Attempt to attribute bindings from the book collection of Benedykt Herbest (d. 1598) from the collection of the Archdiocesan Archives in Gniezno
Abstract
The resources of the Gniezno Archdiocesan Archive include a sizeable collection of old prints that once belonged to representatives of the higher and lower clergy. In the context of researching the broader history of the Church, the sources, which are old prints and especially bindings, may seem like an ill-advised direction. However, bibliological analysis of the surviving book collections may prove to be a valuable addition to research on the history of the Church and the clergy.
The Cathedral Library complex still contains a dozen or so volumes that once made up the book collection of Benedykt Herbest (d. 1598), a theologian, educator and polemicist. Volumes belonging to the Poznań canon were almost every time marked with a supralibros inscription, which was placed on the lower lining of the binding. This collection is characterized by uniform bookbinding material (dark leather) and their German-style roll-based frame decoration. This paper focuses on the analysis and characterization of the bindings. By using a comparative analysis of the materials used to create the bindings (boards, leather) and the tools used for decoration, it will be possible to identify the bookbinding centre and even the craftsman responsible for making the said bindings.
The main purpose of the article is to distinguish and identify the bookbinding workshops whose services were utilised by B. Herbest. An attempt has also been made to identify specific bookbinders and to characterize those hitherto unrecognised by old book scholars in the literature.
Keywords:
Benedykt Herbest, Gniezno, Cathedral Library, old prints, bindings, tegumentology, supralibrosReferences
Źródła
Archiwum Państwowe w Poznaniu:
sygn. I.26, Akta Miasta Poznania, Księgi kancelaryjne (Acta coram consulatu civitatis Posnaniensis).
Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie:
sygn. BK 244, BK 248, BK 1358, BK 306, BK 1599, BK 1547, BK 901, BK 322, BK 699, BK 851, BK 1020, BK 1652, BK 1562, BK 1297, Biblioteka Katedralna.
Opracowania
Czapnik Marianna, Oprawy poznańskiego monogramisty MC, w: Tegumentologia polska dzisiaj, red. A. Wagner, Toruń 2015, s. 133-164.
Drukarze dawnej Polski od XV do XVIII wieku, t. 4, Pomorze, oprac. A. Kawecka-Gryczowa, K. Korotajowa, Wrocław-Warszawa-Kraków 1962.
Dworzaczek Włodzimierz, Mieliński Wojciech, w: Polski słownik biograficzny, t. 20, red. E. Rostworowski, Wrocław 1975, s. 778.
Encyklopedia wiedzy o książce, red. A. Birkenmajer, Wrocław-Warszawa-Kraków 1971.
Franczak Radosław, Katalog proweniencji starodruków z dawnej biblioteki klasztoru cystersów w Wągrowcu (w druku).
Głowacka Apolonia, Patruus Jan, w: Słownik pracowników książki polskiej, Warszawa-Łódź 1972, s. 662-663.
Kawecka-Gryczowa Alodia, Biblioteka ostatniego Jagiellona. Pomnik kultury renesansowej, Wrocław 1988.
Kosman Marceli, Benedykt Herbest, w: Wielkopolski słownik biograficzny, red. A. Gąsiorowski, J. Topolski, Warszawa-Poznań 1981, s. 251.
Krupa Marzena, Nering Melchior, w: Encyklopedia katolicka, t. 13, red. E. Gigilewicz, Lublin 2009, kol. 930-931.
Krynicka Maria, Oprawy książkowe z herbami ostatnich Jagiellonów w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie, „Rozprawy i Sprawozdania Muzeum Narodowego w Krakowie”, 12 (1980) s. 23-46.
Łukasiewicz Józef, Obraz historyczno-statystyczny miasta Poznania w dawniejszych czasach, Poznań 1838.
Mocarski Zygmunt, Książka w Toruniu do roku 1793. Zarys dziejów, Toruń 1934.
Muraszko Michał, Neringowskie oprawy trzech druków z księgozbioru opata trzemeszeńskiego Wojciecha Mielińskiego, „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej”, 67 (2017) s. 211-220.
Muraszko Michał, Wybrane oprawy starodruków ze zbiorów dawnej biblioteki klasztornej cystersów w Wągrowcu (w druku).
Oprawy książkowe XIV-XVIII wieku w zbiorach Książnicy Kopernikańskiej w Toruniu. Część I Rzeczpospolita, Prusy, Dolny Śląsk, red. A. Wagner, Toruń 2018.
Papiernie w Polsce XVI wieku. Prace Franciszka Piekosińskiego, Jana Ptaśnika, Kazimierza Piekraskiego. Powtórnie wydał i uzupełnił Włodzimierz Budka, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1971.
Pokora Piotr, Superekslibrisy na oprawach ksiąg dawnej biblioteki cystersów w Wągrowcu (w druku).
Rabiej Stanisław, Herbest Benedykt, w: Encyklopedia katolicka, t. 6, red. J. Walkusz, Lublin 1993, kol. 741.
Siniarska-Czaplicka Jadwiga, Filigrany papierni położonych na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej od początku XVI do połowy XVIII wieku, Wrocław 1969.
Sójka Jan, Melchior Nering, w: Wielkopolski słownik biograficzny, red. A. Gąsiorowski, J. Topolski, Warszawa-Poznań 1981, s. 509.
Sójka Jan, Patruus Jan (syn), w: Polski słownik biograficzny, t. 25, red. E. Rostworowski, Wrocław 1980, s. 339-340.
Świeżawska Maria, Introligatorzy poznańscy w wieku XVI, „Ekslibris”, 7 (1925) z. 1, s. 71-89.
Wagner Arkadiusz, Introligatorstwo poznańskie XVI wieku jako historyczno-artystyczna „terra incognita”, w: Sztuka w Wielkopolsce, red. M. Błaszczyński et al., Poznań 2013, s. 68-86.
Wagner Arkadiusz, Oprawy ksiąg Andrzeja Opalińskiego, w: Księgozbiór wielkopolskiego magnata. Andrzej Opaliński (1540-1593), red. A. Wagner, Poznań 2011, s. 143-195.
Wagner Arkadiusz, Superekslibris polski. Studium o kulturze bibliofilskiej i sztuce od średniowiecza do połowy XVII wieku, Toruń 2016.
Wajnert Aleksandra, Tegumentologiczne aspekty działalności Melchiora Neringa w okresie poznańskim (1559-1579) (niepublikowana praca magisterska, obroniona w 2020 roku w Instytucie Historii UAM).
Zarębski Ignacy, Herbest, Benedykt, w: Polski słownik biograficzny, t. 9, red. K. Lepszy, Wrocław 1960, s. 434-436.
Adam Mickiewicz University Poznań https://orcid.org/0000-0001-6788-761X
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.
