Inventory of the ‘Ecclesiastical Seminary in Gniezno’ fond from the resources of the Archdiocesan Archive in Gniezno
Łukasz Krucki ks.
Zastępca dyrektora Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, wykładowca w Prymasowskim Wyższym Seminarium Duchownym w Gnieźnie oraz Wyższym Seminarium Duchownym Misjonarzy Świętej Rodziny w Kazimierzu Biskupim , Polandhttps://orcid.org/0000-0003-2972-9113
Justyna Mizerka
Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie , Polandhttps://orcid.org/0000-0002-3454-671X
Abstract
Founded in 1960 by Primate Stefan Wyszynski, the Gniezno Archdiocesan Archive was assigned with the role of collecting, preserving, processing and providing access to archival materials related to the history of the Archdiocese and Metropolis of Gniezno. The ‘Ecclesiastical Seminary in Gniezno’ fond, which reflects the complicated history of one of the oldest seminaries functioning in the Polish lands, occupies an important place in its collection. The Gniezno Seminary was founded by Archbishop Stanisław Karnkowski in 1602. However, its erection witnessed unfavourable times, and consequently proved unsustainable. In 1718, Archbishop Stanisław Szembek re-established the seminary and entrusted its administration to the missionaries of St Vincent à Paulo. It survived in that form until 1835. After the dissolution of the congregation under the Prussian partition, Archbishop Marcin Dunin decided to transform the Gniezno seminary into a practical education facility for seminarians. This form of institution survived until 1927, although the seminary was closed in 1875–1886 as a result of the kulturkampf. In 1927, Cardinal August Hlond reorganized the seminary’s studies. In Gniezno, he established a full philosophical study for seminarians from the archdioceses of Gniezno and Poznań. During World War II, the Germans set up a police school in the building. Seminar classes did not resume until April 1945. In 1953, Cardinal S. Wyszyński managed to consolidate philosophical and theological studies in Gniezno. Since 1998, the Gniezno seminary has been part of the Faculty of Theology of the Adam Mickiewicz University in Poznań, while retaining its own legal personality and organizational distinctiveness.
The rich tradition of the Gniezno seminary has resulted in a preservation of extensive archival resource concerning its activities. It includes 376 units that refer to documentation produced after 1718. This is because the earlier documents produced by the seminary’s registry have not survived, as evidenced by the printed inventory report accompanying this study. It includes archives with distinguishable thematic groups of files: alumni; regulations and curricula; library; income and expenditure; contracts and accounts; Braciszewo estate; inventories; correspondence; archbishop’s boarding school; foreign seminary; priestly retreats; construction records.
Keywords:
Gniezno, seminary, Archdiocese of Gniezno, seminarians, Catholic educationReferences
Źródła rękopiśmienne
Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie (AAG)
Akta Kapitulne, sygn. B23, Acta Capituli Gnesnensis 1604-1625.
Akta Kurii Metropolitalnej w Gnieźnie
Dział I, sygn. 1823, Archiwum Archidiecezjalne [1956-1968].
Dyplomy Gnieźnieńskie
sygn. 860, Dekret erygujący seminarium duchowne w Gnieźnie.
sygn. 861, Pismo kancelarii królewskiej zatwierdzające dekret erygujący seminarium duchowne w Gnieźnie.
Archiwum Prymasowskiego Wyższego Seminarium Duchownego (APWSD)
Skoroszyt nr 10, Statuty i regulaminy.
Źródła drukowane
Rocznik archidiecezji gnieźnieńskiej 2021/22, Gniezno 2021.
Statut Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, „Wiadomości Archidiecezji Gnieźnieńskiej”, 43(1988) nr 7-8-9, s. 183-185.
Dekret o formacji kapłańskiej „Optatam totius”, w: Sobór Watykański II. Konstytucje, dekrety, deklaracje, Poznań 2012, s. 288-301.
Opracowania
Aleksandrowicz Marian, Początki Seminarium Duchownego w Gnieźnie (1602-1718), w: Księga Jubileuszowa Prymasowskiego Wyższego Seminarium Duchownego w Gnieźnie 1602-2002, red. P. Podeszwa, W. Polak, Gniezno 2002, s. 17-23.
Aleksandrowicz Marian, Seminarium Duchowne w Gnieźnie w latach 1602-1718, w: Studia historyczne, red. M. Żywczyński, Z. Zieliński, t. 1, Lublin 1968, s. 267-314.
