The disappearance of the presence of Franciscan monks in the Sandomierz diocese after 1864
Roland Prejs
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Wydział Teologii, Katedra Historii Kościoła , PolandAbstract
Tsarist authorities dissolved monasteries in the Kingdom of Poland in 1864. The monasteries of the Observantes (Bernardines) in Kazanów, Opatów and Radom, the Conventual Fran-ciscans in Smardzewice and Zawichost and the Reformers Franciscans in Rytwiany, Sandom-ierz and Solec were closed in the diocese of Sandomierz. The Observante (Bernardine) monastery in Paradyż (Wielka Wola) was not closed. In 1870, the tsarist authorities relocated the Reformers Franciscans from the monastery in Jędrzejów (Kielce diocese) to the monastery in Wysokie Koło. Thus, in the diocese there were ultimately two Franciscan monasteries preserved from dissolution: the Bernardines in Paradyż and the Reformers Franciscans in Wysokie Koło. The number of monks systematically decreased, mainly due to deaths, the ban on admitting novices and the transfer of some monks to pastoral work in parishes. This meant that the monastery in Wysokie Koło ceased to exit along with the death of the last monk in 1891, and the monastery in Paradyż was shut in 1893. In 1899, two former Bernardines died, who at that time were secularised and worked in the parish ministry as priests of the Sandomierz diocese. The presence of former religious who had been secularised ended there. At the churches of the monasteries closed in 1864, the tsarist authorities left one or two monks to celebrate the services. The last of such friars died in 1911, and that is when the presence of Franciscan friars in the diocese of Sandomierz ended.
Keywords:
dissolution of monasteries; Diocese of Sandomierz; Observantes (Bernardines); Conventual Franciscans; Reformers FranciscansReferences
Budziarek M., Realizacja ukazu cesarskiego z 8 XI 1864 wobec klasztoru kapucynów w Lublinie, w: Zakony franciszkańskie w Polsce, t. 3: Franciszkanie w Polsce XIX wieku, Niepokalanów 1996, s. 163-176.
Gach P.P., Kasaty zakonów na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej i Śląska 1773-1914, Lublin 1984.
Gach P.P., Zakony franciszkańskie na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej i Śląska w latach 1773-1914, w: Zakony franciszkańskie w Polsce, t. 3: Franciszkanie w Polsce XIX wieku, Niepokalanów 1996, s. 11-56.
Gadacz J.L., Słownik polskich kapucynów, t. 1, Wrocław 1985, t. 2, Wrocław 1986.
Gajewski S., Kasata klasztorów w diecezji lubelskiej w roku 1864, „Roczniki Humanistyczne”, 21 (1973) z. 2, s. 351-390.
Grudziński K., Opatów, w: Klasztory bernardyńskie w Polsce w jej granicach historycznych, red. H.E. Wyczawski, Kalwaria Zebrzydowska 1985, s. 239-244.
Grudziński K., Radom, w: Klasztory bernardyńskie w Polsce w jej granicach historycznych, red. H.E. Wyczawski, Kalwaria Zebrzydowska 1985, s. 293-301.
Grzybowski M.M., Postawa Wincentego Chościak-Popiela, biskupa płockiego, wobec kasaty klasztorów z 1864 r. w jego diecezji, „Studia Płockie”, 11 (1983) s. 257- 272.
Iriarte L., Historia franciszkanizmu, Kraków 1998.
Kalinowski Z., Kościół św. Józefa w Sandomierzu, cz. 2, Działalność duszpasterska reformatów sandomierskich i dzieje kościoła od kasaty klasztoru w r. 1864, „Studia Sandomierskie”, 4 (1983-1984) s. 320-321.
Kałowski J., Uprawnienia nad zakonami udzielone biskupom przez Stolicę Apostolską po 1864 r., „Prawo Kanoniczne”, 20 (1977) nr 1-2, s. 137-149.
Klasztor Sióstr Bernardynek w Świętej Katarzynie. Klasztor pod Łysicą. Dwa wieki pobytu Sióstr Bernardynek, Święta Katarzyna 2015.
