The Dean’s archive of the Walcz (Wałcz) deanery until 1945 in the resources of the Archives of the Kosza lin-Kolobrzeg (Kołobrzeg) Diocese. Inventory
Tadeusz Ceynowa
Abstract
The article presents the preserved dean’s archives concerning the Walcz (Wałcz) deanery. In the 14th century, the bishop of Poznan (Poznań) created the Kalisz-Walcz (Wałcz) official office for the territories behind the Notec (Noteć). As a result of the Reformation, in the mid-16th century the official office ceased to exist. In 1602, the areas remaining under Catholic Church administration were incorporated into the newly created Czarnkow (Czarnków)-Walcz (Wałcz) deanery. After the First Partition, the official office for West Prussia was reactivated in the area of Walcz (Wałcz). At the end of the 18th century, the autonomous deanery of Walcz (Wałcz) was established, which coincided with the territory of the poviat, except for Czaplinek, of the Pomeranian province. Initially, it consisted of 12 parishes and 34 branch churches. In the 20th century, several branches became independent pastoral centres. The preserved archives (159 notebooks) were divided into two parts: Generalia, concerning the issues of the entire deanery, divided into further series, and Specialties concerning individual parishes. The preserved files date from the end of the 18th century until 1945.
Keywords:
Keywords: the Walcz (Wałcz) Decanate, dean, Archdiocese of Poznan (Poznań), Archives of the Koszalin-Kolobrzeg (Kołobrzeg) Diocese, archivesReferences
Bąk L., Dzieje szkoły średniej w Wałczu. Od kolegium jezuickiego do liceum ogólnokształcącego (1665-1995), Inowrocław 1998.
Bąk L., Ziemia wałecka w dobie reformacji i kontrreformacji w XVI-XVIII w., Piła 1999.
Boras Z., Walczak R., Wędzki A., Historia powiatu wałeckiego w zarysie, Poznań 1961. Ceynowa Tadeusz, Elżbietanki w dekanacie wałeckim w latach 1868-1920, „Roczniki Teologiczne”, 51 (2004) nr 4, s. 129-147.
Ceynowa T., Kulturkampf w dekanacie wałeckim, „Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie”, (2003) nr 8, s. 165-178.
Ceynowa T., Materiały Archiwum Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej w Koszalinie dotyczące kościelnych dziejów Piły, „Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie”, (2019) nr 26, s. 249-266.
Ceynowa T., Ziemia pogranicza. Dekanat wałecki w latach 1821-1920, Radom 2004.
Ceynowa T., Źródła archiwalne do dziejów dekanatu wałeckiego w latach 1821- 1920 w zasobie Archiwum Archidiecezjalnego w Poznaniu, w: Historia Ecclesiae in Pomerania. Księga jubileuszowa poświęcona ks. prof. zw. dr. hab. Lechowi Bończa -Bystrzyckiemu, red. Z. Lec, G. Wejman, Szczecin 2008, s. 247-269.
Facultates, w: Encyklopedja kościelna podług teologicznej encyklopedji Wetzera i Weltego, z licznemi jej dopełnieniami, t. 5: Emanacja–Fürstenberg, red. Michał Nowodworski, Warszawa 1874, s. 250-252.
Gatz E., Schneidemühl, w: Lexikon für Theologie und Kirche, Bd. 9, red. M. Buchberger, W. Kasper, Freiburg im Breisgau 2000, szp. 189-190.
Historia Pomorza, t. 4: 1850-1918, cz. 1: Ustrój, gospodarka, społeczeństwo, red. S. Salmonowicz, Toruń 2000.
Historia residentiae Valcensis Societatis Jesu ab Anno Domini 1618, red. M. Rohwerder, Kolonia 1967.
Jurek T., Biskupstwo poznańskie w wiekach średnich, Poznań 2018.
Klitsche E., Die Bulle de salute animarum vom Jahre 1821 und die Entwicklung der kirchlichen Verhältnisse im Osten Deutschlands bis auf unsere Zeit, w: Die Apostolische Administratur Schneidemühl. Ein Buch für das katholische Volk, red. F. Westpfahl, Schneidemühl 1928, s. 46-47.
Kumor B., Granice metropolii i diecezji polskich (968–1939), „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 21 (1972) s. 309-404.
Kumor B., Ustrój i organizacja Kościoła polskiego w okresie niewoli narodowej 1772-1918, Kraków 1980.
Litak S., Kościół łaciński w Rzeczypospolitej około 1772 roku. Struktury administracyjne, Lublin 1996.
Litak S., Struktura terytorialna Kościoła łacińskiego w Polsce w 1772. Mapy, Lublin 1980. Mańkowski Alfons, Prałaci i kanonicy katedralni chełmińscy od założenia kapituły do naszych czasów, Toruń 1928.
Nowacki J., Archidiecezja poznańska w granicach historycznych i jej ustrój, t. 2, Poznań 1964.
Petzelt L., Die Errichtung der Erzbischöflichen Delegatur und die Anfänge der Apostolischen Administratur Tütz, w: Die Apostolische Administratur Schneidemühl. Ein Buch für das katholische Volk, red. F. Westpfahl, Schneidemühl 1928, s. 12-15.
Prejs R., Prałatura pilska w świetle schematyzmu z 1940 r., „Roczniki Teologiczne”, 55 (2008) nr 4, s. 36-37.
Silnicki T., Z dziejów Kościoła w Polsce. Studia i szkice historyczne, Warszawa 1960.
Walachowicz J., Z problematyki kościelno-ustrojowej pogranicza diecezji poznańskiej, kamieńskiej i lubuskiej w średniowieczu, „Poznańskie Studia Teologiczne”, (1983) nr 4, s. 309-314.
Wasiak K., Dziekani archidiecezji poznańskiej, Lublin 1964, (mps).
