Prawo rodzinne w Polsce piastowskiej - analiza źródeł
Artur Lis
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , Polskahttps://orcid.org/0000-0003-4613-0671
Abstrakt
Źródłem poznania dawnego prawa Polski piastowskiej są przede wszystkim Księga henrykowska i Księga elbląska. Pierwsza nie jest spisem prawa, lecz daje opis jego funkcjonowania, prócz dokładnego przedstawienia rozwoju majątku klasztornego, przekazuje informacje o ówczesnym prawie do ziemi poszczególnych grup jej dzierżycieli. Z kolei Najstarszy Zwód Prawa Polskiego tzw. Księga elbląska - jest spisem prywatnym dokonanym przez nieznanego pisarza. Księga elbląska rejestruje zespół norm, którego nie stworzył autor zwodu, lecz spisał prawo zwyczajowe istniejące w ziemi chełmińskiej przed przybyciem Krzyżaków. W obydwu analizowanych źródłach występuje określenie „ius Polonicum”. Prawo to w obu źródłach odróżnia się wyraźnie od prawa niemieckiego. Kronika polska Galla Anonima oraz Kronika polska Wincentego Kadłubka (przełom XII i XIII wieku) to z kolei źródła narracyjne ukazujące między innymi średniowieczny schemat życia rodzinnego. Dzieła te mają cechy moralizatorskie i odnoszą się głównie do płaszczyzny życia rodziny monarszej. Źródła narracyjne dotyczą prawnych uwarunkowań funkcjonowania elit władzy, z kolei źródła jurydyczne dotyczą już spraw szerszych społecznie.
Słowa kluczowe:
Polska piastowska, Księga henrykowska, Księga elbląska, Kronika Kadłubka, Gall AnonimBibliografia
Anonim tzw. Gall, Kronika polska, eds. R. Grodecki, M. Plezia, Wrocław 2008.
Anonima tzw. Galla kronika, czyli dzieje książąt i władców polskich, ed. K. Maleczyński, in Monumenta Poloniae Historica, series nova, Vol. 2, Kraków 1952.
Balzer O., Studyum o Kadłubku, Vol. 1, Lwów 1934.
Baszkiewicz J., Prawo rzymskie i prawo kanoniczne w kulturze politycznej Polski XIII i XIV stulecia, in Historia kultury średniowiecznej w Polsce. IX Powszechny Zjazd Historyków Polskich w Warszawie 13-15 września 1963. Referaty, ed. A. Gieysztor, Warszawa 1963, 80-99.
Falenciak J., Studia nad prawem rzymsko-kanonicznym w „Księdze henrykowskiej”, Wrocław 1966.
Gallus Anonymus and his chronicle in the context of twelfth-century historiography from the perspective of the latest research, ed. K. Stopka, Kraków 2010.
Gesta Principium Polonorum. The Deeds of the Princes of the Poles, eds. P.W. Knoll, F. Schaer, T. N. Bisson, Budapest 2003.
Górecki P., A Local Society in Transition: The Henryków Book and Related Documents, Toronto 2007.
Księga henrykowska, ed. R. Grodecki, Poznań-Wrocław 1949.
Kürbis B., Jak mistrz Wincenty pisał historię Polski, in Mistrz Wincenty Kadłubek. Człowiek i dzieło, pośmiertny kult i legenda. Materiały sesji naukowej - Kraków, 10 marca 2000, ed. K.R. Prokop, Kraków 2001, 59-78.
Lis A., Homo literatus. Studia poświęcone Wincentemu Kadłubkowi w 250. rocznicę beatyfikacji, lublin - Stalowa Wola 2014.
Lis A., Mistrz Wincenty Kadłubek - ojciec prawa w Polsce? (The master Wincenty Kadłubek - the father of law in Poland?), in Prawo w Europie średniowiecznej i nowożytnej, ed. A. Lis, Lublin 2011, 91-117.
Lis A., Rodzina w monarchii patrymonialnej - analiza historycznoprawna, in Rodzina. Powołanie - zadania - zagrożenia, Stalowa Wola 2014, 91-118.