Orzechowska E., Własność poklasztorna w diecezji sandomierskiej po ukazie z 8 XI 1864 r., „Roczniki Humanistyczne”, 31 (1983) z. 2, s. 187-212.
Orzechowska E., Z działalności patriotycznej bernardynów w Radomiu w dobie powstania styczniowego (1861-1864), w: Zakony franciszkańskie w Polsce, t. 3: Franciszkanie w Polsce XIX wieku, Niepokalanów 1996, s. 149-161.
Pabin A., Paradyż, w: Klasztory bernardyńskie w Polsce w jej granicach historycznych, red. H.E. Wyczawski, Kalwaria Zebrzydowska 1985, s. 251-254.
Petrani A., Kasata domów zakonnych w Warszawie w 1864 roku w świetle źródeł rosyjskich, „Prawo Kanoniczne”, 15 (1972) nr 1-2, s. 267-275.
Prejs R., Rektorzy kościołów pofranciszkańskich. Z dziejów zakonników Królestwa Polskiego po kasacie 1864 r., „Studia Franciszkańskie” 9 (1998), s. 125-154.
Prejs R., Bernardyni prowincji małopolskiej po kasacie 1864 r., „Studia Franciszkańskie”, 10 (1999) s. 327-372.
Prejs R., Klasztor bernardynów w Paradyżu (Wielkiej Woli) w latach 1864-1893. Przykład funkcjonowania klasztoru etatowego w Królestwie Polskim w warunkach pokasacyjnych, „Studia Franciszkańskie”, 11 (2001) s. 275-305.
Prejs R., Zakonnicy franciszkańscy Królestwa Polskiego po kasacie 1864 roku. Dzieje – postawy, Warszawa 2003.
Prejs R., Słownik biograficzny zakonników franciszkańskich Królestwa Polskiego po kasacie 1864 r., Poznań 2004. Prejs Roland, Bernardyni w Królestwie Polskim po kasacie 1864 r., w: Pięćset pięćdziesiąt lat obecności oo. Bernardynów w Polsce (1453-2003), red. W.F. Murawiec, D.A. Muskus, Kalwaria Zebrzydowska 2006, s. 427-513.
Prejs R., Klasztor bernardynów w Radecznicy w latach 1864-1919, w: Na tym miejscu chwała Boga Najwyższego odprawiać się będzie... W setną rocznicę rewindykacji klasztoru oo. Bernardynów w Radecznicy (1919-2019), red. I.M. Janusz, A.K. Sitnik, Kalwaria Zebrzydowska 2019, s. 117-132.
Stanaszek B., Nowakowski R., Słownik biograficzny księży diecezji sandomierskiej XIX-XX w., t. 1, Sandomierz 2014.
Stanaszek B., Nowakowski R., Słownik biograficzny księży diecezji sandomierskiej XIX-XX w., t. 2, Sandomierz 2015.
Stanaszek B., Nowakowski R., Tylec P., Słownik biograficzny księży diecezji sandomierskiej XIX-XX w., t. 3, Sandomierz 2017.
Stanaszek B., Nowakowski R., Tylec P., Słownik biograficzny księży diecezji sandomierskiej XIX-XX w., t. 4, Sandomierz 2019.
Szteinke A.J., Kościół Świętego Antoniego i klasztor Franciszkanów-Reformatów w Warszawie 1623-1987, Kraków 1990.
Wiśniewski J., Dekanat opoczyński, Radom 1913.
Wójcik W., Tak zwana reforma klasztorów w 1864 roku na terenie diecezji sandomierskiej, „Archiwa Biblioteki i Muzea Kościelne”, 23 (1971) s. 343-360.
Wyczawski H.E., Krótka historia Zakonu Braci Mniejszych, w: Klasztory bernardyńskie w Polsce w jej granicach historycznych, red. H.E. Wyczawski, Kalwaria Zebrzydowska 1985, s. 581-631.
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Wydział Teologii, Katedra Historii Kościoła
