Muzeum Lat Dziecięcych Prymasa Tysiąclecia Stefana Kardynała Wyszyńskiego w Zuzeli
Artur Hamryszczak
Ośrodek Archiwów, Bibliotek i Muzeów Kościelnych KUL , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-2578-9971
Abstrakt
Zuzela to wieś w diecezji łomżyńskiej, gdzie 3 sierpnia 1901 r. urodził się Stefan Wyszyński. Jego ojciec Stanisław był organistą w miejscowej parafii. Rodzina Wyszyńskich mieszkała w budynku organistówki naprzeciw kościoła parafialnego pw. Przemienienia Pańskiego. W 1910 r. przeniosła się do Andrzejewa, gdzie Stanisław Wyszyński otrzymał posadę organisty oraz lepsze warunki lokalowe dla rozrastającej się rodziny. Muzeum w Zuzeli powstało w 1990 r. w budynku dawnej szkoły powszechnej, do której uczęszczał Stefan Wyszyński. Instytucja jest prowadzona przez parafię w Zuzeli, a każdorazowy proboszcz jest kustoszem. Placówką przez ponad dwadzieścia lat opiekowały się bezhabitowe Siostry Służki NMP Niepokalanej. W budynku muzeum zrekonstruowano salę szkoły powszechnej z początku XX wieku, do której uczęszczał Stefan Wyszyński oraz mieszkanie rodziny organisty Stanisława Wyszyńskiego. W aranżacji wnętrz starano się o jak najwierniejsze ich odtworzenie, aby zwiedzający mógł poznać warunki życia i wzrostu religijno-intelektualnego przyszłego prymasa Polski. Do przestrzeni wystawienniczej zalicza się również kościół parafialny pw. Przemienienia Pańskiego w którego budowie uczestniczył Stanisław Wyszyński. W świątyni znajduje się chrzcielnica, przy której przyjął chrzest Stefan Wyszyński oraz ołtarz Matki Bożej Częstochowskiej, przed którym modliła się rodzina Wyszyńskich, a Stefan służył do mszy św. W kościele zainstalowano również 14 witraży, które opisują koleje wydarzenia z życia kardynała Stefana Wyszyńskiego od narodzin do śmierci i pogrzebu. W otoczeniu kościoła znajduje się również kilka upamiętnień ważnych rocznic z życia Prymasa Tysiąclecia, np. urodzin czy przyjęcia święceń kapłańskich. Również jeden z dzwonów nosi imię kard. Stefana Wyszyńskiego. Na placu kościelnym, przed wejściem znajduje się duży spiżowy pomnik Prymasa jako Ojca Narodu. Muzeum Lat Dziecięcych Prymasa Tysiąclecia Stefana Kardynała Wyszyńskiego w Zuzeli jest przykładem palcówki muzealnej, która powstała jako owoc dumy mieszkańców parafii ze swojego najbardziej znanego rodaka, ale stanowi też świadectwo zrozumienia wagi zachowania śladów przeszłości. Miejsce to umiejętnie łączy tradycyjne zwiedzanie muzeum z przeżyciami religijnymi, poprzez proponowaną przez kustosza kolejność poznawania Zuzeli: wizyta w kościele, modlitwa (msza św.), poznanie życia kard. Stefana Wyszyńskiego poprzez witraże w kościele oraz elementy pamiątkowe na placu kościelnym, by na końcu zwiedzić muzeum Lat Dziecięcych Prymasa Tysiąclecia Stefana Kardynała Wyszyńskiego w Zuzeli, czyli dawną szkołę i mieszkanie organisty Wyszyńskiego. To parafialne muzeum jest przykładem realizacji wskazań Papieskiej Komisji Dóbr Kultury czy też polskiego prawodawstwa kościelnego, dotyczących misji muzeów kościelnych. Wspomniana placówka realizuje nie tylko działalność kulturalną, ale i oddziałuje duszpastersko na wspólnotę Kościoła partykularnego.
Słowa kluczowe:
Zuzela, Stefan Wyszyński, Prymas Tysiąclecia, muzeum, dzieciństwoBibliografia
Gajda K.A., Edukacyjna rola muzeum, Kraków 2019.
Ch.[lebowski] Br., Zuzel, w: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 14, red. B. Chlebowski, Warszawa 1895, s. 679.
Czarnowski R., Akt chrztu Kardynała Stefana Wyszyńskiego odczytany na nowo, „Studia Claromontana”, 19 (2001) s. 503-512.
Czarnowski R., Parafia Zuzela. Dzieje i duszpasterstwo w latach 1796-1925, Warszawa 2006.
Czarnowski R., U kolebki Prymasa Tysiąclecia. W setna rocznicę urodzin i chrztu świętego Sługi Bożego Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Łomża 2001.
Dzieje Polski w dwudziestu czterech obrazkach, skreślił dla użytku braci włościan Kazimierz Góralczyk (Wł. L. Anczyc), Nakładem Księgarni Gebethnera i Wolffa, Warszawa 1863.
Gadacz J.L., Leszczyński Jan Tomasz, o. Prokop, w: Słownik Polskich Kapucynów, Wrocław 1985, s. 679-697.
Gawron J., Witkowski M., Wadowice tu wszystko się zaczęło, Wadowice 2011.
Jemielity W., Andrzejewo, w: Encyklopedia katolicka, t. 1, red. F. Gryglewicz, Lublin 1989, kol. 545.
