Efforts to establish and build the Higher Theological Seminary in Szczecin in the context of the policies of the communist authorities (1972–1989)
Abstract
The article analyses the process of establishment and construction of the Higher Theological Seminary (WSD) in Szczecin in the context of the policies of the state authorities in Poland. The subjects and goals of the religious policy of the communist authorities in the period under consideration, the status of the Catholic Church in the Western and Northern Territories, then the stages of the bishops’ efforts to establish a seminary, are subsequently defined. From 1945 until the early 1970s, a temporary Polish church administration operated in the area. After the signing of the normalization treaty between the Polish People’s Republic and West Germany in 1970, the Holy See proceeded to organize a permanent church administration in the Western and Northern Territories, i.e. the creation of dioceses, including the Diocese of Szczecin-Kamień. The diocese was established by Pope Paul VI in 1972. One of the requirements for its operation was to have its own seminary. As early as 1972, efforts to establish the WSD were made by the first Ordinary of the Szczecin-Kamień Diocese, Bishop Jerzy Stroba. These activities were continued from 1979 by his successor, Bishop Kazimierz Majdański. Communist authorities consistently refused to allow the establishment of this institution. In their view, the establishment of the seminary would strengthen the diocese intellectually, formally and pastorally. Accordingly, the tactic of ‘dodging’ or referring the Ordinary to individ ual provincial or central authorities was used. In this situation, the Plenary Commission of the Polish Episcopate (1977) and Primate Cardinal Stefan Wyszyński (1979) called for the establishment of the WSD. The bishops recognized that the establishment of the seminary was required by the Polish raison d’état in the Western and Northern Territories. It was only after the formation of the Solidarity Trade Union that the rationale for the realization of this demand emerged. The Communist Party and the government approved the fulfilment of some of the Church’s demands. In November 1980, representatives of state authorities consented to the establishment of a seminary in Szczecin. The process did not take place without impediments from the state. Construction materials were in short supply, and workers were being invigilated. In 1987, Pope John Paul II laid the cornerstone of the nascent WSD. Construction work was not completed until 1993, in free Poland.
Keywords:
Higher Theological Seminary in Szczecin, Diocese of Szczecin-Kamień, the policy of the communist authoritiesReferences
Źródła archiwalne
Archiwum Akt Nowych:
Urząd do Spraw Wyznań:
Organizacja i działalność Wyższego Seminarium Duchownego Diecezji Szczecińsko-Kamieńskiej, sygn. 97/2.
Protokoły posiedzeń Komisji Wspólnej Przedstawicieli Rządu i Episkopatu 24 IX 1980, 20-21 XI 1980, sygn. 115/3.
Archiwum Państwowe w Szczecinie:
Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej:
Korespondencja, notatki służbowe związane z ustanowieniem diecezji szczecińsko-kamieńskiej, sygn. 3860.
Urząd Wojewódzki w Szczecinie:
Notatki służbowe, informacje i korespondencja z kurią biskupią, sygn. 2851.
Notatki służbowe, informacje i korespondencja z kurią biskupią, sygn. 2853.
Sprawozdania statystyczne i opisowe, sygn. 3507.
Akta – biskup profesor Kazimierz Majdański (ordynariusz diecezji szczecińsko-kamieńskiej), sygn. 3058.
Kontakty władz wojewódzkich z diecezją szczecińsko-kamieńską (notatki, informacje, listy pasterskie), sygn. 3517.
Kontakty władz wojewódzkich z diecezją szczecińsko-kamieńską (notatki, informacje, listy pasterskie), sygn. 3518.
Kontakty władz wojewódzkich z diecezją szczecińsko-kamieńską (notatki, informacje, listy pasterskie), sygn. 3519.
Kontakty władz wojewódzkich z diecezją szczecińsko-kamieńską (notatki, informacje, listy pasterskie), sygn. 3520.
Kontakty władz wojewódzkich z diecezją szczecińsko-kamieńską (notatki, informacje, listy pasterskie), sygn. 3523.
Dokumentacja dotycząca lokalizacji Seminarium Duchownego w Szczecinie, sygn. 3532.
Dokumentacja dotycząca lokalizacji Seminarium Duchownego w Szczecinie, sygn. 3533.
Materiały związane z wizytą Jana Pawła II w Szczecinie 11 czerwca 1987 r., sygn. 3536.
Oddziałowe Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Szczecinie:
Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Szczecinie:
Informacje problemowe w tym sprawozdania, notatki służbowe, wyciągi, plany dotyczące działalności operacyjnej Samodzielnej Sekcji IV i Wydziału IV Komendy Wojewódzkiej MO w Szczecinie za okres od 1956 do 1974 r., sygn. 008/642.
Źródła drukowane
Bulla Ojca Świętego Pawła VI mianująca biskupa Jerzego Strobę biskupem szczecińsko-kamieńskim, „Prezbiterium”, (1973) nr 1-2, s. 16.