Lis A., Studies on the legal culture of the 13th and 14th century - the Book of Elbląg anf the Book of Henryków, „Przegląd Prawno-Ekonomiczny” Nr 23 (2/2013), 5-12.
Lis A., Świadectwa kultury prawnej w Polsce do 1320 roku, „Przegląd Prawno-Ekonomiczny” Nr 24 (3/2013), 44-55.
Matuszewski J., Najstarsze polskie zdanie prozaiczne: zdanie henrykowskie i jego tło historyczne, Wrocław-Łódź 1981.
Matuszewski J., Normy recypowane i rodzime w Najstarszym Zwodzie prawa polskiego, „Czasopismo Prawno- Historyczne” 22(1970), z. 2, 187-224.
Matuszewski J., W sprawie śląskiego pochodzenia najstarszego spisu prawa polskiego, „Czasopismo Prawno- Historyczne” 5(1953), 198-205.
Mistrz Wincenty (tzw. Kadłubek), Kronika polska, ed. B. Kürbis, Wrocław 2008.
Mistrza Wincentego zwanego Kadłubkiem Kronika Polska, ed. M. Plezia, in Monumenta Poloniae Historica, series nova, Vol. 11, Kraków 1994.
Najstarszy Zwód Prawa Polskiego, ed. J. Matuszewski, Warszawa 1959.
Najstarszy Zwód Prawa Polskiego, eds. J. Matuszewski, J. Matuszewski, Łódź 1995.
Nowacki B., Poglądy prawno-polityczne w „Kronice” mistrza Wincentego, in Mente et litteris, Poznań 1984, 127- 134.
Plezia M., Kronika Kadłubka na tle renesansu XII wieku, „Znak” 14(1962), 978-994.
Plezia M., Mistrz Wincenty zwany Kadłubkiem, in Pisarze staropolscy. Sylwetki, ed. S. Grzeszczuk, Vol. 1, Warszawa 1991, 93-131.
Płaza S., Z badań nad wykładnią Prawa Polaków, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 14(1962), 83-137.
Sawicki W., Terminologia prawnicza kroniki Anonima-Galla w świetle instytucji obcych i rodzimych, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin - Polonia” Sectio G, 17(1970), z. 1, 1-23.
Sawicki W., Wpływ niektórych praw obcych na ustrój prawny państwa pierwszych Piastów (wiek XI-XII), „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin - Polonia” Sectio G, 11(1964), z. 2, 29-62.
Skomiał J., Z problematyki własności w „Kronice polskiej” Wincentego zwanego Kadłubkiem (ok. 1150-1223), „Czasopismo Prawno-Historyczne” 56(2004), z. 1, 177-183.
Sondel J., Wincenty zw. Kadłubkiem jako apologeta prawa rzymskiego, in Onus Athlanteum. Studia nad Kroniką biskupa Wincentego, eds. A. Dąbrówka, W. Wojtowicz, Warszawa 2009, 91-109.
Sondel J., Ze studiów nad prawem rzymskim w Polsce piastowskiej, Kraków 1978.
Uruszczak W., Władza książęca, wiece sądowe i prawo własności na Śląsku w XIII w. w świetle Księgi henrykowskiej, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 14(2002), z. 1. (Crossref)
Vetulani A., Z badań nad kulturą prawniczą w Polsce piastowskiej, Wrocław 1976.
Vetulani A., Niemiecki spis polskiego prawa zwyczajowego. Uwagi źródłoznawcze, „Czasopismo Prawno- Historyczne” 5(1953), 180-197.
Vetulani A., Nowe wydanie niemieckiego zwodu prawa polskiego, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 12(1960), z. 2, 195-232.
Vetulani A., Prawo kanoniczne i rzymskie w Kronice mistrza Wincentego, „Studia Źródłoznawcze” 20(1976), 35-45.
Vetulani A., Z badań nad kulturą prawniczą w Polsce piastowskiej, Wrocław 1976.
Wielgus S., Prawo w średniowiecznej Europie Zachodniej oraz średniowiecznej Polsce, in Prawo polskie. Próba syntezy, eds. T. Guza, J. Głuchowski, M. R. Pałubska, Warszawa 2009, 3-38.
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II https://orcid.org/0000-0003-4613-0671
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
