Wobec kościołów i religii. Stanowisko szlachty województwa lubelskiego w kwestiach wyznaniowych w latach 1572-1648

Źródła rękopiśmienne

Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie

rkps 339, Acta, orationes, scripta, epistulae, carmina etc. publica seditionem Zebrzydovianam 1605-1608 illustrantia.

Biblioteka Naukowa PAU i PAN w Krakowie

sygn. 1237, Zbiór broszur, dotyczących spraw i stosunków kościelnych. Rps z 17 i 19 w.

PAN Biblioteka Kórnicka

sygn. BK01128, Karol Ferdynand Waza do sejmików partykularnych, b.m. [1639].

sygn. BK00318, Maciej Łubieński do króla Władysława IV, b.m 1646.

Źródła drukowane

Akta historyczne do panowania Stefana Batorego króla polskiego od 3 marca 1578 do 18 kwietnia 1579 r., wyd. J. Janicki, Warszawa 1881.

Akta sejmikowe województwa krakowskiego, wyd. S. Kutrzeba, t. 1, 1572-1620, Kraków 1932.

Akta sejmikowe województwa lubelskiego 1572-1632, oprac. H. Gmiterek, Lublin 2016.

Akta sejmikowe województwa lubelskiego 1633-1668, oprac. H. Gmiterek, Lublin-Radom 2021.

Bielski Joachim, Kronika polska Marcina Bielskiego nowo przez Joach. Bielskiego syna wydana, Kraków 1597.

Dokumenty obosvoboditelʹnoj vojne ukrainskogo naroda 1648–1654 gg, Kiïv 1965.

Dyszkurs Jednego miłośnika Oyczyznyn aszey, w ktorym się pokazuie dowodnie, że z wieczną hańbą tego zacnego Krolestwa Pan Bog skarał woysko nasze potężne tego roku częśćią pobite, częśćią rozproszone od Kozakow, dla tego, że ich mość panowie żołnierze y kwarćiani y inśi rozmaicie krzywdźieli poddane osob duchownych y w Litwie, y w Mazowszu, y w Polszcze, y na vkrainie, y indziey. Przeto żeby tego na potym nie czynili ich mość panowie żołnierze, daią się im w tym Dyszkursie pewne przestrogi, y tym spowiednikom, ktorzyie po takich krzywdach rozgrzeszaią, nie nakazawszy im powinnego nagrodzenia ludziom vkrzywdzonym, [Kraków] 1648.

Jagiellonki polskie w XVI. wieku. Uzupełnienia, rozprawy, materyały głównie z Ces. Tajnego Archiwum Wiedeńskiego czerpane przez Alexandra hr. Przezdzieckiego, t. 5, wyd. J. Szujski, Kraków 1878.

Materiały do dziejów reformacji w Krakowie. Zaburzenia wyznaniowe w latach 1551-1598, oprac. R. Żelewski, Wrocław 1962.

Materiały do historii miasta Lublina 1317-1792, oprac. J. Riabinin, Lublin 1938.

Matricularum Regni Poloniae Summaria, excussis codicibus, qui in Chartophylacio Maximo Varsoviensi asservantur, contexuit indicesque adiecit T. Wierzbowski, pars. 4, Sigismundi I regis tempora complectens (1507-1548), vol. 1, Acta cancellariorum, 1507-1548, Varsoviae 1910.

Pamiętniki Albrychta Stanisława X. Radziwiłła Kanclerza W. Litewskiego, wyd. E. Raczyński, t. 2, Poznań 1839.

Pamiętniki do panowania Zygmunta III, Władysława IV i Jana Kazimierza, t. 1, wyd. K.W. Wójcicki, Warszawa 1846.

Radziwiłł Albrycht Stanisław, Pamiętnik o dziejach w Polsce, oprac. A. Przyboś, R. Żelewski, t. 1, Warszawa 1980.

Relacye nuncyuszów apostolskich i innych osób o Polsce od roku 1548 do 1690, wyd. Biblioteka Polska w Paryżu, t. 2, Berlin-Poznań 1864.

Stacye zołnierskie abo w wyćiąganiu ich z dobr kośćielnych potrzebne przestrogi dla Ich Mćiow Panow Żołnierzow starych y inszych młodych, co się na zołnierską usługę sposabiać będą krotko spisane przez jednę osobę duchowną, Kraków 1636.

Starodawne prawa polskiego pomniki, wyd. A.Z. Helcel, t. 3, Kraków 1874.

Statut Wielkiego Xiestwa Litewskiego. Od Naiasnieyszego Hospodara Krola I. M. Zygmvnta III. na Koronacyey w Krakowie Roku 1588. wydany, Wilno 1619.

