Bezpieczeństwo dzieci i ich prawo do ustalenia swojego pochodzenia w przypadku zmiany płci przez transseksualnego rodzica
Paulina Rusak-Romanowska
Abstrakt
Niniejszy artykuł ma na celu przedstawienie, na ile ustawodawstwo polskie zapewnia bezpieczeństwo dzieciom w przypadku zmiany płci metrykalnej przez ich rodzica. Analizie została poddana problematyka dotycząca ustalenia prawa do pochodzenia dziecka. Podjęto również próbę odpowiedzi na pytanie, czy w obecnym stanie prawnym obowiązującym w Polsce zapewniono bezpieczeństwo tych dzieci w wystarczającym stopniu i czy stworzono im odpowiednie warunki, by mogły urzeczywistnić swoje uprawnienia i wolności. Problematyka ta należy do kategorii wrażliwych i istotnych z punktu widzenia interesu społecznego.
Słowa kluczowe:
Transseksualizm, zmiana płci, bezpieczeństwo dzieciBibliografia
Akty prawne
Konwencja o prawach dziecka przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych
dnia 20 listopada 1989 r., Dz. U. z 1991 r. Nr 120, poz. 526.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.
Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy, tekst jedn.: Dz. U. z 2020 r.
poz. 1359 z późn. zm.
Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego, tekst jedn.: Dz. U.
z 2021 r. poz. 1805 z późn. zm.
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny, tekst jedn.: Dz. U. z 2022 r. poz. 1138 z późn. zm.
Ustawa z dnia 28 listopada 2014 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego, tekst jedn.: Dz. U. z 2022 r. poz. 1681.
Ustawa z dnia 25 czerwca 2015 r. o leczeniu niepłodności, tekst jedn.: Dz. U. z 2020 r. poz. 442.
Orzecznictwo
Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 23 lutego1973 r., III CRN401/72, GS 1974, Nr 16.
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 1978 r., III CZP 100/77, Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych 1983, Nr 10, poz. 217.
Uchwała Sądu Najwyższego (7) z dnia 22 czerwca 1989 r., III CZP 37/89, Orzecznictwo Sądu Najwyższego 1989, Nr 12, poz. 188.
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 8 maja 1992 r., III CZP 40/92, LEX nr 162225.
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 22 września 1995 r., III CZP 118/95, LEX nr 9240.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 2013 r., I CSK 146/13, LEX nr 1415181.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 2019 r., II CSK 371/18, LEX nr 2616188.
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 marca 1991 r., III CRN 28/91, LEX nr 519375.
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 maja 2014 r., I CSK 394/13, LEX nr 1483363.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 30 kwietnia 2004 r., I ACa 276/04, LEX nr 127293.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 4 czerwca 2009 r., I ACa 120/09, LEX nr 1643026.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 2 lutego 2016 r., I ACa 104/15, LEX nr 1994439.
Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 7 marca 2016 r., I ACa 1830/15, niepubl.
Orzeczenie Sądu Wojewódzkiego dla m.st. Warszawy z dnia 24 września 1964 r., II Cr 515/64, LEX nr 1726970.
Wyrok Sądu Okręgowego w Siedlcach z dnia 6 listopada 2013 r., I C 730/12, LEX nr 1717871.
Wyrok Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia 4 sierpnia 2014 r., I C 978/13, LEX nr 1845587.
Literatura
Boratyńska, M. (2016). Glosa do postanowienia Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 7 marca 2016 r., sygn. I ACa 1830/15. Prawo i Medycyna, 18(4), 131–151.
Dolecki, H., Sokołowski, T. (red.). 2013. Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
Dulko, S. (1982). Stwierdzenie zmiany płci w drodze sądowej. Nowe Prawo, 9/10, 71–76.
Dulko, S. (2008). Modele partnerstwa i relacji małżeńskich transseksualistów typu kobieta-mężczyzna i mężczyzna-kobieta. Przegląd Seksuologiczny, 4, 5–11.
Filar, M. (1996). Transseksualizm jako problem prawny. Przegląd Sądowy, 1, 73–84.
Gromadzki, C. (1997). Poczucie przynależności do danej płci jako kryterium przy zmianie oznaczenia płci w akcie urodzenia transseksualistów. Przegląd Sądowy, 10, 61–89.
Haberko, J. (1999). Charakter prawny uznania dziecka. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 2, 155–167.
Haberko, J., Łączkowska, M. (red.). (2005). Prawne, medyczne i psychologiczne aspekty wspomaganej prokreacji. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Ignatowicz, J. (1996). Glosa do uchwały SN z dnia 22 września 1995 r., III CZP 118/95. Orzecznictwo Sądów Polskich, 4 (poz. 78), 192–197.
Ignatowicz, J., Nazar, M. (2016). Prawo rodzinne. Warszawa: Wolters Kluwer
Imieliński, K. (1985). Seksuologia. Zarys encyklopedyczny. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Kuśmirek, O., Sztandera, F. (2017). Prawne aspekty zmiany płci – glosa do postanowienia Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 7 marca 2016 r., I ACa 1830/15. Medyczna Wokanda, 9, 275–286.
Łączkowska, M. (2011). Ustalenie macierzyństwa i ojcostwa w przypadku zabiegów medycznie wspomaganej prokreacji ludzkiej. Acta Iuris Stetinensis, 2, 29–48.
Łopatka, A. (1991). (red.). Konwencja o prawach dziecka a prawo polskie. Materiały z konferencji naukowej zorganizowanej w gmachu Sejmu RP w dniach 19–20 marca 1991 roku. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
Matczuk, J. (2012). Osoby transseksualne w procesie zmiany płci – wybrane zagadnienia prawne. W: A. Kłonkowska (red.), Transpłciowość – androgynia. Studia o przekraczaniu płci (s. 163–196). Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Mazurkiewicz, J. (1975). Uznanie dziecka poczętego. Studia Prawnicze, 4, 70–78.
Osajda, K. (red.). (2017). Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz. Przepisy wprowadzające KRO. Warszawa: C. H. Beck.
Osajda, K. (2004). Transseksualizm w świetle prawa i praktyki sadów polskich. Przegląd Sądowy, 5, 143–162.
Piątowski, J. S. (red.). (1985). System prawa rodzinnego i opiekuńczego. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Rozental, K. (1991). O zmianie płci metrykalnej de lege ferenda. Państwo i Prawo, 10, 64–73.
Stojanowska, W. (1979), Rozwód a dobro dziecka. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze.
Szeroczyńska, M. (2017). Między dobrem dziecka a literą prawa – ustalenie treści aktu urodzenia dziecka urodzonego przez trans-ojca. Rozważania na tle postanowienia Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 7 marca 2016 r., sygn. I ACa 1830/15. Ius Novum, 3, 182–197.
Wojcieszak, A. (2016). Zabieg medycznie wspomaganej prokreacji a ustalenie ojcostwa. Medyczna Wokanda, 8, 205–215.
Wróbel, J. (2011). Transpozycje płci: andromimeza, transwestytyzm, transseksualizm. Nasz Dziennik, 252, 16–17.
Zielonacki, A. (1988). Zmiana płci w świetle prawa polskiego. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 2, 39–55.