Komunikaty Konferencji Episkopatu Polski 1945-2000, wstęp i oprac. J. Żaryn, Warszawa 2006.
Majdański Kazimierz, Dekret erekcji Wyższego Seminarium Duchownego Diecezji Szczecińsko-Kamieńskiej, Szczecin, 24 III 1980, „Prezbiterium”, (1981) nr 2-3, s. 111.
Poświęcenie kościoła seminaryjnego i seminarium. Inauguracja Roku Akademickiego w WSD, konferencja biskupów diecezji szczecińsko-kamieńskiej, „Prezbiterium”, (1993) nr 9-10, s. 254-255.
Protokół z objęcia diecezji przez biskupa szczecińsko-kamieńskiego w dniu 8 VII 1972, „Prezbiterium”, (1973) nr 1-2, s. 19.
Raina Peter, Rozmowy z władzami PRL. Arcybiskup Dąbrowski w służbie Kościoła i narodu, t.1, Lata 1970-1981, Warszawa 1985.
Słowo Biskupie z okazji powrotu ze Stolicy Apostolskiej, Szczecin, 23 XII 1973, „Prezbiterium”, (1974) nr 1-2, s. 58-59.
Szwajkosz Stanisław, „Serce diecezji”. Budowa Wyższego Seminarium Duchownego w Szczecinie, „Prezbiterium”, (1995) nr 1-5, s. 99-101.
Wichrowski Zdzisław, Czas budowy seminarium, „Zeszyty Katechetyczne”, (1997) nr 5, s. 45-50.
Z ziemi sandomierskiej nad Odrę i Bałtyk. Tę ziemię umiłowałem. Księga pamiątkowa na 70-lecie ks. Aleksandra Ziejewskiego, Szczecin 2021.
Źródła do dziejów Pomorza Zachodniego. Narodziny diecezji szczecińsko-kamieńskiej i koszalińsko-kołobrzeskiej (1945-1972), t. 14, wstęp, wybór i oprac. K. Kozłowski, Szczecin 2007.
Opracowania
Dudek Antoni, Gryz Ryszard, Komuniści i Kościół w Polsce (1945-1989), Kraków 2006.
Kowalczyk Krzysztof, Materiały jednostek wojewódzkiej administracji wyznaniowej w Archiwum Państwowym w Szczecinie jako źródło do dziejów stosunków państwo–Kościół rzymskokatolicki w latach 1945-1989, „Archeion”, 121 (2020) s. 306-326. (Crossref)
Łatka Rafał, Episkopat Polski wobec stosunków państwo–Kościół i rzeczywistości społeczno-politycznej PRL 1970-1989, Warszawa 2019.
Łuszczek Krzysztof, Arcybiskupie Wyższe Seminarium Duchowne w Szczecinie 1981-2021, Szczecin 2021.
Masalski Robert, Dzieje diecezji szczecińsko-kamieńskiej, Szczecin 2016.
Michalski Krzysztof, Działalność Komisji Wspólnej Rządu i Episkopatu Polski 1980-1989, Warszawa 2012.
Prut Adrian, Kształcenie duchowieństwa diecezjalnego Kościoła szczecińsko-kamieńskiego do czasu utworzenia własnego seminarium duchownego, w: Dzieje Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim T. 3. 1972-1978, red. M. Siedziako, Z. Stanuch, G. Wejman, Szczecin 2018, s. 255-281.
Raina Peter, Arcybiskup Bronisław Dąbrowski. Portret, Warszawa 2008.
Stanuch Zbigniew, Największa diecezja Europy. Konsekwencje powstania rozległej gorzowskiej administracji apostolskiej i geneza jej podziału w 1972 r., „Pamięć i Sprawiedliwość”, 37 (2021) nr 1, s. 306-328.
Wejman Grzegorz, Organizacja Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim w latach 1979-1990, w: Dzieje Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim. T. 4. 1979-1989/1990, red. M. Siedziako, Z. Stanuch, G. Wejman, Szczecin 2019, s. 193-239.
Wejman Grzegorz, 30-lecie Arcybiskupiego Wyższego Seminarium Duchownego w Szczecinie, w: 30 lat seminariów duchownych na Pomorzu Zachodnim, red. T. Ceynowa, Koszalin 2013, s. 49-69.
Włodkowski Robert, Działalność biskupa szczecińsko-kamieńskiego Jerzego Stroby w latach 1972-1978 w kontekście relacji państwo–Kościół (wybrane problemy), „Almanach Historyczny”, 20 (2020) s. 229-259.
Żaryn Jan, Dzieje Kościoła katolickiego (1944-1989), Warszawa 2003.
Univesity of Szczecin https://orcid.org/0000-0002-5910-4854
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.