Volumina constitutionum, do druku przygotowali S. Grodziski, I. Dwornicka, W. Uruszczak, t. 1, 1493-1549, vol. 1, 1493-1526, Warszawa 1996.

Volumina constitutionum, do druku przygotowali W. Uruszczak, S. Grodziski, I. Dwornicka, t. 1, 1493-1549, vol. 2, 1527-1549, Warszawa 2000.

Volumina constitutionum, do druku przygotowali S. Grodziski, I. Dwornicka, W. Uruszczak, t. 2, 1550-1609, vol. 1, 1550-1585, Warszawa 2005.

Volumina constitutionum, do druku przygot. S. Grodziski, t. 2, 1550-1609, vol. 2, 1587- 1609, Warszawa 2008.

Volumina constitutionum, do druku przygotowali S. Grodziski, M. Kwiecień, A. Karabowicz, t. 3, 1611-1640, vol. 1, 1611-1626, Warszawa 2010.

Volumina constitutionum, do druku przygotowali S. Grodziski, M. Kwiecień, A. Karabowicz, t. 3, 1611-1640, vol. 2, 1627-1640, Warszawa 2013.

Volumina constitutionum, do druku przygotowali S. Grodziski, M. Kwiecień, K. Fokt, t. 4, 1641-1668, vol. 1, 1641-1658, Warszawa 2017. Volumina legum. Przedruk zbioru praw staraniem XX. Pijarów w Warszawie, od roku 1732 do roku 1782 wydanego, nakładem i drukiem J. Ohryzki, t. 1, Petersburg 1859.

Opracowania

Augusiewicz Sławomir, Rejestr jeńców polskich na Krymie z 1649 roku, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne”, 145 (2018) z. 1, s. 157-180. (Crossref)

Augustyniak Urszula, Wzajemne pretensje szlachty i duchowieństwa katolickiego w związku z „compositio inter status” w latach trzydziestych XVII w., „Kwartalnik Historyczny”, 114 (2007) nr 4, s. 43-59.

Balzer Оswald, Geneza Trybunału Koronnego. Studium z dziejów sądownictwa polskiego XVI w., Warszawa 1886.

Bednaruk Waldemar, Kościół św. Stanisława w Lublinie jako miejsce obrad sejmikowych, „Kościół i Prawo”, 7 (2018) nr 1, s. 9-17. (Crossref)

Bednaruk Waldemar, Sejmiki lubelskie w okresie stanisławowskim (1764-1794), Lublin 2011.

Bogdan Danuta, Sejmik warmiński w XVI i pierwszej połowie XVII wieku, Olsztyn 1994.

Byliński Janusz, Włodzimierz Kaczorowski, Egzorbitancje szlacheckie w czasach panowania Zygmunta III Wazy (1587-1632), w: Vetera novis augere. Studia i prace dedykowane Profesorowi Wacławowi Uruszczakowi, red. S. Grodziski i in., t. 1, Kraków 2010, s. 35-64.

Chodyński Zenon, Arcybiskup gnieźnieński, w: Encyklopedia kościelna podług teologicznej Encyklopedii Wetzera i Weltego, wyd. M. Nowodworski, t. 1, Warszawa 1873, s. 385-394.

Choińska-Mika Jolanta, Sejmiki mazowieckie w dobie Wazów, Warszawa 1998.

Chynczewska-Hennel Teresa, Mario Filonardi – nuncjusz Stolicy Apostolskiej w Rzeczypospolitej w latach 1636-1643. Rys biograficzny, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, 43 (1999) s. 151-162.

Dominikanie w Lublinie. Studia z dziejów i kultury, red. H. Gapski, Lublin 2006.

Dybaś Bogusław, Fortece Rzeczypospolitej. Studium z dziejów budowy fortyfikacji stałych w państwie polsko-litewskim w XVII wieku, Toruń 1998.

Dymmel Anna, Dymmel Piotr, Biblioteka kolegium jezuitów w Lublinie i jej losy, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 109 (2018) s. 135-138. (Crossref)

Dzięgielewski Jan, Jarema Maciszewski, Maciejowski Bernard, w: Polski słownik biograficzny, t. 19, red. E. Rostworowski i in., Wrocław-Gdańsk 1974, s. 48-52.

Dzięgielewski Jan, O tolerancję dla zdominowanych. Polityka wyznaniowa Rzeczypospolitej w latach panowania Władysława IV, Warszawa 1986.

Dzięgielewski Jan, Sprawa compositio inter status w latach 1632-1635, „Kwartalnik Historyczny”, 90 (1983) nr 1, s. 81-91.

