Poetycka angelologia Fiodora Sołoguba. Wprowadzenie
Ewa STAWINOGA
Katedra Literaturoznawstwa Słowiańskiego , PolskaAbstrakt
Artykuł stanowi propozycję innego spojrzenia na twórczość rosyjskiego poety-modernisty Fiodora Sołoguba, autora słynnego Małego biesa (1905) i licznych wierszy o charakterze bogoburczym. Przedmiotem naukowych dociekań jest jego poetycka angelologia – mało znane i niebadane dotychczas utwory poświęcone postaci anioła. W wyniku przeprowadzonych analiz ustalono, że motyw anioła wpisuje się w całościowy obraz świata, jaki tworzy poeta, w jego myślenie antropologiczne – mit o prehistorii człowieka, o utraconym przez niego Raju i szukaniu drogi powrotnej. Anioły w poezji Sołoguba związane są ze sferą sacrum i ewokują krąg pozytywnych wartości: piękno, czystość, dobroć, łagodność, ale jednocześnie moc i potęgę. Są bytami pośrednimi, pełniącymi funkcję mediacyjną – pojawiają się jako Boży emisariusze uobecniający opiekę Stwórcy nad ludźmi, są ich obrońcami, doradcami, nauczycielami, duchowymi przewodnikami i przyjaciółmi. Ponadto aktualizują i wyrażają ludzką tęsknotę za niebem oraz pragnienie powrotu do Raju, do świata wartości.
Słowa kluczowe:
modernizm rosyjski, Fiodor Sołogub, anioł, angelofania, poetycka angelologia, mediacja, tęsknota za niebem, wartości chrześcijańskieBibliografia
Al'tman, Moisey. Razgovory s Vyacheslavom Ivanovym. Sankt-Peterburg: Inapress, 1995.
Anufriyeva, Natal'ya. “Apokalipticheskiy obraz Mikhaila Arkhangela v russkoy traditsii i otrazheniye yego v ikonografii nizhnetagil'skoy rukopisi.” Vestnik Yekaterinburgskoy dukhovnoy seminarii, no. 2 (10) (2015): 51–64.
Benedykt XVI. Milczenie i słowo drogą ewangelizacji (Orędzie Benedykta XVI na Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu 2012), The Holy See. https://www.vatican.va/content/benedict-xvi/pl/messages/communications/documents/hf_ben-xvi_mes_20120124_46th-world-communications-day.html.
Bogdanova, Olga A. and Anastasiya G. Gacheva, eds. Novozavetnyye obrazy i syuzhety v kul'ture russkogo modernizma. Moskva: Indrik, 2018.
Botsyanovskiy, Vladimir. “Zapisi razgovorov s Fedorom Sologubom (1921-1922).” Edited by Margarita Pavlova. Russkaya literatura, no. 2 (2019): 159–69.
Burnham, Sophy. Księga aniołów. Rozważania o aniołach wczoraj i dziś oraz autentyczne opowieści o tym, w jaki sposób wpływają na nasze życie. Translated by Dagmara Chojnacka and Mirosław Jabłoński. Poznań: Zysk i S-ka, 1996.
Cymborska-Leboda, Maria. “‘Poeta vozvratnyy put' v Ray’: rayskiy tekst v russkoy poezii pervoy poloviny XX veka.” In Aktual'nyye problemy i perspektivy rusistiki. Edited by Zhoan Kastel'vi, Andrey Zaynul'dinov, Ivan Garsiya, and Mark Ruis-Sorril'ya. Barcelona: Trialba Ediciones, 2018.
Davidson, Gustav. Słownik aniołów, w tym aniołów upadłych. Translated by Janusz Ruszkowski. Poznań: Zysk i S-ka, 1998.
Dikman, Minna. “Poeticheskoye tvorchestvo Fedora Sologuba.” In Fedor Sologub, Stikhotvoreniya. Leningrad: Izdatel'stvo Sovetskiy pisatel', 1979.
Dobiash-Rozhdestvenskaya Ol'ga. Kul't svyatogo Mikhaila v latinskom srednevekov'ye. Petrograd: Ekonomicheskaya Tipo-Litografiya, 1917.
Dzhusoyeva, Yelena N., et al., eds. Poet i Bibliya. Materialy dokladov VIII Mezhdunarodnoy nauchnoy konferentsii 19-21 aprelya 2005. Sankt-Peterburg: Filologicheskiy Fakul'tet SPBGU, 2006.
Glaeser, Zygfryd. “Teologia między słowem a milczeniem.” Sympozjum 23, no. 1 (36) (2019): 31–60.
Gozdek, Agnieszka. Kobiety mityczne w poezji Walerija Briusowa: Dialog z tradycją. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2017.
—–—. Topika mityczna: Figury miejsca w twórczości Fiodora Sołoguba. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2006.
Grzybkowska, Dobrosława. “Trzej archaniołowie we współczesnych tekstach kultury.” In Anioł w literaturze i kulturze. Vol. 2. Edited by Jolanta Ługowska. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut and Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe, 2005.
