Zasadnicze problemy polityczne i prawne budownictwa sakralnego w okresie Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej w latach 1945-1989
Konrad Dyda
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-2061-7839
Abstrakt
Artykuł traktuje o najważniejszych zagadnieniach prawa i polityki wyznaniowej PRL w zakresie budownictwa sakralnego. Koncesjonowanie zezwoleń na realizację inwestycji budowalnych przez związki wyznaniowe, zwłaszcza Kościół Katolicki, oraz represjonowanie osób i wspólnot podejmujących nielegalne budowy obiektów sakralnych i kościelnych było jedną z głównych form prowadzenia polityki wyznaniowej przez władze Polski Ludowej. Jednocześnie jednolite przepisy obowiązującego w tej materii prawa aplikowano w niezwykle zróżnicowany sposób (zarówno w ramach poszczególnych jednostek Kościoła Katolickiego, jak i nierzymskokatolickich związków wyznaniowych) w zależności od pozaprawnych czynników natury polityczno-wyznaniowej. Stąd też kwestia budownictwa sakralnego jest jednym z najczytelniejszych przykładów instrumentalizacji prawa – zarówno na poziomie jego stanowienia, jak i stosowania – w działalności władz PRL.
Słowa kluczowe:
budownictwo sakralne, Polska Rzeczpospolita Ludowa, prawo i polityka wyznaniowaBibliografia
Balicki, M. (2014). Stan prawny nieruchomości Archieparchii Przemysko-Warszawskiej w latach 1944-2014. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Bełch, K. (2003). Strategie duszpasterskie arcybiskupa Ignacego Tokarczuka. W: J. Zimny (red.), Arcybiskup Ignacy Tokarczuk w oczach społeczeństwa (pp. 217-228). Sandomierz: Wydawnictwo Diecezjalne.
Biłas, I. (1996). Likwidacja greckokatolickiej diecezji przemyskiej oraz tragiczne losy jej ordynariusza bp. Jozafata Kocyłowskiego w kontekście polityki wyznaniowej ZSRR. W: S. Stępień (red.), Polska-Ukraina 1000 lat sąsiedztwa. Studia z dziejów greckokatolickiej diecezji przemyskiej (pp. 70-95). Przemyśl: Południowo-Wschodni Instytut Naukowy.
Bober, S. (2000). Spór o cerkwie greckokatolickie w diecezji przemyskiej za rządów biskupa Ignacego Tokarczuka. Biuletyn Ukrainoznawczy, 1(6), 118-124.
Borcz, H. (2009). Nieudana próba likwidacji przez władze komunistyczne parafii rzymskokatolickiej w Wołkowyi w Bieszczadach (na kanwie dramatycznych wydarzeń 3-4 października 1967 r.). W: J. Izdebski, K. Kaczmarski, & M. Krzysztofiński (red.), Bieszczady w Polsce Ludowej (pp. 279-319). Rzeszów: Instytut Pamięci Narodowej.
Draus, J. (2003). Arcybiskup Ignacy Tokarczuk a opór społeczny w diecezji przemyskiej. Studia Rzeszowskie, 1(10), 109-116.
Dudek, A. (1995). Państwo i Kościół w Polsce 1945-1970. Kraków: PiT.
Dudek, A., & Gryz, R. (2003). Komuniści i Kościół w Polsce (1945-1989). Kraków: Znak.
Godlewski, J. F., & Jabłoński, K. H. (1988). Prawo a religia. Warszawa: Wiedza Powszechna. Jedynak, W. (2007). Wpływ nielegalnego budownictwa sakralnego na uaktywnienie apostolatu ludzi świeckich w państwie totalitarnym na przykładzie diecezji przemyskiej. Studia Sandomierskie, 14(2-4), 377-387.
Jedynak, W. (2008-2009). Integracja społeczności kościelnych w katolickiej myśli społecznej i w działalności przemyskich biskupów-społeczników (w XX wieku). Premislia Christiana, 13, 187-215.