Finkel Ludwik, Marcin Kromer. Historyk polski XVI wieku. Rozbiór krytyczny, Kraków 1883.

Folwarski Henryk, Poczet opatów klasztoru kanoników regularnych w Czerwińsku, „Nasza Przeszłość”, 6 (1957) s. 5-81. (Crossref)

Gawron Przemysław, Dyscyplina w szeregach armii polsko-litewskiej na terenie Małopolski i Rusi Czerwonej w czasie przygotowań do wyprawy chocimskiej w 1621 r., „Czasopismo Prawno-Historyczne”, 71 (2019) z. 2, s. 89-111. (Crossref)

Gierowski Józef Andrzej, Sejmik generalny Księstwa Mazowieckiego na tle ustroju sejmikowego Mazowsza, Wrocław 1948.

Glemma Tadeusz, Batory Andrzej, w: Polski słownik biograficzny, t. 1, red. W. Konopczyński i in., Kraków 1935, s. 351-353.

Glemma Tadeusz, Zapiski nuncjusza polskiego Wincentego dal Portico z r. 1568, „Collectanea Theologica”, 17 (1936) z. 1-2, s. 273-288.

Gmiterek Henryk, Instrukcja sejmiku lubelskiego posłom na sejm 1581 roku, „Res Historica”, 38 (2014) s. 215-223. (Crossref)

Gmiterek Henryk, Problemy różnowierstwa na forum sejmiku lubelskiego do połowy XVII w., w: Studia z dziejów Rzeczypospolitej szlacheckiej, „Acta Universitatis Wratislaviensis”. Historia, 66 (1988) s. 161-170.

Gołaszewski Łukasz, Konflikty o dziesięciny w dawnej Rzeczypospolitej. Aspekty prawne i społeczne na przykładzie parafii Kobylin na przełomie XVI-XVII wieku, Warszawa 2021 [mps pracy doktorskiej w Archiwum Uniwersytetu Warszawskiego w Warszawie].

Górski Grzegorz, Rzeczpospolita polsko-litewska. Historia pierwszej monarchii konstytucyjnej, Toruń 2010.

Gregorowicz Dorota, Tiara w grze o koronę. Stolica Apostolska wobec wolnych elekcji w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w drugiej połowie XVI wieku, Kraków 2019.

Grzywacz Jerzy, Nominacja biskupów w Polsce przedrozbiorowej, Lublin 1960.

Handelsman Marceli, Prawo karne w Statutach Kazimierza Wielkiego, t. 2, Warszawa 1909.

Helcel Antoni Zygmunt, Badania w przedmiocie historyi dziesięcin kościelnych w Polsce, szczególniej pod względem tak zwanéj dziesięciny swobodnéj i dziesięciny oddawanej w gonitwę, „Biblioteka Warszawska”. Pismo miesięczne poświęcone naukom, sztukom i sprawom społecznym, 91 (1863) t. 3, s. 1-55.

Janas Eugeniusz, Armia koronna Rzeczypospolitej w sporach i rozgrywkach politycznych pierwszych lat wojny na Ukrainie (1648-1649), „Res Historica”, 38 (2014) s. 61-94. (Crossref)

Jaworski Rafał, Instrukcja sejmiku lubelskiego dana posłom na sejm walny warszawski 1570 r., „Res Historica”, 50 (2020) s. 607-623. (Crossref)

Kaczorowski Włodzimierz, 50. rocznica powstania staropolskiego dwuizbowego sejmu, „Opolskie Studia Administracyjno-Prawne, 16 (2018) nr 4 (1), s. 253-259. (Crossref)

Kamińska Stefania, Klasztory brygidek w Gdańsku, Elblągu i Lublinie. Założenie i uposażenie, Gdańsk 1970.

Karbownik Henryk, Ciężary stanu duchownego w Polsce na rzecz państwa od roku 1381 do połowy XVII wieku, Lublin 1980.

Karbownik Henryk, Obciążenia stanu duchownego w Polsce na rzecz państwa od połowy XVII w. do 1795 r., Lublin 1984.

Karbownik Henryk, Udział przedstawicieli kapituł w sejmach i sejmikach dawnej Rzeczypospolitej (w XV-XVIII wieku), „Czasopismo Prawno-Historyczne”, 22 (1970) z. 2, s. 169-176.

Kempa Tomasz, Szlachta wołyńska wobec spraw wyznaniowych na sejmikach i sejmach w końcu XVI i w pierwszej połowie XVII wieku, „Klio”. Czasopismo poświęcone dziejom Polski i powszechnym, 19(4) (2011) s. 27-54. (Crossref)

Kempa Tomasz, Wobec kontrreformacji. Protestanci i prawosławni w obronie swobód wyznaniowych w Rzeczypospolitej w końcu XVI i w pierwszej połowie XVII wieku, Toruń 2007.

