Dokument w aspekcie historyczno-prawnym
Artur Lis
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , Polskahttps://orcid.org/0000-0003-4613-0671
Abstrakt
rzez dokument rozumie się pisemne oświadczenie o treści prawnej, wyrażające jakąś czynność prawną, sporządzoną w wymaganej formie. Dokumenty średniowieczne (dyplomy) spisywano w języku łacińskim na pergaminie (tj. specjalnie wyprawionej skórze). Po uformowaniu się państwa i przyjęciu chrześcijaństwa nastąpiło stopniowe przejmowanie różnych elementów kultury. Jako pierwszy o zapisywanie swych spraw dbać zaczął Kościół. Nastąpiła ewolucja od rozbudowanych i opatrzonych pewnymi formułami notycji zapisywanych w księgach ku samodzielnemu dokumentowi spisanemu na osobnej karcie pergaminu. Rozwój dokumentu polskiego odbywał się pod wpływem wzorów czerpanych z zagranicy, głównie z Rzeszy Niemieckiej oraz papiestwa. Następnie pojawił się dokument pieczętny dający uwierzytelnienie czynności prawnych. Właśnie w wieku XII rozpoczyna się ich powolne wprowadzenie do powszechnej praktyki, co zapewne powoduje nie tylko ewolucję ich formy i struktury, ale pociąga za sobą kształtowanie się początków instytucji zwanej kancelarią, a w stuleciu XIII jej szybszy rozwój. Kancelaria kościelna w zakresie funkcji i organizacji nie różniła się zasadniczo od kancelarii świeckich, podlegały one tym samym procesom przemian, wzajemnie na siebie oddziałując, w przeszłości w kancelariach świeckich wiele urzędów powierzano duchownym.
Słowa kluczowe:
dokument, początki kancelarii, recepcja prawa, synod łęczycki, przywilej w CieniBibliografia
P Ars scribendi. O sztuce pisania w średniowiecznej Polsce, Гнезно 2008.
Balzer O., Królestwo Polskie 1295-1370, Краков 2005.
Dobosz J., Dokument na ziemiach polskich w wiekach średnich, [в:] Ars scribendi. O sztuce pisania w średniowiecznej Polsce. Katalog wystawy, Гнезно 2008.
Dobosz J., Działalność fundacyjna Kazimierza Sprawiedliwego, Познань 1995.
Dyplomatyka staropolska, ред. T. Jurek, Варшава 2015.
Dyplomatyka wieków średnich, разр. K. Maleczyński, M. Bielińska, A. Gąsiorowski, Варшава 1971.
Giergiel T., Colloquia rycerstwa sandomierskiego. Od wieców dzielnicowych do zjazdu ziem polskich w Chęcinach w 1331 roku, [в:] J. Muszyńska, J. Pielas (ред.), Lokalne społeczności a konstytucje i uchwały sejmowe. Z dziejów parlamentaryzmu między Wisłą a Pilicą, Кельце-Варшава 2008.
Gieysztor A., Nad statutem łęczyckim 1180 r., odnaleziony oryginał bulli Aleksan¬dra III z 1181 r., [в:] Księga pamiątkowa 150-lecia Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie, ред. M. Stebelski, Варшава 1958.
Kętrzyński S., Zarys nauki o dokumencie polskim wieków średnich, изд. 2, Познань 2008.
Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski (Codex diplomaticus Maioris Poloniae), т. I, Познань 1877.
Krzyżanowski S., Początki dyplomatyki polskiej, „Kwartalnik Historyczny” 6(1892).
Lis A., Dokumenty Mistrza Wincentego. Zarys problematyki, „Cistercium Mater Nostra” Год 2 (2/2008), (Błogosławiony Wincenty Kadłubek. W 800-lecie sakry biskupiej), ред. тома: M. Starzyński, M. Zdanek, Краков 2008.
Lis A., Najstarsze dokumenty opatowskie, „Rocznik Lubelskiego Towarzystwa Gene-alogicznego” т. IV, 2012.
Maleczyński K., Studia nad dokumentem polskim, Вроцлав 1971.
Maleczyński K., Zarys dyplomatyki polskiej wieków średnich, Вроцлав 1951.
Mieszkowski K., Studia nad dokumentami katedry krakowskiej XIII w. Początki kancelarii biskupiej, Вроцлав 1974.
Mistrza Wincentego zwanego Kadłubkiem Kronika Polska, изд., комментарий и введение M. Plezia, [в:] Monumenta Poloniae Historica, серия II, т. 11, Краков 1994.
Olczak S., Kancelaria, [в:] Encyklopedia Katolicka, т. VIII, Люблин 2000, кол. 551.
Płaza S., Historia prawa w Polsce na tle porównawczym, ч. I: X-XVIII в., Kraków 2002.
Polski słownik archiwalny, ред. W. Maciejewska, Варшава 1974.
Szymański J., Nauki pomocnicze historii, Варшава 2011.
Vetulani A., Studia nad tekstem i znaczeniem statutu łęczyckiego z r. 1180, [в:] Studia nad historią prawa polskiego, ред. O. Balzer, т. XIII, т. 3, Львов 1932, и отдельная копия.
Wybór źródeł do historii Polski średniowiecznej (do połowy XV wieku), т. I: Społeczeństwo i państwo polskie do połowy XIII wieku, разр. G. Labuda, B. Miśkiewicz, Познань 1966.
Zachorowski S., Colloquia w Polsce od w. XII do XIV, [в:] тот же: Studya z historii prawa kościelnego i polskiego, Краков 1917.
Zientara B., Henryk Brodaty i jego czasy, Варшава 2006.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
