Na peryferiach zwykłych spraw. Dysharmonia świata a poetyckie dociekanie prawdy w liryce George’a Mackaya Browna

Halszka LELEŃ

Abstrakt

W artykule rozważam postromantyczną wizję poezji czołowego, ale mało znanego w Polsce szkockiego poety George’a Mackaya Browna jako wyraz jego poszukiwań najlepszego środka w przekazywaniu prawdy o świecie. W swojej twórczości Mackay Brown ukazywał jednostkowe życie różnych ludzi, członków orkadyjskiej wspólnoty, wykonujących rozmaite zawody i zanurzonych w niezupełnie harmonijny cykl życia wyspiarskiego. Staram się wykazać, że poeta skupiał się na archetypowych cechach ich życia, aby móc przekazać Twórcą nie kierowało wyłącznie pragnienie utrwalenia odchodzącego świata nieskażonej wyspiarskiej rzeczywistości, co niekiedy przypisują mu krytycy. Prowokuje on swego odbiorcę do poszukiwania szerszego sensu przedstawianych kalejdoskopowo wglądów w lokalną wyspiarską rzeczywistość, splatając w nienarzucający się sposób uogólnione znaczenia kulturowe z bardzo subtelnie implikowanymi treściami lokalnymi, zaczerpniętymi z rzeczywistości rolniczo-rybackiej. Tego rodzaju poszukiwanie jest dla Mackaya Browna w ostatecznym rozrachunku pewną drogą duchową. Szczególnie jego poezja ukazuje, że cel twórcy stanowi komunikowanie uogólnionego doświadczenia człowieka umiejscowionego niejako poza czasem historycznym, tak aby uwypuklić sensy uniwersalne. Dokonane analizy wykazują, że autor świadomie podejmuje i rozwija zakorzenioną we wcześniejszych wiekach humanistyczną wizję twórczości poetyckiej jako dziedziny komunikacji umożliwiającej szerszy i głębszy, wieloaspektowy ogląd rzeczywistości. Pobudzając czytelnika do poszerzonej, nie tylko estetycznej, percepcji artystycznej i dociekając prawd glokalnych, Mackay Brown stara się aktywować w nim struktury pamięci umożliwiające poetycką refleksję nad transcendencją. Realizuje przy tym wizję, która była również programem wielu współczesnych twórców, poetów i myślicieli, takich jak Czesław Miłosz, Jan Paweł II, Thomas S. Eliot czy George Steiner.