Jurkiewicz J., Wspomnienia rodzinne, w: Wspomnienia o Stefanie kardynale Wyszyńskim, red. A. Rastawicka, Kraków 2001, s. 7-23.
Kindziuk M., Kardynał Stefan Wyszyński. Prymas Polski, Kraków 2019.
Konefał J., Działalność społeczno-polityczna Aleksandra Zawadzkiego (Ojca Prokopa) w Królestwie Polskim 1876-1917, Lublin 2000.
Krysztopa J., Parafia pw. Przemienienia Pańskiego w Zuzeli, Zuzela 2004.
Leszczyński Mariusz, Funkcja pastoralna muzeów kościelnych (Omówienie dokumentu Stolicy Apostolskiej), „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 79 (2003) s. 147-150.
Leszczyński M., Muzea kościelne według aktualnego prawodawstwa kościelnego Kościoła katolickiego, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 85 (2006) s. 103-118.
Leszczyński M., Troska Papieskiej Komisji do spraw Kościelnych Dóbr Kultury o zachowanie dziedzictwa kulturowego, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 86 (2006) s. 17-25.
Lewandowska K., Kardynał Stefan Wyszyński – obrońca historii, tradycji i kultury Polski, „Perspectiva. Legnickie Studia Teologiczno-Historyczne”, 9 (2012) nr 1 (20) s. 59-78.
Ligawki – uratowana tradycja, „Poznaj swój kraj”, 9 (2017), s. 3-7.
Łoziński B., Leksykon zakonów w Polsce, Warszawa 1998.
Maniurka Paweł Piotr, Prawna ochrona zabytków kościelnych. Problemy dóbr kultury w świetle norm kościelnych, w: Muzea kościelne wobec nowych wyzwań, red. N.W. Błażejczyk, P. Majewski, Warszawa 2019, s. 115-127.
Misiura G., Organista Stanisław Wyszyński (1876-1970), „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 104 (2015), s. 205-209;
Ojca Prokopa Kapucyna, Żywoty Świętych na wszystkie dni roku z przydaniem dla każdego pożytku duchowego i właściwej modlitwy tudzież na wszystkie uroczystości i święta wszystkie nauki, wydanie nowe z wizerunkami świętych, Druk Towarzystwa Akcyjnego S. Orgelbranda synów, ss. 879, Warszawa 1901.
Okońska Maria, Wszystko postawił na Maryję, Warszawa 2001.
Olędzki J., Doroczne pieczywo obrzędowe północno-wschodniej Polski, „Polska Sztuka Ludowa – Konteksty”, 15 (1961) z. 1, s. 3-23.
Papieska Komisja ds. Kościelnych Dóbr Kultury, List okólny „Funkcja pastoralna muzeów kościelnych”, 15 VIII 1999 r., tłum. ks. F. Nieckarz, „Biuletyn Muzeum Diecezjalnego”, 4 (2000-2001) nr 4, s. 5-76.
Pelica G.J., Zuzela, w: Encyklopedia katolicka, t. 20, red. E. Gigilewicz, Lublin 2014, kol. 1501.
Pietruszka J., Muzeum Dom Rodzinny Ojca Świętego Jana Pawła II w Wadowicach – dom świętego, w: Muzea kościelne wobec nowych wyzwań, red. N.W. Błażejczyk, P. Majewski, Warszawa 2019, s. 215-224.
Półturzycka M., Półturzycki J., Miejsca wypoczynku kardynała Stefana Wyszyńskiego – ślady i pamiątki jego pobytów, „Studia Prymasowskie”, 3 (2009) s. 187-202.
Prejs R., Leszczyński Prokop OFMCap., w: Encyklopedia katolicka, t. 10, red. E. Gigilewicz, Lublin 2004, kol. 859-860;
Przepierski S., Opatrznościowy pasterz. Droga życia Prymasa Stefana Wyszyńskiego, Częstochowa 2020.
Rytel-Andrianik P., Sanktuarium i parafia Trójcy Przenajświętszej i św. Anny w Prostyni, Drohiczyn-Rzym-Oksford 2011, s. 124-125.
Straszewicz M., Ojców naszych śpiew: pieśni patriotyczne, Komorów 1992.
Szczebak Władysław, Muzea parafialne i klasztorne na przykładzie diecezji tarnowskiej, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 85 (2006) s. 77-88.
Uszyński T., Społeczny komitet utworzenia muzeum i budowy pomnika księdza kardynała Stefana Wyszyńskiego w Zuzeli, w: Stefan Kardynał Wyszyński Prymas Tysiąclecia, red. K. Pierzchała, S. Budzyński, Warszawa 2001, s. 105-116.
Wilińska A., Współczesne muzea narracyjne. Analiza przestrzeni muzealnej na przykładzie Muzeum Powstania Warszawskiego i Muzeum Fryderyka Chopina, Warszawa 2014, mps, mgr UW, s. 14-15, https://depot.ceon.pl/handle/123456789/9276.
Wójcik M., Służki NMP Niepokalanej, w: Encyklopedia katolicka, t. 18, red. E. Gigilewicz, Lublin 2013, kol. 431-433.
Ziemann E., Naśladowanie Chrystusa, w: Encyklopedia katolicka, t. 16, red. E. Gigilewicz, Lublin 2012, kol. 788-789.
Ośrodek Archiwów, Bibliotek i Muzeów Kościelnych KUL
dr historii; adiunkt w Ośrodku Archiwów, Bibliotek i Muzeów Kościelnych KUL
https://orcid.org/0000-0002-2578-9971