Guili, Rozmari. Entsiklopediya angelov. Translated by Yurij R. Sokolov. Moskva: Veche, 2008.
Jeanguenin, Gilles. Święty Michał Archanioł. Translated by Gustaw Kania. Warszawa: Promic, 2012.
Kość, Katarzyna. “Motyw anioła śmierci w niektórych koncepcjach pozachrześcijańskich.” Literatura Ludowa, no. 6 (40) (2005): 51–61.
Krzan, Katarzyna. “Posłańcy Boskiego milczenia”: Przewodnik po świecie aniołów. Będzin: Wydawnictwo internetowe e-bookowo.pl, 2008.
Kuznetsov, Sergey. Bol'shoy tolkovyy slovar'russkogo yazyka. Sankt-Peterburg: Norint, 2000.
Läpple, Alfred. Aniołowie. Translated by Jacek Jurczyński. Kraków: Wydawnictwo M, 2010.
Marcel, Gabriel. Homo viator: Wstęp do metafizyki nadziei. Translated by Piotr Lubicz. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1984.
Mayzul's, Mikhail. “‘Demonom Sokrushniche’: Arkhangelmikhail kak ekzortsist v kul'ture srednevekovoy Rusi.” Rossiya XXI, no. 5 (2009): 122–57.
Miller, Joel. Aniołowie: Ich moc i obecność w naszym życiu. Translated by Łukasz Malczak. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2013.
Panteghini, Giacomo. Aniołowie i demony: Powrót tego, co niewidzialne. Translated by Bruno Gancarz. Kraków: Bratni Zew; Wydawnictwo Franciszkanów, 2001.
Pavlova, Margarita. Pisatel'-inspektor: Fedor Sologub i F.K. Teternikov. Moskva: Novoye literaturnoye obozreniye, 2007.
Pavlova, “V poiskakh Ariadny. Ranneye poeticheskoye tvorchestvo Fedora Sologuba.” In Fiodor Sologub, Polnoye sobraniye stikhotvoreniy i poem v trekh tomakh. Vol. 1. Stikhotvoreniya i poemy 1877–1892. Edited by Margarita Pavlova. Sankt-Peterburg: Nauka, 2012.
Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych. Edited by Polish biblical scholars, on the initiative of the Tyniec Benedictines. Poznań and Warszawa: Pallottinum, 1990.
Pleșu, Andrei. O aniołach. Translated by Tomasz Klimkowski. Kraków: Humanitas, 2003.
Przybyszewski, Sebastian. “Mówić, milcząc: Nie milczeć, nie mówiąc.” Prace językoznawcze, no. 14 (2012): 235–46.
Pseudo-Dionizy. Hierarchia niebiańska: Hierarchia kościelna. Translated by Maria Dzielska. Warszawa: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, 1999.
Pushkin, Aleksandr. “Prorok.” In Pushkin, Polnoye sobraniye sochineniy v desyati tomakh. Vol. 2. Stikhotvoreniya 1820–1826, «Nauka», Leningrad 1977.
Rosiński, Franciszek. “Aniołowie w apokryfach Nowego Testamentu.” In Anioł w literaturze i kulturze. Vol. 3. Edited by Jolanta Ługowska. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut and Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe, 2006.
Rosiński, Franciszek. “Aniołowie w Nowym Testamencie.” In Anioł w literaturze i kulturze. Vol. 2. Edited by Jolanta Ługowska. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut and Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe, 2005.
Rosiński, Franciszek. “Koncepcja aniołów w Starym Testamencie.” In Anioł w literaturze i kulturze. Vol. 1. Edited by Jolanta Ługowska and Jacek Skawiński. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut and Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe 2004.
Skoczylas, Henryk. “Kult św. Michała Archanioła.” In Aniołowie i demony. Edited by Jarosław M. Popławski Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2007.
Sologub, Fiodor. “Angel blagogo molchaniya.” In Sologub, Polnoye sobraniye stikhotvoreniy i poemy v trekh tomakh. Vol. 2, Book 2. Stikhotvoreniya i poemy 1900-1913. Edited by Tatjana Misnikevich and Aleksandr Lavrov. Sankt-Peterburg: Nauka, 2014.
Sologub, Fiodor. “Angel mechty polunochnoy.” In Sologub, Polnoye sobraniye stikhotvoreniy i poemy v trekh tomakh. Vol. 2, Book 1. Stikhotvoreniya i poemy 1893–1899. Edited by Tatjana Misnikevich and Aleksandr V. Lavrov. Sankt-Peterburg: Nauka, 2014.
Sologub, Fiodor. “Angel snow nevidennykh.” In Sologub, Polnoye sobraniye stikhotvoreniy i poemy v trekh tomakh. Vol. 2, Book 1. Stikhotvoreniya i poemy 1893–1899. Edited by Tatjana Misnikevich and Aleksandr V. Lavrov. Sankt-Peterburg: Nauka, 2014.
