Sprawozdanie ks. dr. Henryka Hilchena z pracy wśród robotników polskich we Francji w czasie tygodni letnich 1924 roku
Abstrakt
Ksiądz dr Henryk Hilchen – kapłan archidiecezji warszawskiej. Urodził się 30 lipca 1881 roku w Warszawie. Studiował na Wydziale Chemii Politechniki Warszawskiej i na Politechnice Lwowskiej, gdzie ukończył kształcenie po dwóch latach. W 1905 roku wyjechał do szwajcarskiego Fryburga, gdzie kontynuował studia na Wydziale Prawa i Ekonomii, uwieńczone stopniem doktora nauk politycznych. We Fryburgu studiował także teologię i filozofię. W 1910 roku wrócił do kraju i wstąpił do seminarium duchownego w Warszawie. W dniu 21 grudnia 1912 roku przyjął święcenia kapłańskie. Był wikariuszem we wsi Dobre k. Stanisławowa, w Łowiczu, w Łodzi, a od lipca 1915 roku w parafii pw. Wszystkich Świętych w Warszawie. Od 1915 roku był sekretarzem generalnym Stowarzyszenia Robotników Chrześcijańskich, redaktorem organu stowarzyszeń chrześcijańskich „Pracownik Polski" (1916-1917). W 1919 roku został radnym miasta stołecznego Warszawy, redaktorem miesięcznika „Przewodnik Społeczny”, kapelanem Szkoły Podchorążych Artylerii oraz jednostki wojskowej stacjonującej na Sołaczu. W 1920 roku wyjechał do Rzymu, gdzie wstąpił do nowicjatu zakonu dominikańskiego i podjął studia teologiczne w Collegium Angelicum. Od lipca 1922 roku, na polecenie papieża Piusa XI, służył pomocą dwóm kolejnym nuncjuszom apostolskim w Polsce. Był stałym korespondentem „L’Osservatore Romano" i „L’Avvenire d'Italia". W 1929 roku został proboszczem parafii w Lesznie k. Błonia, a w 1931 roku parafii Matki Boskiej Częstochowskiej w Warszawie, gdzie dokończył budowę kościoła. W 1937 roku otrzymał Złoty Krzyż Zasługi RP, zaś w następnym roku został odznaczony orderem Polonia Restituta. W tym samym roku został wybrany do Rady Miejskiej Warszawy. Przed kapitulacją stolicy był zakładnikiem gwarantującym przestrzeganie pertraktacji prezydenta Stefana Starzyńskiego z Niemcami. Aresztowany przez Niemców 3 października 1939 roku, do końca listopada był więziony na Pawiaku. Mimo zniszczenia 12 września 1944 roku kościoła i plebani podczas niemieckiego bombardowania, funkcję proboszcza formalnie pełnił do lipca 1945 roku. Jakkolwiek od czerwca tego roku został proboszczem w Międzyrzeczu. W dniu 15 października 1947 roku przy kościele Najświętszego Serca Jezusowego w Słupsku podjął się organizacji nowej parafii pw. św. Ottona. Dnia 29 listopada 1952 roku został proboszczem w Tarczynie k. Grójca. W drodze na nową placówkę, 29 stycznia 1953 roku, dostał udaru. Zmarł 20 sierpnia 1956 roku. Spoczął na Powązkach. Na bieżąco prowadził dokumentację swego życia i działalności w postaci dzienników, korespondencji, różnych notatek czy oficjalnych dokumentów. Niniejsze opracowanie egzemplifikuje jego sprawozdanie z pracy wśród robotników polskich we Francji w czasie tygodni letnich 1924 roku. Dokument oryginalny w formie maszynopisu przechowywany jest w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie, Archiwum Prymasa Polski, Akta Protektora Wychodźstwa Polskiego, Francja – PMK Varia, Dział III/15a.
Słowa kluczowe:
ks. Henryk Hilchen, duszpasterstwo polonijne we Francji, emigracja polska we FrancjiBibliografia
Źródła
Archiwum Archidiecezji Gnieźnieńskiej
Archiwum Prymasa Polski, Akta Protektora Wychodźstwa Polskiego
Francja, Dział III/14; 15a.
Kościół katolicki na ziemiach polskich. Wspomnienia i refleksje ks. dr. Henryka Hilchena z lat 1910-1945, t. 1 (1910-1918), t. 2 (1919-1945), oprac. Z. Szultka, H. Walczak, Szczecin 2014.
Opracowania
Banaszak Marian, Lisiecki Arkadiusz Marian, w: Słownik polskich teologów katolickich, red. L. Grzebień, t. 6, Warszawa 1983, s. 335-338.
Białous Tadeusz, ks., Biskup Stanisław Kostka Łukomski (1874-1948). Pasterz niezłomny, Rajgród 2010.
Brudzisz Marian CSsR, Pierwsze zebranie księży Polskiej Misji Katolickiej we Francji, „Studia Polonijne” 33 (2012) s. 141-154.
Czy wiesz kto to jest?, red. S. Łoza, Warszawa 1938.
