„Dyrekcya zakonnego życia” – nieznany traktat z 1744 roku o formacji monastycznej nowicjuszek benedyktyńskich
Jolanta Gwioździk
Wydział Humanistyczny Uniwersytetu Śląskiego , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-2732-4115
Abstrakt
W 1744 r. wileńska ksieni benedyktynek Joanna Sybilla Reytanówna opublikowała książkę Dyrekcya zakonnego życia. Chodziło o rodzaj praktycznego zbioru tekstów, przydatnego w całodziennej formacji nowicjuszek, stąd zawarto tu przede wszystkim konkretne nauki, dotyczące różnych sposobów doskonalenia życia w zakonie. Uzupełniały je odpowiednie modlitwy. O praktycznej funkcji książki świadczy także jej mały format, umożliwiający lekturę w każdej dostępnej sytuacji, tym bardziej że przewidziane ćwiczenia należało prowadzić w trakcie zajęć przygotowanych na cały dzień, zgodnie z rytmem życia w klasztorze. Podstawowa grupa zagadnień poruszanych w Dyrekcji zakonnego życia odnosiła się do konkretnych metod kształtowania życia we wspólnocie. Każda czynność miała odniesienie do sfery duchowej. Odrębnie uczono sposobu medytacji oraz prowadzenia rozmowy duchownej. Przewidziano także opis naśladowania cnót św. Benedykta, z podziałem na poszczególne miesiące, oraz ćwiczenia się w doskonałości (z podziałem na dni tygodnia). W traktacie J.S. Reytanówna odwoływała się zarówno do ideałów formacji kongregacji chełmińskiej, jak i do nauk oraz zwyczajów modlitewnych, propagowanych przez benedyktynów, dawnych spowiedników konwentu oraz innych autorów ascetycznych. W konsekwencji powstało unikalne kompendium, mające na celu pomoc w formacji zakonnej, a jednocześnie ukazujące sposób ujęcia ideału życia mniszego w wileńskiej wspólnocie.
Słowa kluczowe:
benedyktynki wileńskie, Joanna Sybilla Reytanówna, nowicjat, formacja zakonnaBibliografia
Borkowska M., Ideał benedyktynki proponowany przez kongregację chełmińską, „Znak”, 22 (1980) s. 1564-1571.
Borkowska M., Two Attemps at Self Goverment of Femine Religious Institutes in Poland, „Studia Monastica”, 23 (1981) s. 169-179.
Borkowska M., Potrydencka wersja Reguły św. Benedykta, w: Za przewodem Ewangelii. Profesja monastyczna, Tyniec 1986, s. 249-262.
Borkowska M., Między tradycją a powrotem do źródeł. Szesnastowieczne modele odnowy życia zakonnego w Polsce, w: Fermentum massae mundi, red. N. Cieślińska, P. Rudziński, Warszawa 1990, s. 262-266.
Borkowska M., Słownik polskich ksień benedyktyńskich, Niepokalanów 1996.
Borkowska M., Życie codzienne polskich klasztorów żeńskich w XVI-XVIII wieku, Warszawa 1996.
Borkowska M., Leksykon zakonnic polskich epoki przedozbiorowej, t. 3, Warszawa 2008.
Gwioździk J., Kultura pisma i książki w klasztorach żeńskich dawnej Rzeczypospolitej XVI-XVIII wieku, Katowice 2015.
Gwioździk J., Benedyktynka doskonała (Pektoralik duchowny 1681), w: Monastycyzm XV-XVIII wieku. Tradycja średniowieczna wobec wyzwań nowożytnego humanizmu, red. M.T. Gronowski, P. Urbański, Warszawa 2016, s. 80-114.
Gwioździk J., Literatura medytacyjna w środowisku żeńskich klasztorów kontemplacyjnych w XVII wieku. Kanon–obieg–style odbioru, w: Drogi duchowe katolicyzmu polskiego XVII wieku, red. A. Nowicka-Jeżowa, Warszawa 2016, s. 394-419.
Kopeć J.J., Droga Krzyżowa. Dzieje nabożeństwa i antologia współczesnych tekstów, Poznań 1987.
Rotter L., Ubiór czy kostium? Znaczenie i funkcja strojów zakonnych, Kraków 2015.
Smereka W., Studium pasyjne. Rys historyczny i teksty Drogi Krzyżowej, Kraków 1968.
Wydział Humanistyczny Uniwersytetu Śląskiego
dr hab., prof. UŚ
https://orcid.org/0000-0002-2732-4115