The parish of St. Stanislaus the Bishop and Martyr in Czeladź – a description from 1791 (A fragment of the undiscovered report from the visitation of the Siewierz deanery in the Krakow Diocese from the 1890s)
Mariusz Trąba
Instytut Historii, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie , Polandhttps://orcid.org/0000-0001-5836-9052
Abstract
In 1846, Fr. Wojciech Janecki was installed as the parish priest of St. Stanislaus in Czeladź, only to find out that the parish did not have an up-to-date inventory of property and property rights. In search of this document, the parish turned to the General Consistory of the Diocese of Krakow. Despite investigation, such a list was nowhere to be found. The only document discovered in the Consistory Archives was a description of the town of Czeladź and the parish of Czeladź compiled in 1791. A copy of this document was sent to the Consistory of the Krakow Diocese in Kielce. This document is the subject of this study. Entitled “Opisanie Kościoła i Parafii Miasteczka Czeladź” (“Description of the Church and Parish of the Town of Czeladź”), the 1791 record is a part of a larger file from that period – perhaps a visitation of the Siewierz deanery. This can be inferred from its content and structure, which resembles documents of this type from the end of the 18th century, e.g. visitation records of the neighbouring Bytom deanery over the years 1792–1793. The thorough scrutiny of both church and state archives has not produced any positive results so far as to the sources confirming the said visitation. The published document is one of the most important sources on the history of Czeladź in the final period of the Republic of Nobles. Its author provides detailed data both on the parish and the church in Czeladź in the last years before the partitions of Poland. It should be emphasised that this document has never been used before in the research on the history of Czeladź.
Keywords:
parish of St. Stanislaus, prepartition Poland, Siewierz deanery, Czeladź, 18th century, canonical visitation, Krakow DioceseReferences
Baczkowska W., Szczygielski W., Potkański (Podkański) Franciszek h. Brochwicz (ok. 1700-1789), biskup sufragan krakowski, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 27, Wrocław 1982, s. 722-724.
Bartel W.M., Olechowski (pierwotne nazwisko Oleszko, Olesek) Józef h. Ratułd (1735-1806), archidiakon i sufragan krakowski, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 23, Wrocław 1978, s. 738-739.
Brykczyński A., Dom Boży to jest praktyczne wskazówki budowania, naprawiania i utrzymywania kościołów na wzór dzieła X. Montault „Traité prtique de la construction, de l’ameublement et de la décoration des églises”, Warszawa 1888.
Butterwick R., Czeppe M., Żebrowski T., Szembek Krzysztof Hilary h. własnego (1723-1797), biskup płocki, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 48, Warszawa 2012, s. 93-100.
Chmiel A., Domy krakowskie. Ulica św. Jana, Kraków 1924.
Czeppe M., Sołtyk Kajetan Ignacy h. własnego (1715-1788), biskup krakowski, zesłaniec, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 40, Kraków 2000, s. 386-404.
„Dawno temu w Czeladzi…” Wystawa fotografii według koncepcji artystycznej Jerzego Żymirskiego, Czeladź 2002.
Dąbrówka Celarego, http://dabrowkamala.blogspot.com/2013/02/dabrowka-celarego.html (dostęp: 15.12.2017).
Follprecht K., Przyczynki do dziejów krakowskiego rodu Cellarich, „Krakowski Rocznik Archiwalny”, 5 (1999) s. 69-84.
Graff T., Podkański, Podkański Franciszek (ok. 1798-1789), w: Encyklopedia katolicka, t. 16, red. E. Gigilewicz, Lublin 2012, kol. 103-104.
Historia Czeladzi, t. 1-2, red. J. Drabina, Czeladź 2012.
Instrukcja wydawnicza dla źródeł historycznych od XVI do połowy XIX wieku, red. K. Lepszy, Wrocław 1953.
Jedynak Z., Drabina J., Czeladź w XVII i XVIII wieku, w: Historia Czeladzi, t. 1, red. J. Drabina, Czeladź 2012, s. 201-272.
Karkocha M., Wystrój i wyposażenie kościoła parafialnego w Małogoszczu w świetle inwentarza z 1856 roku, „Przegląd Nauk Historycznych”, 16 (2017) z. 1, s. 325-362.
Knosała J., Parafia Radzionkowska i jej dzisiejsze stosunki, Katowice 1926.
Kostro T., Zagłębie którego nie ma. Będzin-Czeladź-Dąbrowa-Sosnowiec, Łódź 2017.
Kumor B., Dzieje diecezji krakowskiej do roku 1795, t. 1, Kraków 1998.
Kumor B., Dzieje diecezji krakowskiej do roku 1795, t. 4, Kraków 2002.