Aleksandrowicz Marian, Rył Jadwiga, Zientarski Władysław, Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie, w: Dzieje Poznania i województwa poznańskiego (w granicach z 1974 roku). Informator o materiałach archiwalnych, red. C. Skopowski, Warszawa 1982, s. 85-235.
Aleksandrowicz Marian, Sołomieniuk Michał, Wstęp historyczny, w: Rocznik archidiecezji gnieźnieńskiej 2017/18, Gniezno 2017, s. 25-68.
Gądecki Stanisław, Prymasowskie Wyższe Seminarium Duchowne w Gnieźnie, Gniezno 1990.
Hanelt Tadeusz, Budowa nowego Seminarium, w: Księga Jubileuszowa Prymasowskiego Wyższego Seminarium Duchownego w Gnieźnie 1602-2002, red. P. Podeszwa, W. Polak, Gniezno 2002, s. 101-102.
Korytkowski Jan, Arcybiskupi gnieźnieńscy. Prymasowie i metropolici polscy od roku 1000 aż do roku 1821 czyli do połączenia arcybiskupstwa gnieźnieńskiego z biskupstwem poznańskim, t. 3, Poznań 1889.
Korytkowski Jan, Prałaci i kanonicy katedry metropolitalnej gnieźnieńskiej od roku 1000 aż do dni naszych. Podług źródeł archiwalnych, t. 3, Poznań 1883.
Krucki Łukasz, Aleksandrowicz Marian, w: Słownik biograficzny polskich archiwistów kościelnych, t. 1, red. J. Marecki, Kraków 2017, s. 13-19.
Krucki Łukasz, Aleksandrowicz Marian, w: Słownik polskich teologów katolickich 2004-2013, t. 10, red. T. Błaszczyk, W. Gliński, J. Mandziuk, Warszawa 2019, s. 22-24.
Krucki Łukasz, Prymasowskie Wyższe Seminarium Duchowne w Gnieźnie (1953-1992), Gniezno 2015.
Krucki Łukasz, Zmiany terytorialno-organizacyjne archidiecezji gnieźnieńskiej w następstwie „Aneksu” do bulli cyrkumskrypcyjnej „Totus Tuus Poloniae populus” z 2004 roku, „Ecclesia. Studia z Dziejów Wielkopolski”, 9(2014) s. 253-269. (Crossref)
Nowacki Józef, Archidiecezja poznańska w granicach historycznych i jej ustrój, t. 2, Poznań 1964.
Pest Czesław, Losy Arcybiskupiego Seminarium Duchownego w Gnieźnie w czasie niewoli narodowej i w niepodległej ojczyźnie (do 1953 roku), w: Księga Jubileuszowa Prymasowskiego Wyższego Seminarium Duchownego w Gnieźnie 1602-2002, red. P. Podeszwa, W. Polak, Gniezno 2002, s. 43-76.
Pest Czesław, Rektorzy seminarium duchownego w Gnieźnie 1602-2005, Gniezno 2005.
Seminarium duchowne w Gnieźnie, w: Encyklopedia Gniezna i Ziemi Gnieźnieńskiej, red. A.W. Mikołajczak, Gniezno 2011, s. 539-541.
Śmigiel Kazimierz, Z dziejów wielkopolskich seminariów duchownych w latach 1939-1945, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne”, 20(1973) z. 4, s. 77-81.
Zieliński Zygmunt, Kulturkampf w archidiecezji gnieźnieńskiej i poznańskiej w latach 1873-1887, Poznań 2011.
Zieliński Zygmunt, Wykonanie ustawy sejmu pruskiego z 11 V 1873 roku o kształceniu księży i zatrudnianiu duchowieństwa na terenie archidiecezji gnieźnieńskiej i poznańskiej, w: Studia historyczne, t. 2, red. M. Żywczyński, Z. Zieliński, Lublin 1968, s. 7-170. (Crossref)
Zastępca dyrektora Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie, wykładowca w Prymasowskim Wyższym Seminarium Duchownym w Gnieźnie oraz Wyższym Seminarium Duchownym Misjonarzy Świętej Rodziny w Kazimierzu Biskupim https://orcid.org/0000-0003-2972-9113
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.
