Obraz Matki Bożej Chełmskiej: historia, tradycja, kult
Waldemar Witold Żurek
Ośrodek Archiwów, Bibliotek i Muzeów Kościelnych KUL , PolskaAbstrakt
W 2015 roku w mieście południowo wschodniej Polski – Chełmie, na pograniczu polsko-ukraińskim, przeżywaliśmy 250 rocznicę koronacji cudownego obrazu Matki Boskiej Chełmskiej. Z tej okazji poznaliśmy także jej historię. Kopia obrazu wykonana w 1939 roku znajduje się obecnie w rzymskokatolickim kościele parafialnym Chełmie na Górce – w Bazylice Narodzenia Najświętszej Maryi Panny. Od połowy XIII wieku podania przypisywały ikonie Matki Boskiej Chełmskiej cudowną moc, której kult sięga początku XI wieku. Pierwsza księga opisująca historię kultu cudownego obrazu i cuda, spisana została przez Jakuba Szusza (Phoenix …) wydana w 1646 roku w Zamościu. W swojej książce autor podaje informacje o 693 cudach za przyczyną Matki Boskiej Chełmskiej. Największa ilość cudów dotyczy zdrowia ludzkiego. Znaczną liczbę stanowią cudowne uzdrowienia zwierząt. Kolejna grupa to cudowne wydarzenia na polu bitwy. Matce Boskiej Chełmskiej przypisywano moc powstrzymania zarazy i uleczenia chorych, moc gaszenia pożarów, odnajdywania rzeczy skradzionych oraz na nawróceń (powrotu) na katolicyzm. Do Chełma przybywali pątnicy z regionu Chełmskiego, ale także większych miast Polski jak Sambor, Warszawa, Kraków, Wilno, Pińsk. W dotychczasowej historii obrazu Matki Boskiej Chełmskiej i jej kultu przez wiernych prawosławnych, grekokatolików i rzymokatolików obraz Matki Boskiej wędrował po miastach, miejscowościach, polach bitew i zatrzymywał się w miejscach stacjonowania królów Polski. Wizerunek Matki Boskiej Chełmskiej nie miał stałego miejsca w wybranej świątyni. Przez wieki obraz wędrował przez 32 miejscowości i miasta Polski, powracając trzykrotnie do Chełma, gdzie do dziś doznaje największej czci ludzi wierzących.
Bibliografia
Buko Andrzej, Na pograniczu kultur i ideologii: zespół wieżowy w Stołpiu na ziemi chełmskiej, „Ruthenica”, 6 (2008) s. 189-206.
Dąbrowski Dariusz, Daniel Romanowicz król Rusi (ok. 1201–1264). Biografi a polityczna, Kraków 2012.
Encyklopedia Kościelna (Nowodworskiego), Warszawa 1873.
Janczykowski Kazimierz, Góra Chełmska, Jej Królowa i lud, Chełm 1946.
Kania Janusz, Chełmska diecezja, III Diecezja unicka, w: Encyklopedia Katolicka, t. 3, Lublin 1985, kol. 133-136.
Kłoczowski Jerzy, Müllerowa Lidia, Skarbek Jan, Zarys dziejów Kościoła katolickiego w Polsce, Kraków 1986.
Kozyrski Robert, Jakub Susza, w: Polski Słownik Biografi czny, t. 46, z. 188, Warszawa-Kraków 2009, s. 79-82.
Kumor Bolesław, Historia Kościoła, cz. 6 Kościół w okresie absolutyzmu i oświecenia, Lublin 1985.
Kumor Bolesław, Historia Kościoła, cz. 7 Dzieje najnowsze 1815-1914, Lublin 1991.
Marczewski Jarosław Roman, Życie religijne, w: Dzieje Archidiecezji Lubelskiej (1805-2002), red. M. Zahajkiewicz, Lublin 2005, s. 87-230.
Michalczuk Stanisław, Srebrne antepedium w kościele pokatedralnym w Chełmie, „Roczniki Humanistyczne KUL. Prace z historii sztuki”, 10 (1961) z. 3, s. 95-100.
Modzelewska Bożena, Włodzimierz Wielki, w: Encyklopedia Katolicka, t. 20, Lublin 2014, kol. 810.
Pałubska Zofi a, Kossow, Kosow, Kosów, Sylwester, w: Encyklopedia Katolicka, t. 9, Lublin 2002, kol. 961-962.
Polska Organizacja Wojskowa, w: Mała encyklopedia wojskowa, t. 2. Warszawa 1970, s. 711-713.
Różycka-Bryzek Anna, Legierski Robert, Hodegeteria, w: Encyklopedia Katolicka, t. 6, Lublin 1993, kol. 1096-1099.
Siostry Niepokalanki, Z dawna Polski Tyś Królową. Przewodnik po sanktuariach maryjnych. Koronowane wizerunki Matki Bożej 1717-1983, Szymanów 1983.
Stefański Jerzy, Z dziejów kultu obrazu Matki Boskiej Chełmskiej, „Nasza Przeszłość”, 66 (1986) s. 159-190.
Śliwa Tadeusz, Kościół greckokatolicki w Królestwie Polskim (1815-1875), w: Historia Kościoła w Polsce, t. II, cz.1, red. B. Kumor, Z. Obertyński, Poznań-Warszawa 1979, s. 503-510.
Wereda Dorota, Susza Jakub, w: Encyklopedia Katolicka, t. 18, Lublin 2013, kol. 1232-1233.
Zięba Józef, Dzieje jednego obrazu. Opowieść o Cudownej Ikonie Matki Boskiej
Chełmskiej, Lublin 2005.
