The Financial and Legal Position of the Latin Rite Catholic Church in Interwar Poland
Abstract
The paper aims at presenting the legal and financial position of the Latin Rite Catholic Church in Poland after the restoration of independence. Moreover, the study describes the path of legal changes that occurred as a result of the Concordat and land reform. As evidenced by numerous publications, due to the concordat agreement signed on February 10th, 1925, an increase in the significance of the Catholic Church in Poland has been observed. The legal-dogmatic method has been applied in the study. The results presented in the article might provide guidance for those interested in the issue of relations between the State and the Church, both on a legal and historical level.
Keywords:
Finance, the Catholic Church, Interwar Poland, land reform, ConcordatReferences
Akty prawne
Codex Iuris Canonici, Pii X Pontificis Maximi, iussu digestus, Benedicti Papae XV, auctoritate promulgatus. (1917). Acta Apostolicae Sedis 9(2), 11–521.
Konkordat pomiędzy Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską, podpisany w Rzymie dnia 10 lutego 1925 r., Dz. U. z 1925 r. Nr 72, poz. 501.
Układ między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską w sprawie ziem, kościołów i kaplic pounickich, których Kościół Katolicki pozbawiony został przez Rosję, podpisany w Warszawie dnia 20 czerwca 1938 r., Dz. U. z 1939 r. Nr 35, poz. 222.
Ustawa z dnia 17 marca 1921 r. – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Dz. U. 1921 r. Nr 44, poz. 267.
Ustawa Konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1935 r., Dz. U. z 1935 r. Nr 30, poz. 227.
Ustawa z dnia 16 lipca 1920 r. o państwowym podatku dochodowym i podatku majątkowym, Dz. U. z 1920 r. Nr 82, poz. 550.
Ustawa z dnia 28 grudnia 1925 r. o wykonaniu reformy rolnej, Dz. U. z 1926 r. Nr 1, poz. 1.
Ustawa z dnia 11 marca 1932 r. o prywatnych szkołach oraz zakładach naukowych i wychowawczych, Dz. U. z 1932 r. Nr 33, poz. 343.
Ustawa z dnia 17 marca 1932 r. o składkach na rzecz Kościoła Katolickiego, Dz. U. z 1932 r. Nr 35, poz. 358.
Ustawa z dnia 15 marca 1934 r. – Ordynacja podatkowa, Dz. U. z 1934 r. Nr 39, poz. 346. (Crossref)
Dekret Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 14 listopada 1935 r. o podatku od lokali, Dz. U. z 1935 r. Nr 82, poz. 505.
Rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z dnia 23 marca 1926 r. w porozumieniu z Ministrem Spraw Wewnętrznych, w sprawie udzielania pomocy państwowej przy wykonywaniu postanowień i dekretów kościelnych, Dz. U. z 1926 r. Nr 44, poz. 271.
Literatura
Błąd, M. (2019). Reformy rolne Polski Odrodzonej. W: M. Halamska, M. Stanny, J. Wilkin (red.), Ciągłość i zmiana. Sto lat rozwoju polskiej wsi (s. 1013–1046). T. 2. Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN.
Brzeski, T. (1926). Walka o reformę rolną. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 6(1), LIV–LXXI.
Cieślak, Z. (b.d.). Ogólne regulacje prawne Konkordatu z 1925 roku. Pobrano z https://www.opiekun.kalisz.pl/ogolne-regulacje-prawne-konkordatu-z-1925-roku/ (25.07.2022).
Dębiński, J. (2007). O konkordacie polskim z 1925 roku. Saeculum Christianum. Pismo Historyczno-Społeczne, 14(1), 169–189.
Gąsior, S. (2000). Regulacja stosunków pomiędzy Kościołem i państwem w konkordatach polskich z 1925 i 1993 r. Studium porównawcze. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akad.emii Teologicznej.
Glinkowski, B. (2007). Regulacje prawne polskich konkordatów z roku 1925 i 1993 w odniesieniu do mienia nieruchomego Kościoła katolickiego. Poznańskie Studia Teologiczne, 21, 177–197.
Gmitruk, J. (2019). Od Stanisława Stojałowskiego do Świętego Jana Pawła II. Ruch ludowy i Kościół katolicki w panoramie dziejów. Rocznik Historyczny Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, 35, 11–19.
Gołębiowski, S. (1967). Z problematyki reformy rolnej gruntów kościelnych w Polsce w latach 1918–1950. Nowe Prawo, 22(3), 336–346.
Góralski, W. (2018). Postanowienia konkordatu polskiego z 1925 roku i problem ich recepcji i realizacji. Biuletyn Stowarzyszenia Kanonistów Polskich, 31, 21–39.