Jedynak, W. (2010). Wpływ budownictwa sakralnego na zmiany zachowań religijno-moralnych katolików w diecezji przemyskiej. Społeczeństwo i Rodzina, 3(23), 8-22.
Jedynak, W. (2011). Rozwój struktur parafialnych w Rzeszowie: analiza socjologiczno-pastoralna, Społeczeństwo i Rodzina. Społeczeństwo i Rodzina, 4(29), 22-37.
Kała, M. (2004). Formy administracyjnego zwalczania Kościoła katolickiego na Dolnym Śląsku po II wojnie światowej. W: A. Bogaczewicz, & S. Krzyżanowska (red.),
Represje wobec Kościoła katolickiego na Dolnym Śląsku i Opolszczyźnie 1945-1989 (pp. 179-206). Wrocław: Instytut Pamięci Narodowej.
Krasowski, K. (1995). Państwo a Kościół katolicki w Polsce Ludowej. Czasopismo Prawno-Historyczne, 47(1-2), 45-59.
Misztal, H. (1997). Polskie prawo wyznaniowe. Zagadnienia wstępne. Rys historyczny. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Musiał, J. (1990). Stan prawny i sytuacja faktyczna świątyń unickich na terenie diecezji przemyskiej w latach 1945-1985. W: S. Stępień (red.), Polska-Ukraina 1000 lat sąsiedztwa: t.1. Studia z dziejów chrześcijaństwa na pograniczu etnicznym (pp. 257-262). Przemyśl: Południowo-Wschodni Instytut Naukowy.
Musiał, J. (2003). Represje wobec budowniczych kościołów w diecezji przemyskiej. Studia Rzeszowskie, 10(1), 117-128.
Nabywaniec, S. (2003). Działania Biskupa Ignacego Tokarczuka na rzecz ratowania cerkwi greckokatolickich. Studia Rzeszowskie, 10(1), 129-139.
Pawlicka, K. (2004). Polityka władz wobec Kościoła katolickiego (grudzień 1970-października 1978). Warszawa: Trio.
Pelc, P. (1992). Położenie prawne Kościoła greckokatolickiego w Polsce w latach 1945-1989. Więź, 35(7), 107-121.
Rudnicka, M. (1991). Budownictwo sakralne misją trudnych czasów. W: J. F. Adamski, & M. Rudnicka (red.), Księga jubileuszowa 25 lat pasterskiego posługiwania ks. biskupa Ignacego Tokarczuka (pp. 88-97). Brzozów: Muzeum Regionalne PTTK.
Tokarczuk, A. (1989). Budowa kościoła parafialnego w służbie tworzenia wspólnoty kościelnej. Ateneum Kapłańskie, 113(1), 50-61.
Wierzbieniec, W. (2005). Instytucjonalizacja życia religijnego w Rzeszowie po II wojnie światowej. W: K. Kaszuba, & Z. Sokół (red.), Rzeszów dawny i współczesny. Społeczeństwo (pp. 59-96). Rzeszów: Wyższa Szkoła Zarządzania.
Wojewoda, Z. (2004). Zarys historii Kościoła greckokatolickiego w Polsce w latach 1944-1989. Kraków: Nomos.
Zieliński, T. J. (2010). Stosunek państwa do mniejszościowych związków religijnych w Polsce Ludowej w perspektywie ówczesnej doktryny prawa konstytucyjnego i wyznaniowego. W: T. J. Zieliński (red.), Władze Polski Ludowej a mniejszościowe związki wyznaniowe (pp. 183-210). Warszawa: Wyższe Baptystyczne Seminarium Teologiczne.
Żaryn, J. (2003). Dzieje Kościoła katolickiego w Polsce (1944-1989). Warszawa: Neriton.
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II https://orcid.org/0000-0002-2061-7839
Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.