Walka o dusze w Cultura ingeniorum Antonio Possevina SJ
Abstrakt
Artykuł zapowiada i omawia pierwsze polskie wydanie dzieła Antonio Possevina SJ Cultura ingeniorum oparte na uwspółcześnionym tłumaczeniu tekstu autorstwa Krystyny Remerowej wydania pierwszej księgi Bibliotheca selecta, z 1604 r. Akcentuje kontekst historyczny, opisuje kluczowe wątki, sygnalizuje kontrowersje m.in. związane z rozumieniem cenzury zakonnej jako regulatora komunikacji piśmienniczej. Na przełomie XVI i XVII wieku o. A. Possevino był uczestnikiem wydarzeń zmieniających bieg historii, a przede wszystkim obraz ówczesnego społeczeństwa, chciał wpływać na te zmiany m.in. poprzez właściwe według niego i zalecane przez zakon jezuitów, zwłaszcza po Soborze Trydenckim, ukierunkowanie młodzieży, kształcenie jej poprzez odpowiednio dobraną lekturę i zajęcia fizyczne, szlifowanie (paideia) talentów na miarę ich możliwości, zawsze ku chwale Boga. W tym zakresie tekst może być przyczynkiem do interpretacji w perspektywie paradygmatów edukacji medialnej. Artykuł prezentuje dzieło A. Possevina jako pracę obrazującą dylematy epoki wynikające też z nakazów władz kościelnych i zakonnych budzących różne kontrowersje. Jest to tekst dojrzałego duchowo autora, przekonanego o słuszności wybranej drogi, czasem bezwzględnie wspierającego poczynania kontrreformacji.
Słowa kluczowe:
cenzura; książka; edukacja medialna; reformacja; jezuiciBibliografia
Antonio Possevino SJ (1533-1611). Życie i dzieło na tle epoki, red. D. Quirini-Popławska, Kraków 2012.
Bacon F., Novum Organum, [Księga pierwsza] aforyzmów o tłumaczeniu przyrody i o królestwie człowieka, https://sady.up.krakow.pl/filnauk.bacon.norganum.htm (dostęp: 25.10.2021).
Balsamo L., Antonio Possevino S.I. bibliografo della Controriforma e diffusione della sua opera in area anglicana, Firenze 2006.
Bangert W.V., A History of the Society of Jesus, Saint Louis 1986.
Bielak A., Symbolica vitae Christi meditatio Tomasza Tretera jako siedemnastowieczna realizacja emblematycznych medytacji. Źródła graficzne i zamysł zbioru, „Terminus”, 20 (2018) z. 4 (49), s. 411-462. (Crossref)
Bieńkowski T., „Bibliotheca selecta de ratione studiorum” Possewina jako teoretyczny fundament kultury kontrreformacji, w: Wiek XVII – kontrreformacja – barok. Prace z historii kultury, red. J. Pelc, Wrocław 1970, s. 291-307.
Budzyński J., Paideia humanistyczna, czyli wychowanie do kultury. Studium z dziejów klasycznej edukacji w gimnazjach XVI-XVIII wieku (na przykładzie Śląska), Częstochowa 2003.
Dąbkowska-Kujko J., Jezuicka paideia, https://www.kul.pl/files/268/dabkowska_kuj-ko_jezuicka_paideia.pdf (dostęp: 25.10.2021).
Dorigny J., La vie du Père Antoine Possevin de la Compagnie de Jésus, Paris 1712.
Dróżdż A., Antonio Possevino (SJ) i jego rozprawa „Cultura ingeniorum” (1598) o wychowywaniu młodzieży z dala od druków zakazanych, „Roczniki Biblioteczne”, 54 (2010) s. 3-23.
Fabre P.A., Rurale Flavio, The Acquaviva project. Claudio Acquaviva’s generalate (1581-1615) and the emergence of modern catholicism, Boston 2017.
Fros H., Święty Ignacy Loyola, Kraków 2001.
García García E., Alonso M.A., EL „Examen de Ingenios” de Huarte de San Juan en la „Bibliotheca Selecta” de Antonio Possevino, „Revista de Historia de la Psicología”, 25 (2003) nr 3-4, s. 387-396.
Gołębiowski M., Wpływ Ojców Kościoła na prozę staropolską przełomu XVI i XVII wieku. Analiza wybranych utworów, praca doktorska, UJ 2020, https://ruj.uj.edu.pl/ xmlui/bitstream/handle/item/276479/golebiowski_wplyw_ojcow_kosciola_na_pro-ze_staropolska_2020.pdf?sequence=1&isAllowed=y (dostęp: 29.10.2021).