Kępa, M. (2016). Krytyka konkordatu z 10 lutego 1925 r. w poglądach kardynała Adama Stefana Sapiehy. Studenckie Prace Prawnicze, Administratywistyczne i Ekonomiczne, 19, 137–149. doi: 10.19195/1733-5779.19.11. (Crossref)
Klimiuk, W. (2015). Podatek kościelny – idea, konstrukcja i recepcja w prawie polskim. Warszawa: Uniwersytet Warszawski [rozprawa doktorska]. Pobrano z https://depotuw.ceon.pl/bitstream/handle/item/1170/Praca%20doktorska.pdf?sequence=1 (7.10.2022).
Koredczuk, J. (2016). Realizacja zasady pro publico bono w konkordacie polskim z 1925 roku. W: M. Marszał, J. Przygodzki (red.), Pro publico bono – idee i działalność (s. 147–160). Wrocław: E-Wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa. Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego.
Krawczyk, P. (2013). Osobowość publicznoprawna w świetle statusu prawnego Kościoła katolickiego w II RP. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach. Administracja i Zarządzanie, 26(99), 159–175.
Krukowski, J. (2000). Kościół i państwo. Podstawy relacji prawnych. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.
Krześniak-Firlej, D. (2003). Nauczanie religii rzymskokatolickiej w prawodawstwie państwowym i kościelnym Drugiej Rzeczpospolitej. Studia Pedagogiczne. Problemy Społeczne, Edukacyjne i Artystyczne, 14, 243–269.
Krzywkowska, J., Poterała, T. (2020). Źródła dochodu duchownych katolickich w Polsce i na Słowacji. Studia Prawnoustrojowe, 49, 151–169. doi: 10.31648/sp.5857. (Crossref)
Leszczyński, P. (2006). Centralna administracja wyznaniowa II RP. Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Semper”.
Leszczyński, P. (2012). Ku nowej perspektywicznej regulacji umownej stosunków między Rzecząpospolitą Polską a Stolicą Apostolską (w związku z analizą dotychczasowych relacji bilateralnych), Studia Politologiczne, 23, 179–216.
Maziarz, A. (2015). Problem rewindykacji dóbr poklasztornych w okresie II RP na przykładzie Wielkopolski. W: E. Kozerska, M. Maciejewski, P. Stec (red.), Historia testis temporum, lux veritatis, vita memoriae, nuntia vetustatis. Księga Jubileuszowa dedykowana Profesorowi Włodzimierzowi Kaczorowskiemu (s. 545–557). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Pietrzak, H. (2003). Zasady opodatkowania Kościoła katolickiego w Polsce w latach 1918–1952. Prawo Kanoniczne, 46(1/2), 193–242. doi: 10.21697/pk.2003.46.1-2.08. (Crossref)
Piotrowski, M. (2016). Kościół oskarżony. Historyczne fakty i antyklerykalne mity. Kraków: Wydawnictwo Ikona.
Reiner, B. (1964). Problematyka prawno-społeczna nauczania religii w szkołach w Polsce (1918– 1939). Opole: Instytut Śląski w Opolu.
Resler, T. (2016). Konkordat z 1925 roku – podstawa funkcjonowania kościoła katolickiego w II Rzeczypospolitej. Acta Erasmiana, 13, 36–57.
Rzepecki, A. (2011). Problematyka wygaśnięcia Konkordatu zawartego między Rzeczpospolitą Polską a Stolicą Apostolską w dniu 10 lutego 1925 r. Studia Erasmiana Wratislaviensia, 5, 285– 304.
Stanisławski, T. (2011). Konsekwencje budżetowe pośredniego wspierania instytucji wyznaniowych ze środków publicznych w Polsce. Studia z Prawa Wyznaniowego, 14, 269–282.
Stanulewicz, M. (2012). Prawo własności w nauczaniu episkopatu II Rzeczypospolitej. Czasopismo Prawno-Historyczne, 64(1), 68–75. (Crossref)
Wenz, W., Skwierczyński M. (2014). Skutki prawne wadliwych czynności prawnych kościelnych jednostek organizacyjnych w zakresie spraw majątkowych. Wrocławski Przegląd Teologiczny, 22(1), 127–156.
Wisłocki, J. (b.d.). Dotacje państwowe dla Kościoła i skutki finansowe konkordatu z 1925 r. Pobrano z: http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,607/k,4 (24.11.2020).
Wisłocki, J. (1981). Uposażenie Kościoła i duchowieństwa katolickiego w Polsce 1918–1939. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Witkowski, A. (2013). Podatek od lokali w Polsce międzywojennej do 1936 r. Studia Iuridica Lublinensia, 19, 331–348.
Włodarczyk, T. (1986). Konkordaty. Warszawa: PWN.
Zakrzewska, A. (2012). Edukacja religijna dzieci i młodzieży szkolnej okresu międzywojennego źródłem humanizacji życia społecznego. Paedagogia Christiana, 2, 47–68. (Crossref)
