Inwentarz zespołu „Wyższe Seminarium Duchowne w Gnieźnie” z zasobu Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie
Łukasz Krucki ks.
Zastępca dyrektora Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, wykładowca w Prymasowskim Wyższym Seminarium Duchownym w Gnieźnie oraz Wyższym Seminarium Duchownym Misjonarzy Świętej Rodziny w Kazimierzu Biskupim , Polskahttps://orcid.org/0000-0003-2972-9113
Justyna Mizerka
Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-3454-671X
Abstrakt
Założone w 1960 roku przez prymasa Stefana Wyszyńskiego, Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie zostało zobowiązane do gromadzenia, przechowywania, opracowywania oraz udostępniania archiwaliów związanych z dziejami archidiecezji i metropolii gnieźnieńskiej. W jego zasobie ważne miejsce zajmuje zespół „Wyższe Seminarium Duchowne w Gnieźnie”, który odzwierciedla skomplikowane dzieje jednego z najstarszych seminariów funkcjonujących na ziemiach polskich. Seminarium duchowne w Gnieźnie zostało założone przez abp. Stanisława Karnkowskiego w 1602 roku. Erekcja ta przypadła jednak na niesprzyjające czasy, stąd też okazała się nietrwała. W 1718 roku abp Stanisław Szembek dokonał ponownego ustanowienia seminarium i powierzył jego zarząd misjonarzom św. Wincentego à Paulo. W tej formie przetrwało ono do 1835 roku. Po kasacie zgromadzenia w zaborze pruskim abp Marcin Dunin postanowił przekształcić seminarium gnieźnieńskie w zakład kształcący kleryków w zakresie praktycznym. Rozwiązanie to przetrwało do 1927 roku, mimo iż w latach 1875-1886 seminarium było zamknięte na skutek kulturkampfu. W 1927 roku kard. August Hlond dokonał reorganizacji studiów seminaryjnych. W Gnieźnie ustanowił pełne studium filozoficzne dla kleryków z archidiecezji gnieźnieńskiej i poznańskiej. W trakcie II wojny światowej w gmachu uczelni Niemcy urządzili szkołę policyjną. Zajęcia seminaryjne wznowiono dopiero w kwietniu 1945 roku. W 1953 roku kard. S. Wyszyński doprowadził do scalenia w Gnieźnie studiów filozoficznych i teologicznych. Od 1998 roku gnieźnieńskie seminarium stanowi część Wydziału Teologicznego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, przy zachowaniu własnej osobowości prawnej i odrębności organizacyjnej. Bogata tradycja gnieźnieńskiego seminarium sprawiła, że z jego działalności zachował się okazały zasób archiwalny. Obejmuje on 376 jednostek, które odnoszą się do dokumentacji wytworzonej po 1718 roku. Nie zachowały się bowiem wcześniejsze dokumenty wytwarzane przez kancelarię seminaryjną, co uświadamia drukowany inwentarz dołączony do niniejszego opracowania. Uwzględnia on archiwalia, z których można wyodrębnić następujące tematyczne grupy aktowe: wychowankowie; regulaminy i programy nauczania; biblioteka; dochody i rozchody; kontrakty i rachunki; majątek Braciszewo; inwentarze; korespondencja; konwikt arcybiskupi; seminarium zagraniczne; rekolekcje kapłańskie; akta budowlane.
Słowa kluczowe:
Gniezno, seminarium duchowne, archidiecezja gnieźnieńska, klerycy, szkolnictwo katolickieBibliografia
Źródła rękopiśmienne
Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie (AAG)
Akta Kapitulne, sygn. B23, Acta Capituli Gnesnensis 1604-1625.
Akta Kurii Metropolitalnej w Gnieźnie
Dział I, sygn. 1823, Archiwum Archidiecezjalne [1956-1968].
Dyplomy Gnieźnieńskie
sygn. 860, Dekret erygujący seminarium duchowne w Gnieźnie.
sygn. 861, Pismo kancelarii królewskiej zatwierdzające dekret erygujący seminarium duchowne w Gnieźnie.
Archiwum Prymasowskiego Wyższego Seminarium Duchownego (APWSD)
Skoroszyt nr 10, Statuty i regulaminy.
Źródła drukowane
Rocznik archidiecezji gnieźnieńskiej 2021/22, Gniezno 2021.
Statut Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, „Wiadomości Archidiecezji Gnieźnieńskiej”, 43(1988) nr 7-8-9, s. 183-185.
Dekret o formacji kapłańskiej „Optatam totius”, w: Sobór Watykański II. Konstytucje, dekrety, deklaracje, Poznań 2012, s. 288-301.
