Inventory of Equipment of the Castle Chapel in Starogród from 1685
Abstract
The castle in Starogród near Chełmno was built in the 13th century by the Teutonic Order. After the Kingdom of Poland took over the fortress in 1505, it was offered by King Alexander Jagiellon to the bishops of Chełmno. The castle chapel, located upstairs in the south-west corner, continued to serve a religious function. Despite the numerous construction works carried out on the castle after the damage caused by the Thirteen Years’ War and the Swedish Deluge, it retained its Gothic architectural character. The property was sold and then demolished shortly after the First Partition of Poland. Among the files from the Chełmno Parish Church Archives, now stored in the Archives of Historical Records of the Diocese of Toruń, a 1685 inventory of the temple, hitherto unknown to researchers of the subject, was found. The document, drawn up shortly after the chapel’s restoration on the initiative of Bishop Kazimierz Jan Opaliński, lists the chapel’s furnishings.
Keywords:
Teutonic castles, Starogród, castle chapelsReferences
Źródła archiwalne
Archiwum Akt Dawnych Diecezji Toruńskiej
Parafia Wniebowzięcia NMP w Chełmnie
sygn. 974, Inwentarz aparatu kościoła zamkowego starogrodzkiego, który się znajduje oddany kapelanom na ten czas tu na kapellanii zostającym spisany Roku Pańsk[iego] 1685 die 18 10bris.
Archiwum Diecezjalne w Pelplinie (ADP)
Culmensia
sygn. C 17a, [Inwentarz dóbr biskupstwa chełmińskiego z 1661 roku].
sygn. C46a, [Wizytacja dekanatu chełmińskiego z 1740 roku].
Opracowania
Błażewicz-Oberda Agnieszka, Kult świętej Barbary w państwie zakonu krzyżackiego w Prusach, w: Z dziejów średniowiecza. Pamięci Profesora Jana Powierskiego (1940-1999), red. W. Długokęcki, Gdańsk 2010, s. 11-32.
Czyżewski Krzysztof J., Obrus (tuwalnia), w: Wawel 1000-2000. Wystawa jubileuszowa. Kultura artystyczna dworu królewskiego i katedry. Katedra krakowska – biskupia, królewska, narodowa, red. M. Piwocka, D. Nowacki, t. 1, Kraków 2000, s. 151, kat. nr I/124.
Dygdała Bogusław, Struktury parafialne diecezji chełmińskiej w XVII-XVIII wieku, Toruń 2009.
Dygdała Jerzy, Z doświadczeń edytora osiemnastowiecznych lustracji i inwentarzy – czy instrukcja wydawnicza jest w ogóle potrzeb na?, w: Teoria i praktyka edycji nowożytnych źródeł w Polsce (XVI-XVIII w.), red. A. Perłakowski, Kraków 2011, s. 143-158.
Fankidejski Jakub, Utracone kościoły i kaplice w dzisiejszej dyecezyi chełmińskiej podług urzędowych akt kościelnych, Pelplin 1880.
Hundert Zbigniew, Działalność publiczna podkomorzego koronnego Kazimierza Ludwika Bielińskiego w świetle jego listów do Jana III z lat 1692-1695, „Kwartalnik Historyczny”, 129 (2022) z. 1, s. 141-179. (Crossref)
Instrukcja wydawnicza dla źródeł historycznych od XVI do połowy XIX wieku, oprac. K. Lepszy, Wrocław 1953.
Inwentarz dóbr biskupstwa chełmińskiego z r. 1614: z uwzględnieniem późniejszych do r. 1759 inwentarzy, wyd. A. Mańkowski, Toruń 1927.
Inwentarze dóbr biskupstwa chełmińskiego (1646 i 1676), wyd. R. Mienicki, Toruń 1955.
Inwentarze dóbr biskupstwa chełmińskiego (1723-1747), wyd. R. Mienicki, Toruń 1956.
Inwentarz dóbr biskupstwa chełmińskiego z r. 1759, wyd. R. Mienicki, Toruń 1959.
Linde Samuel Bogumił, Słownik języka polskiego, t. 3, Warszawa 1812.
Mańkowski Alfons, Kazimierz Jan Opaleński biskup chełmiński i pomezański, „Miesięcznik Diecezji Chełmińskiej”, 2 (1930) nr 8-9, s. 497-523.
Możejko Beata, Brodnica, Chełmno i Starogród w czasie wojny popiej, w: Mazowsze, Pomorze, Prusy, red. B. Śliwiński, Gdańsk 2000, s. 125-145.
Mrongovius Christoph Cölestin, Ausführliches deutsch-polnisches Wörterbuch, Königsberg in Preußen 1837.
Mroczko Teresa, Czerwińska herma św. Barbary, „Studia Źródłoznawcze”, 19 (1974) s. 85-116.
Nitsch Kazimierz, Studia z historii polskiego słownictwa, Kraków 1948.
Pabian Andrzej, Rozynkowski Waldemar, Zamki krzyżackie na ziemi chełmińskiej, Toruń 1997.
Rozynkowski Waldemar, O kaplicach w pokrzyżackich domach zakonnych w świetle nowożytnych inwentarzy – wybrane przykłady, w: Od Torunia do Charkowa, red. M. Grupa, A. Pydyn, Toruń 2016, s. 143-154.
Schmid Bernhard, Die Denkmalpflege in Westpreussen 1804-1910, Danzig 1910.
Torbus Tomasz, Zamki konwentualne państwa krzyżackiego w Prusach, cz. 2, Katalog, Gdańsk 2023.
Turnau Irena, Słownik ubiorów. Tkaniny, wyroby pozatkackie, skóry, broń i klejnoty oraz barwy znane w Polsce od średniowiecza do początku XIX w., Warszawa 1999.
Wasik Bogusz, Zamki krzyżackie w okresie późnośredniowiecznym i nowożytnym. Analiza źródeł architektonicznych, w: Castra Terrae Culmensis. Na rubieży chrześcijańskiego świata. Interdyscyplinarne badania nad warownym budownictwem zakonu krzyżackiego w świetle źródeł archeologiczno-architektonicznych, historycznych i przyrodniczych, red. M. Wiewióra, t. 2, Toruń 2020, s. 42-95.
Woelky Carl Peter, Der Katalog der Bischöfe von Culm, Braunsberg 1878.
Załęski Stanisław, Jezuici w Polsce, t. 4, cz. 2, Kolegia i domy założone w pierwszej dobie rządów Zygmunta III. 1588-1608, Kraków 1904.
Zieliński Marek Grzegorz, Archiwum Fary Chełmińskiej, Bydgoszcz 2019.
University of Gdańsk https://orcid.org/0000-0002-1128-1376
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.