Kłoczowski Jerzy, Klasztor dominikański w Lublinie w pierwszych wiekach swego istnienia w ramach prowincji polskiej (stulecia XIII-XVI), w: Dominikanie w Lublinie. Studia z dziejów i kultury, red. H. Gapski, Lublin 2006, s. 23-58.

Kriegseisen Wojciech, Reformacja a geneza demokracji szlacheckiej w Polsce, „Rocznik Teologiczny”, 60 (2018) z. 3, s. 189-219. (Crossref)

Kriegseisen Wojciech, Sejmiki Rzeczypospolitej szlacheckiej w XVII i XVIII wieku, Warszawa 1991.

Kriegseisen Wojciech, Stosunki wyznaniowe w relacjach państwo-kościół między reformacją a oświeceniem (Rzesza Niemiecka – Niderlandy Północne – Rzeczpospolita polsko-litewska), Warszawa 2010.

Krochmal Jacek, Kapłani uniccy w eparchii przemysko-samborskiej za rządów biskupa Atanazego Krupeckiego (1610-1652), „Miscellanea Historico-Archivistica”, 21 (2014) s. 137-170.

Kutrzeba Stanisław, Polskie ustawy i artykuły wojskowe. Od XV do XVIII wieku, Kraków 1937.

Lepszy Kazimierz, Walka sejmowa o konfederację warszawską w roku 1587, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, 4 (1959) s. 113-135.

Lewandowska-Malec Izabela, Sejm walny koronny Rzeczypospolitej Obojga Narodów i jego dorobek ustawodawczy (1587-1632), Kraków 2009.

Majewski Wiesław, Plany wojny tureckiej Władysława IV a rzekome przymierze kozacko‑tatarskie z 1645 r., „Przegląd Historyczny”, 64 (1973) s. 267-282.

Marczewski Jarosław R., Ad duos illustres appendix. Córki szlacheckie Kasprowi Niesieckiemu i Adamowi Bonieckiemu nieznane, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 93 (2010) s. 91-109. (Crossref)

Mazurkiewicz Józef, Ustawy amortyzacyjne w dawnej Polsce, „Pamiętnik Historyczno-Prawny”, 12 (1933) z. 2, s. 1[57]-79[136].

Miłobędzki Adam, Budownictwo militarne miast polskich w okresie nowożytnym, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 26 (1978) z. 1, s. 29-45.

Müller Wiesław, Radziwiłł Jerzy, w: Polski słownik biograficzny, t. 30, red. E. Rostworowski i in., Wrocław-Łódź 1987, s. 229-234.

Ochmann Stefania, Pretensje szlachty do duchowieństwa w latach 1615-1618, „Acta Universitatis Wratislaviensis”. Historia, 16 (1969) s. 85-103.

Opaliński Edward, Kultura polityczna szlachty polskiej w latach 1587-1652. System parlamentarny a społeczeństwo obywatelskie, Warszawa 1995.

Opaliński Edward, Sejm srebrnego wieku 1587-1652, Warszawa 2001.

Opaliński Edward, Sejmiki szlacheckie wobec kwestii tolerancji religijnej w latach 1587-1648, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, 34 (1989) s. 21-40.

Panek Agnieszka, Sejmik lubelski za Sasów (1697-1763), Opole 2000 [mps w Archiwum Uniwersytetu Opolskiego].

Pawiński Adolf, Rządy sejmikowe w Polsce na tle stosunków województw kujawskich. 1572-1795, Warszawa 1888.

Pawłowska-Kubik Agnieszka, Sprawa compositio inter status w czasie rokoszu sandomierskiego (1606-1609), „Kwartalnik Historyczny”, 127 (2020) nr 3, s. 473-505. (Crossref)

Piotrowska Ewa, Brygidki w polskiej tradycji monastycznej i kulturze, „Słupskie Studia Filozoficzne”, 5 (2005) s. 129-159.

Płaza Stanisław, Sejmiki i zjazdy szlacheckie województw poznańskiego i kaliskiego. Ustrój i funkcjonowanie (1572-1632), Kraków 1984.

Płaza Stanisław, Sejmiki i zjazdy szlacheckie województwa sieradzkiego. Cz. 1: Ustrój i funkcjonowanie (1572-1632), Warszawa-Kraków 1987.

Podhorodecki Leszek, Kampania chocimska 1621 r. Cz. 1, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości”, 10 (1964) cz. 2, s. 88-143.

