Rev. Stanisław Żeliwski – the parish priest of Stryszów killed in KL Auschwitz
Mirosław Aleksander Płonka
Abstract
After 1943, in the collective memory of the rural communities of Stryszów and Dąbrówka, the figure of Rev. Stanisław Żeliwski, murdered in Auschwitz, became a kind of a figure of memory from the times of the occupation, which nowadays began to fade into oblivion with the death of the last witnesses of the past. Among the many stories (often of legendary nature) and inquiries of purely conspiratorial narrative, the social, catechetical and pastoral activity of Rev, S. Żeliwski in Stryszów was completely forgotten. For the author, the biography became not only a way to deny (sometimes) untrue news, but primarily a tool to broaden the state of knowledge about the history of the 1930s and 1940s in a private village in the Beskids mountains (Stryszów and Dąbrówka). The article uses unknown sources of the parish archives of Stryszów, supplemented with information obtained through oral history from the last living witnesses of the past of the Stryszów parish. The author, basing on the fragments of the surviving testament of S. Żeliwski, presented the parish priest of Strysz as a priest, chaplain and catechist, and a vicar from the time of the greatest unrest, and outlined the process of the elevating the memory of S. Żeliwski by his successor, Rev. Stanisław Wciślak.
Keywords:
Stanisław Żeliwski; Stryszów; KL Auschwitz-Birkenau; the diocese of Kraków; German occupationReferences
Assmann J., Kultura pamięci, w: Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, red. M. Saryusz-Wolska, Kraków 2009, s. 59-101.
Bystroń J., Nazwiska polskie, Lwów 1927.
Druga wojna światowa pod Babią Górą: księga strat, red. P. Sadowski, Kraków-Zawoja 2011.
Jacewicz W., Woś J., Martyrologium polskiego duchowieństwa rzymskokatolickiego pod okupacją hitlerowską w latach 1939-1945, z. 3: Wykaz duchownych zmarłych, zamordowanych lub represjonowanych przez okupanta w archidiecezjach gnieźnieńskiej, krakowskiej i lwowskiej oraz diecezjach katowickiej, kieleckiej, lubelskiej i w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu, Warszawa 1978.
Klistała J., Duchowni – ofiary niemieckiego zniewolenia – lata powstań śląskich i plebiscytu 1919-1921 – lata okupacji niemieckiej 1939-1945, Kraków 2019.
Lenczowski F., O kościołach i parafiach w Stryszowie i Zakrzowie w diecezji krakowskiej, „Nasza Przeszłość”, 45 (1976) s. 191-233.
Księga Pamięci. Transporty Polaków do KL Auschwitz z Krakowa i innych miejscowości Polski Południowej 1940-1944, t. 3, red. F. Piper, I. Strzelecka, Warszawa-Oświęcim 2002.
Raźny J., Sytuacja Kościoła Rzymsko-Katolickiego w okresie II wojny światowej i straty zadane przez najeźdźców w rejonie Babiej Góry, „Rocznik Babiogórski”, 11 (2009) s. 127-137.
Sacrum Poloniae Millennium: rozprawy-szkice-materiały historyczne, t. 11: Martyrolo¬gium duchowieństwa polskiego pod okupacją niemiecką w latach 1939-1945, red. W. Szołdarski, Rzym 1965.
Sikora M., Bortlik-Dźwierzyńska M., Aktion Saybusch. Wysiedlenie mieszkańców Żywiecczyzny przez okupanta niemieckiego 1940-1941, Katowice 2010.
Woźniak E., Socjolingwistyczne aspekty zmiany nazwisk w okresie międzywojennym, „Onomastica”, 60 (2016) s. 119-135. (Crossref)
Wyczawski H.E,, Kalwaria Zebrzydowska. Historia klasztoru Bernardynów i kalwaryjskich dróżek, Kalwaria Zebrzydowska 2006.
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.