Górecki A., O jezuickiej Ratio studiorum, „Christianitas”, (2014) nr 58, s. 58-69.
Hofmann A., Antonio Possevinos Bemühungen um die sogenannten Nordischen Päpst-lichen Seminare 1578-1585, Koblenz 1929.
Jaeger W., Paideia. Formowanie człowieka greckiego, Warszawa 2001.
Jarosz I., Książki szkolne w Polsce w wieku XVI. Zarys problematyki, „Rozprawy z Dziejów Oświaty”, 21 (1978) s. 3-14.
Karttunen L., Antonio Possevino. Un diplomate pontifical au XVIe siècle, Lausanne 1908.
Korespondencya księdza Jakóba Wujka z Wągrowca z lat1669-1596, podług autografów, wyd. J. Sygański, „Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego” 1920, t. 46, s. 1-110.
Kuran M., Rola szkolnictwa jezuickiego w kształtowaniu wspólnoty europejskiej, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica”, 13 (2010) s. 35-44.
Kuźmina D., Książka religijna w czasach reformacji i kontrreformacji w Rzeczypospolitej XVI i XVII w., „Studia Ełckie”, 8 (2006) s. 153-161.
Kuźmina D., Piśmiennictwo jezuitów w XVI wieku w Polsce, w: Bibliologia polityczna, praca zbiorowa, red. D. Kuźmina, Warszawa 2011, s. 26-33.
Litak S., Historia wychowania, t. 1: Do Wielkiej Rewolucji Francuskiej, Kraków 2004.
Litak S., Jezuici na tle innych zakonów męskich w Polsce w XVI-XVIII wieku, w: Jezuici a kultura polska. Materiały sympozjum z okazji jubileuszu 500-lecia urodzin Ignacego Loyoli (1491-1991) i 450-lecia powstania Towarzystwa Jezusowego (1540–1990), Kraków, 15-17 lutego 1991 r., red. L. Grzebień, S. Obirek, Kraków 1993, s. 185-198.
O’Malley J.W., Pierwsi jezuici, oprac. J. Kołacz, F. Rzepka, Kraków 2007.
Mazur C., Kalinkowski S., Biuletyn patrystyczny, „Collectanea Theologica”, 53 (1983) nr 1, s. 133-134.
Misztal H., Cenzura uprzednia pism i druków w Kościele zachodnim (studium historyczno-prawne), Lublin 2001.
Muc A., Cenzura uprzednia w prawodawstwie kościelnym – zarys problematyki, „Bibliotheca Nostra”, (2013) nr 2, s. 38-49.
Natoński B. SJ, Szkolnictwo jezuickie w Polsce w dobie kontrreformacji, w: Z dzie-jów szkolnictwa jezuickiego w Polsce. Wybór artykułów, Kraków 1994, s. 34-62.
Nowicka-Jeżowa A., Pokolenia trydenckie między tradycją a wyzwaniami przyszłości, w: Formowanie kultury katolickiej w dobie potrydenckiej. Powszechność i narodo¬wość katolicyzmu polskiego, red. J. Dąbkowska-Kujko, Warszawa 2016, s. 21-31. (Crossref)
Obirek S., Antonio Possevino SJ i jego misja do Moskwy, „Nasza Przyszłość”, 89 (1998) s. 111-123.
Pastor J.C., Juan Huarte. Badanie umysłów do nauk, w: Klasycy psychologii. Wprowadzenie do studiów psychologicznych, oprac. H.E. Lück, R. Miller, G. Sewz-Vosshenrich, Kraków 2008, s. 9-16.
Petrani A., Reforma trydencka, „Prawo Kanoniczne”, 7 (1964) nr 3/4, s. 1-20. (Crossref)
Piechnik L. SJ, Powstanie i rozwój jezuickiej Ratio Studiorum (1548–1599), Kraków 2003.
Piechnik L. SJ, „Ratio studiorum”. Fundament działalności edukacyjnej i naukowej jezuitów, w: Wkład jezuitów do nauki i kultury w Rzeczypospolitej Obojga Narodów i pod zaborami, red. I. Stasiewicz-Jasiukowa, Kraków 2004, s. 69-90.
Polčin S., Une tentative d’Union au XVIe siècle. La mission religieuse du Père Antoine Possevin S.J. en Moscovie, Rome 1957.
Prejs M., Humanizm potrydencki i nowy model kultury katolickiej (manieryzm czy barok?), w: Humanistyczne modele kultury nowożytnej wobec dziedzictwa starożytnego, red. M. Prejs, Warszawa 2010, s. 153-175.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