Podhorodecki Leszek, Kampania chocimska 1621 r. Cz. 2, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości”, 11 (1965) cz. 1, s. 37-68.

Rachuba Andrzej, Wielkie Księstwo Litewskie w systemie parlamentarnym Rzeczypospolitej w latach 1569-1763, Warszawa 2002.

Romaniuk Teresa, Działalność polityczno-reformacyjna szlachty różnowierczej na sejmiku lubelskim w latach 1575-1648, „Rocznik Lubelski”, 18 (1975) s. 33-51.

Romaniuk Teresa, Rola i znaczenie szlachty różnowierczej na sejmiku lubelskim 1575-1648, w: Studia z dziejów epoki Renesansu, red. H. Zins, Warszawa 1979, s. 267-284.

Socha Ziemowit Zbigniew, Hiberna. Studjum z dziejów skarbowości w dawnej Polsce, „Studja nad Historją Prawa Polskiego”, 16 (1937) z. 2, s. 1[159]-118[276].

Studia z dziejów epoki Renesansu, red. H. Zins, Warszawa 1979.

Szucka Milena, Relacje katolików Krakowa z tamtejszymi innowiercami w świetle przekazów katolickich w II połowie XVI wieku, „Nasza Przeszłość”, 118 (2012) s. 109-128. (Crossref)

Śladkowski Wiesław, Skład społeczny, wyznaniowy i ideologia sejmiku lubelskiego w latach 1572-1648, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska”. Sectio F, Nauki Filozoficzne i Humanistyczne, 12 (1957) s. 129-156.

Śmidoda Franciszek, Sprawa dziesięcin w Trybunale Koronnym w latach 1578-1589, Warszawa 1933.Tazbir Janusz, Wzorce osobowe szlachty polskiej w XVII wieku, „Kwartalnik Historyczny”, 83 (1976) nr 4, s. 784-797.

Tazbir Janusz, Ze studiów nad ksenofobią w Polsce w dobie późnego renesansu, „Przegląd Historyczny”, 48 (1957) nr 4, s. 655-682.

Ternes Jerzy, Sejmik chełmski za Wazów (1587-1668), Lublin 2004.

Trawicka Zofia, Sejmik województwa sandomierskiego w latach 1572-1696, Kielce 1985.

Tworek Stanisław, Walka z braćmi polskimi w Lublinie w XVII wieku, „Rocznik Lubelski”, 4 (1961) s. 21-44.

Tworek Stanisław, Z zagadnień organizacji zborów kalwińskich w Małopolsce w XVI-XVII w., „Rocznik Lubelski”, 8 (1965) s. 63-75.

Ujma Magdalena, Sejmik lubelski 1572-1696, Warszawa 2003.

Walden Artur, Sejmik bełski wobec problemów kościelnych i wyznaniowych Rzeczypospolitej 1587-1668, „Przegląd Historyczny”, 57 (2016) s. 199-232.

Wisner Henryk, Rzeczpospolita Wazów. Czasy Zygmunta III i Władysława IV, Warszawa 2002.

Włodarczyk Jerzy, Sejmiki łęczyckie, Łódź 1973.

Wolski Rafał, Sejmiki mazowieckie wobec planów wojny tureckiej Władysława IV w 1646 r., „Wieki Stare i Nowe”, 13 (2018) s. 52-66. (Crossref)

Wołoszyn Jacek Witold, Stanowisko sejmiku lubelskiego w kwestiach wyznaniowych w świetle lubelskich instrukcji poselskich z lat 1648-1668, „Res Historica”, 7 (1999) s. 53-69.

Wołoszyn Jacek Witold, Stosunek szlachty województwa lubelskiego do Kościoła katolickiego w latach 1648-1696 w świetle laudów sejmikowych, „Res Historica”, 10 (2000) s. 97-103.

Zakrzewski Andrzej B., Sejmiki Wielkiego Księstwa Litewskiego XVI-XVIII w. Ustrój i funkcjonowanie: sejmik trocki, Warszawa 2000. (Crossref)

Zakrzewski Andrzej, Prawo i praktyka udziału w sejmikach Wielkiego Księstwa Litewskiego XVI-XVIII wieku, „Echa Przeszłości”, 19 (2018) s. 97-113. (Crossref)

Zgórniak Marian, Rola plebanii w wyzysku chłopstwa i jego walce klasowej na wsi małopolskiej w drugiej połowie XVIII wieku, „Kwartalnik Historyczny”, 62 (1955) nr 4-5, s. 80-107.

Zwierzykowski Michał, Kołodziej Robert, Bibliografia parlamentaryzmu Rzeczypospolitej szlacheckiej, Poznań 2012.