Kuś J., Sołtyk Kajetan Ignacy (1715-1788), w: Encyklopedia katolicka, t. 18, red. E. Gigilewicz, Lublin 2013, kol. 591-592.
Kuzio-Podrucki A., Henckel von Donnersmarckowie – kariera i fortuna rodu, Bytom 2003.
Litak S., Kościół łaciński w Rzeczypospolitej około 1772 roku. Studium administracyjne, Lublin 1996.
Myszor J., Dudała H., Duchowieństwo parafialne, w: Chełm Śląski. Monografia gminy i parafii, red. J. Myszor, Chełm Śląski 20142, s. 263-277.
Nawrot D., Powstanie na Nowym Śląsku w 1806 i 1807 roku. U źródeł Zagłębia Dąbrowskiego, Czeladź 2016.
Nawrot D., W latach burzliwych zmian politycznych (1795-1831), w: Historia Czeladzi, t. 1, red. J. Drabina, Czeladź 2012, s. 275-312.
Rajman J., Czeladź do końca XVI wieku, w: Historia Czeladzi, t. 1, red. J. Drabina, Czeladź 2012, s. 75-200.
Rejdak A., Czeladź w latach II wojny światowej (1939-1945) ks. Mariusza Trąby. Sprostowania i uwagi, „Zeszyty Czeladzie”, 17 (2012) s. 45-50.
Ryszka C., Klejnot Czeladzi. Kościół św. Stanisława Biskupa i Męczennika, Bytom 1997.
Sarna K., Czeladź. Zarys rozwoju miasta, Katowice 1977.
Szczerba A., Duchowieństwo krakowskie w latach 1795-1918, Warszawa 2017.
Szczepaniak J., Duchowieństwo diecezji krakowskiej w XVIII wieku. Studium propozograficzne, Kraków 2010.
Trąba M., Stosunki wyznaniowe, w: Historia Czeladzi, t. 1, red. J. Drabina, Czeladź 2012, s. 469-522.
Turnau I., Słownik ubiorów, tkanin, wyrobów pozatkackich, skóry, broń i klejnoty znane w Polsce od średniowiecza do początku XIX w., Warszawa 1999.
Wiśniewski J., Diecezja częstochowska. Opis historyczny kościołów i zabytków w dekanatach: będzińskim, dąbrowskim, sączowskim, zawierckim i żareckim oraz parafii Olsztyn, Marjówka Opoczyńska 1936.
Wlaźlak W., Inwentarz ksiąg konsystorskich Archiwum Archidiecezji Częstochowskiej im. ks. Walentego Patykiewicza w Częstochowie, „Rocznik Towarzystwa Genealogicznego Ziemi Częstochowskiej”, 2 (2011) s. 111-138.
Wlaźlak W., Komisariat Siewierski w diecezji wrocławskiej (1797-1818), „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”, 58 (2003) z. 3, s. 257-272.
Wlaźlak W., Zasoby akt konsystorskich w Archiwum Archidiecezji Częstochowskiej, „Częstochowskie Studia Teologiczne”, 33 (2005) s. 193-209.
Związek J., Przynależność kościelna pogranicza Wielko− i Małopolski ze Śląskiem, „Prace Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie”, seria: „Zeszyty Historyczne”, 2 (1994) s. 53-97.
Związek J., Utrata jurysdykcji przez biskupów krakowskich na Nowym Śląsku i w okręgu częstochowskim, „Analecta Cracoviensia”, 32 (2000) s. 401-413.
Żelazny K.Z., Księstwo Siewierskie. Prawo i ustrój a zakres suwerenności względem Korony Królestwa Polskiego, Katowice 2016.
Żuraszek-Ryś I., Który to ornat? O sposobach nominacji ornatów w inwentarzach skarbca archikatedralnego kościoła ormiańskiego we Lwowie, „Poznańskie Spotkania Językoznawcze”, 23 (2012) s. 301-317.
Żuraszek-Ryś I., Pudełko Srebrne do Hostyi bez przykrywadła. O sposobach określania przedmiotów w inwentarzach kościelnych, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, 23 (2016) z. 1, s. 131-143.
Żuraszek-Ryś I., Nazwy tkanin wschodniego pochodzenia w osiemnastowiecznej polszczyźnie (na przykładzie materiału z dwóch inwentarzy skarbca archikatedralnego kościoła ormiańskiego we Lwowie), w: Kontakty językowe w komunikowaniu, red. M. Steciąg, M. Adamczyk, M. Biszczanik, Zielona Góra 2016, s. 137-147.
Instytut Historii, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie https://orcid.org/0000-0001-5836-9052