Opracowania
Aleksandrowicz Marian, Początki Seminarium Duchownego w Gnieźnie (1602-1718), w: Księga Jubileuszowa Prymasowskiego Wyższego Seminarium Duchownego w Gnieźnie 1602-2002, red. P. Podeszwa, W. Polak, Gniezno 2002, s. 17-23.
Aleksandrowicz Marian, Seminarium Duchowne w Gnieźnie w latach 1602-1718, w: Studia historyczne, red. M. Żywczyński, Z. Zieliński, t. 1, Lublin 1968, s. 267-314.
Aleksandrowicz Marian, Rył Jadwiga, Zientarski Władysław, Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie, w: Dzieje Poznania i województwa poznańskiego (w granicach z 1974 roku). Informator o materiałach archiwalnych, red. C. Skopowski, Warszawa 1982, s. 85-235.
Aleksandrowicz Marian, Sołomieniuk Michał, Wstęp historyczny, w: Rocznik archidiecezji gnieźnieńskiej 2017/18, Gniezno 2017, s. 25-68.
Gądecki Stanisław, Prymasowskie Wyższe Seminarium Duchowne w Gnieźnie, Gniezno 1990.
Hanelt Tadeusz, Budowa nowego Seminarium, w: Księga Jubileuszowa Prymasowskiego Wyższego Seminarium Duchownego w Gnieźnie 1602-2002, red. P. Podeszwa, W. Polak, Gniezno 2002, s. 101-102.
Korytkowski Jan, Arcybiskupi gnieźnieńscy. Prymasowie i metropolici polscy od roku 1000 aż do roku 1821 czyli do połączenia arcybiskupstwa gnieźnieńskiego z biskupstwem poznańskim, t. 3, Poznań 1889.
Korytkowski Jan, Prałaci i kanonicy katedry metropolitalnej gnieźnieńskiej od roku 1000 aż do dni naszych. Podług źródeł archiwalnych, t. 3, Poznań 1883.
Krucki Łukasz, Aleksandrowicz Marian, w: Słownik biograficzny polskich archiwistów kościelnych, t. 1, red. J. Marecki, Kraków 2017, s. 13-19.
Krucki Łukasz, Aleksandrowicz Marian, w: Słownik polskich teologów katolickich 2004-2013, t. 10, red. T. Błaszczyk, W. Gliński, J. Mandziuk, Warszawa 2019, s. 22-24.
Krucki Łukasz, Prymasowskie Wyższe Seminarium Duchowne w Gnieźnie (1953-1992), Gniezno 2015.
Krucki Łukasz, Zmiany terytorialno-organizacyjne archidiecezji gnieźnieńskiej w następstwie „Aneksu” do bulli cyrkumskrypcyjnej „Totus Tuus Poloniae populus” z 2004 roku, „Ecclesia. Studia z Dziejów Wielkopolski”, 9(2014) s. 253-269. (Crossref)
Nowacki Józef, Archidiecezja poznańska w granicach historycznych i jej ustrój, t. 2, Poznań 1964.
Pest Czesław, Losy Arcybiskupiego Seminarium Duchownego w Gnieźnie w czasie niewoli narodowej i w niepodległej ojczyźnie (do 1953 roku), w: Księga Jubileuszowa Prymasowskiego Wyższego Seminarium Duchownego w Gnieźnie 1602-2002, red. P. Podeszwa, W. Polak, Gniezno 2002, s. 43-76.
Pest Czesław, Rektorzy seminarium duchownego w Gnieźnie 1602-2005, Gniezno 2005.
Seminarium duchowne w Gnieźnie, w: Encyklopedia Gniezna i Ziemi Gnieźnieńskiej, red. A.W. Mikołajczak, Gniezno 2011, s. 539-541.
Śmigiel Kazimierz, Z dziejów wielkopolskich seminariów duchownych w latach 1939-1945, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne”, 20(1973) z. 4, s. 77-81.
Zieliński Zygmunt, Kulturkampf w archidiecezji gnieźnieńskiej i poznańskiej w latach 1873-1887, Poznań 2011.
Zieliński Zygmunt, Wykonanie ustawy sejmu pruskiego z 11 V 1873 roku o kształceniu księży i zatrudnianiu duchowieństwa na terenie archidiecezji gnieźnieńskiej i poznańskiej, w: Studia historyczne, t. 2, red. M. Żywczyński, Z. Zieliński, Lublin 1968, s. 7-170. (Crossref)
Zastępca dyrektora Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, wykładowca w Prymasowskim Wyższym Seminarium Duchownym w Gnieźnie oraz Wyższym Seminarium Duchownym Misjonarzy Świętej Rodziny w Kazimierzu Biskupim https://orcid.org/0000-0003-2972-9113
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
