniem tureckim. Ejalet kamieniecki 1672– 1699, Warszawa 1994.
Kołybanie, w: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, t. 4, Warszawa 1883, s. 296.
Kopczyński J., Kamieniec Podolski, w: Miasta wielu religii. Topografia sakralna ziem wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, red. M. Jakubowski, M. Sas, F. Walczyna, Warszawa 2016, s. 74-91.
Krasiłow, w: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, t. 4, Warszawa 1883, s. 615.
Król-Mazur R., Miasto trzech nacji. Studia z dziejów Kamieńca Podolskiego w XVIII wieku, Kraków 2008.
Kupin, w: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, t. 4, Warszawa 1883, s. 886.
Latyczów, w: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, t. 5, Warszawa 1884, s. 99-100.
Łysenko O., Derżawa i religijni konfesiji w Ukrajini (1943-1945), w: Aktualni probłemy witczyznianoji istorii XX st. Zbirnyk naukowych prac pryswiaczenyj pamjati akad. NAN Ukrajiny Jurija Jurijowycza Kondufora, t. 2, Kijów 2004, s. 155-209.
Mińkowce, w: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, t. 6, Warszawa 1885, s. 448.
Nowicka L., Istorycznymy steżkamy ridnogo mista, Łetycziw 2012.
Osadczyj W., Katołycka Cerkwa w Ukrajini. Istorycznyj narys, Lublin 2001.
Osadczy W., Kościół katolicki na Ukrainie wobec represji sowieckich, w: Represje wobec Kościoła w krajach Bloku Wschodnigo. Komuniści przeciw religii po 1944 roku, red. J. Marecki, Kraków 2011, s. 83-91.
Osadczy W., Wierzyli wbrew nadziei. Z dziejów przetrwania Kościoła łacińskiego na Ukrainie radzieckiej w okresie powojennym, „Ethos”, (2001) nr 53-54, s. 151- 164.
Pasiecznik O., Parafija i chram u Proskurowi do 1917 roku, „Studia Catholica Podoliae”, (2012) nr 6, s. 321-345.
Pasiecznik O., Rimo-katoliczieskije obszcziny w Kamieniec-Podolskoj (Chmielnickoj) obłasti USRR (1945-1953), w: Represiji proty polakiw ta inszych nacionalnostej na Podilli. Rol i misce w istoriji kraju, red. I. Jaszczuk, Chmielnicki 2016, s. 86-114.
Połonne, w: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, t. 8, Warszawa 1887, s. 727-728.
Prusiewicz A., Kamieniec Podolski. Szkic historyczny, Kijów – Warszawa 1915.
Rosowski W., Kościół katolicki na terenie Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej po 1945 r., w: Kościoły chrześcijańskie w systemach totalitarnych, red. J. Kłaczkow, W. Rozynkowski, Toruń 2012, s. 662-684.
Rożkow W., Ksiądz Władysław Wanags (1931-2001) – obrońca Kościoła na Podolu, Biały Dunajec-Ostróg 2018.
Sbornik zakonow SSSR i ukazow Priezidiuma Wierchownogo Sowieta SSSR. 1938 g. – ijul 1956 g., red. J. Mandelsztam, Moskwa 1956.
Schematyzm Kamjanec-Podilskoji dijeceziji, Kamieniec-Podolski 2005.
Słobodian W., Korotkyj istorycznyj oglad kultu Materi Bożoji Tyniańskoji, „Studia Catholica Podoliae”, nr. 8-9 (2014-2015), s. 321-326.
Sołodkowce, w: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, t. 11, Warszawa 1890, s. 58-59.
Starokonstantynów, w: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, t. 11, Warszawa 1890, s. 257-259.
Struga, w: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, t. 11, Warszawa 1890, s. 415.
Szarowka, w: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, t. 11, Warszawa 1890, s. 792-793.
Szumił H.I., „Nigdym ja ciebie, ludu, nie rzuciła”. Z dziejów latyczowskiej Ikony, Lublin-Sandomierz 2015.
Szumił H.I., Sanktuarium Matki Bożej Latyczowskiej, Sandomierz 1994.
Szymański J., Kościół katolicki na Podolu. Obwód winnicki 1941-1964, Lublin 2003.
Wolińska-Wójtowicz A., Matka Boża Latyczowska, Lublin 2014.
Wońkowce, w: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, t. 13, Warszawa 1893, s. 938.
Zamiechów, w: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, t. 14, Warszawa 1895, s. 369.
Zińków, w: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, t. 14, Warszawa 1895, s. 620.
Zińkowce, w: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, t. 14, Warszawa 1895, s. 622.