Sologub, Fiodor. “Angel tikhiy i prekrasnyy.” In Sologub, Polnoye sobraniye stikhotvoreniy i poem v trekh tomakh. Vol. 1. Stikhotvoreniya i poemy 1877–1892. Edited by Margarita Pavlova. Sankt-Peterburg: Nauka, 2012.
Sologub, Fiodor. “Belyy angel nado mnoyu.” In Sologub, Polnoye sobraniye stikhotvoreniy i poemy v trekh tomakh. Vol. 2, Book 1. Stikhotvoreniya i poemy 1893–1899. Edited by Tatjana Misnikevich and Aleksandr V. Lavrov. Sankt-Peterburg: Nauka, 2014.
Sologub, Fiodor. “Bespredelnoyu toskoyu…” In Sologub, Polnoye sobraniye stikhotvoreniy v trekh tomakh. Vol. 3. Stikhotvoreniya i poemy 1914–1927. Edited by Margarita Pavlova. Sankt-Peterburg: Nauka, 2020.
Sologub, Fiodor. “Lunnaya kolybelnaya.” In Sologub, Polnoye sobraniye stikhotvoreniy i poemy v trekh tomakh. Vol. 2, Book 2. Stikhotvoreniya i poemy 1900-1913. Edited by Tatjana Misnikevich and Aleksandr Lavrov. Sankt-Peterburg: Nauka, 2014.
Sologub, Fiodor. “Malchik spal, i angel naklonilsya.” In Sologub, Polnoye sobraniye stikhotvoreniy i poemy v trekh tomakh. Vol. 2, Book 1. Stikhotvoreniya i poemy 1893–1899. Edited by Tatjana Misnikevich and Aleksandr V. Lavrov. Sankt-Peterburg: Nauka, 2014.
Sologub, Fiodor. “Mechta.” In Sologub, Polnoye sobraniye stikhotvoreniy i poem v trekh tomakh. Vol. 1. Stikhotvoreniya i poemy 1877–1892. Edited by Margarita Pavlova. Sankt-Peterburg: Nauka, 2012.
Sologub, Fiodor. “Moj angel budushcheye znayet…” In Sologub, Polnoye sobraniye stikhotvoreniy v trekh tomakh. Vol. 3. Stikhotvoreniya i poemy 1914–1927. Edited by Margarita Pavlova. Sankt-Peterburg: Nauka, 2020.
Sologub, Fiodor. “Pechalnyy angel zemle prines.” In Sologub, Polnoye sobraniye stikhotvoreniy i poemy v trekh tomakh. Vol. 2, Book 2. Stikhotvoreniya i poemy 1900-1913. Edited by Tatjana Misnikevich and Aleksandr Lavrov. Sankt-Peterburg: Nauka, 2014.
Sologub, Fiodor. “Proletal v chas polunochi nebom.” In Sologub, Polnoye sobraniye stikhotvoreniy i poem v trekh tomakh. Vol. 1. Stikhotvoreniya i poemy 1877–1892. Edited by Margarita Pavlova. Sankt-Peterburg: Nauka, 2012.
Sologub, Fiodor. “Tikhoy lazurnoy dorogoy.” In Sologub, Polnoye sobraniye stikhotvoreniy i poemy v trekh tomakh. Vol. 2, Book 2. Stikhotvoreniya i poemy 1900-1913. Edited by Tatjana Misnikevich and Aleksandr Lavrov. Sankt-Peterburg: Nauka, 2014.
Sologub, Fiodor. “V chas molitvy polunochnoy.” In Sologub, Polnoye sobraniye stikhotvoreniy i poem v trekh tomakh. Vol. 1. Stikhotvoreniya i poemy 1877–1892. Edited by Margarita Pavlova. Sankt-Peterburg: Nauka, 2012.
Stanzione, Marcello. Siedmiu archaniołów: Historia zapomnianego kultu. Translated by Joanna Ganobis. Kraków: Wydawnictwo Esprit, 2016.
Stawinoga, Ewa. “Fiodor Sołogub: Pomiędzy Bogiem a diabłem; Wprowadzenie do badań.” Slavia Orientalis, no. 2 (2019): 337–55.
Stawinoga, Ewa. “Poeta jako homo viator: O egzystencjalnej i duchowej drodze Fiodora Sołoguba.” Slavia Orientalis, no. 4 (2022): 705–29.
Stawinoga, Ewa. “‘Uż chrama bożjego biegu ja…’ Fiodor Sołogub: Od poety religijnego do bogoburcy.” Slavia Orientalis, no. 1 (2021): 43–64.
Stępień, Tomasz. Doktor anielski o aniołach. Warszawa and Marki: Towarzystwo Powściągliwość i Praca, 2014.
Tychinskaya, Polina. “Drevneyshiye Izobrazheniya arkhangela Mikhaila – groznykh sil voyevody.” Izvestiya Rossiyskogo gosudarstvennogo pedagogicheskogo universiteta im. A. I. Gertsena, no. 133 (2012): 164–75.
Verche, Dorin. Arkhangely: Kak rabotat' s nimi v povsednevnoy zhizni. Translated by Yuliya Kupatadze. Moskva: Izdatel'stvo Sofiya, 2011.