Dzwonkowski Roman, Polska opieka religijna we Francji 1909-1939, Poznań-Warszawa 1988.
Dzwonkowski Roman, Przemiany polskiej parafii w północnej Francji (1922-1972). Studium historyczno-socjologiczne parafii Oignies, „Studia Polonijne” 1 (1976) s. 27-83.
Gryz Ryszard, Kaczmarek Czesław, w: Leksykon duchowieństwa represjonowanego w PRL w latach 1945-1989, red. J. Myszor, t. 1, Warszawa 2002, s. 101-104.
Grzebień Ludwik, Szurek Stanisław, w: Słownik polskich teologów katolickich, red. L. Grzebień, t. 7, Warszawa 1983, s. 250-252.
Janaczek Stanisław, Masny Andrzej, w: Słownik polskich teologów katolickich, t. 6, red. L. Grzebień, Warszawa 1983, s. 428-430.
Jaszewska Ewa, Drugie zebranie księży Polskiej Misji Katolickiej we Francji, „Studia Polonijne” 39 (2018) s. 325-338. (Crossref)
Kaczmarek Czesław, L’Emigration polonaise en France après la guerre, Paris 1928.
Kamieński Krzysztof, Szurek Stanisław, w: Encyklopedia katolicka, t. 19, red. e. Gigilewicz, Lublin 2013, kol. 166-167.
Księża na studiach we Francji, „Polak we Francji” z dnia 2 sierpnia 1925.
Kufel Robert R., Hilchen Henryk, w: Słownik biograficzny księży pracujących w Kościele gorzowskim 1945-1956, t. II (H-Ł), Zielona Góra 2017, s. 25-27.
Łapinowa Irena, Hilchen Henryk (1881-1956), w: Polski słownik biograficzny, t. 9, red. K. Lepszy, Wrocław-Warszawa-Kraków 1961, s. 514-515.
Malej Witold, Liber mortuorum – Hilchen Henryk (1881-1956), „Wiadomości Archidiecezjalne Warszawskie” 51 (1969) z. 3-4, s. 252-254.
Mandziuk Józef, Adamski Stanisław, w: Słownik polskich teologów katolickich, t. 5, red. L. Grzebień, Warszawa 1983, s. 205-207.
Materiały do dziejów Polskiej Misji Katolickiej we Francji, z. I. Księża polscy w duszpasterstwie okręgu paryskiego 1922-1929, red. B. Panek OC, Paris 1992.
Materiały do dziejów Polskiej Misji Katolickiej we Francji, z. III. Księża polscy w duszpasterstwie Dekanatu Wschodniego 1922-1929, red. B. Panek OC, Paris 1992.
Materiały do dziejów Polskiej Misji Katolickiej we Francji, z. IV/II. Księża polscy w duszpasterstwie Północnej Francji 1922-1929, red. B. Panek OC, Paris 1992.
Misja Polska Katolicka we Francji, „Polak we Francji” z dnia 27 stycznia 1924.
Misjonarze św. Wincentego a Paulo w Polsce (1651-2001), t. II-1 Biografie, red. J. Dukała CM, Kraków 2001, s. 484-490.
Mynarz Paweł W. SOCist, Społeczna działalność ks. Ferdynanda Machaya wśród polskiej emigracji zarobkowej we Francji (1922-1924), „Studia Polonijne” 1 (1976) s. 85-102.
Opieka duszpasterska, „Polak we Francji” z dnia 14 września 1924.
Panek Bronisław OC, Księża polscy pracujący na placówkach duszpasterskich we Francji od 1922 r., „Seculum Christianum” 1 (1994) z. 1, s. 219-226.
Rocznik Służby Zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej według stanu na 1 czerwca 1939, Warszawa 1939.
Szymański Józef, Duszpasterze Polonii i Polaków za granicą. Słownik biograficzny, t. I, Lublin 2010; t. II, Lublin 2011; t. III, Rzeszów 2020.
Szymański Józef, „Nie chcemy tego ukrywać” – oczami świadków. Sytuacja duszpasterstwa polonijnego w Północnej Francji w 1928 roku, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 98 (2012) s. 407-417. (Crossref)
Szymański Józef, Opieka duszpasterska nad Polakami we Francji do 1926 roku w ocenie ambasadora Alfreda Chłapowskiego, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 100 (2013) s. 387-401. (Crossref)
Szymański Józef, Tworzenie struktur parafialnych i życia religijnego w Słupsku w latach 1945-1948, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 112 (2019) s. 397-417. (Crossref)
Wojdecki Waldemar, Historia jednej balustrady – o kościele w Lesznie, „Wiadomości Archidiecezjalne Warszawskie”, 78 (1996), z. 2, s. 205-207.
Netografia
Bishop Emanuel-Anatole-Raphaël Chaptal de Chanteloup, http://www.catholic-hierarchy.org/bishop/bchaptal.html (dostęp: 30.11.2020).
Akademia Pomorska w Słupsku https://orcid.org/0000-0003-3799-200X
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
