Whistleblowing as Form of Public Interest Protection
Anna Hołda-Wydrzyńska
Uniwersytet Śląski w Katowicach , Polandhttps://orcid.org/0000-0003-0079-1685
Abstract
The purpose of this article is to discuss the institution of whistleblowing, i.e. the idea of anonymous reporting in the public interest of irregularities taking place inside an organization by a person who is or was a member of the organization, in the context of the conflict of values that occurs from the point of view of the freedom to conduct business. The considerations are carried out taking into account the adopted Directive 2019/1937 of the European Parliament and of the Council on the protection of persons who report breaches of Union law, also called the Whistleblower Directive, as well as Polish regulations.
Keywords:
Whistleblowing, whistleblower, Whistleblower DirectiveReferences
Akty prawne
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii, Dz. U. UE L 305 z 26.11.2019, s. 17–56.
Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, tekst jedn.: Dz. U. z 2022 r. poz. 1233.
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe, tekst jedn.: Dz. U. z 2022 r. poz. 2324 z późn. zm.
Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców, tekst jedn.: Dz. U. z 2021 r. poz. 162 z późn. zm.
Ustawa z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, tekst jedn.: Dz. U. z 2022 r. poz. 593 z późn. zm.
Zarządzenie nr 229 Prezesa Rady Ministrów z dnia 1 grudnia 2020 r. w sprawie wyznaczenia ministra właściwego do przeprowadzenia prac legislacyjnych mających na celu implementację dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii, M.P. z 2020 r. poz. 1112.
Zarządzenie nr 6 Ministra Rozwoju, Pracy i Technologii z dnia 10 grudnia 2020 r. w sprawie powołania Zespołu do spraw przygotowania regulacji w związku z implementacją dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii, Dz. Urz. Ministra Rozwoju, Pracy i Technologii z 2020 r. poz. 9.
Orzecznictwo
Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 26 kwietnia 1995 r., K11/94, OTK 1995, Nr 1, poz. 12.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 28 stycznia 2000 r., III SA 181/99, LEX nr 42901.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 8 lutego 2005 r., III SA/Wa 1471/04, LEX nr 831279.
Inne źródła
Słownik języka polskiego. (b.d.). Pobrano z https://sjp.pl (28.09.2022).
Uzasadnienie wniosku z dnia 23 kwietnia 2018 r. w przedmiocie Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ochrony osób zgłaszających przypadki naruszenia prawa Unii. Pobrano z https://eur-lex.europa.eu/resource.html?uri=cellar:a4e61a49-46d2-11e8-be1d-01aa75ed71a1.0013.02/DOC_1&format=PDF (28.09.2022).
Projekt ustawy z dnia 14 października 2021 r. o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa, UC 101. Pobrano z https://www.legislacja.gov.pl/projekt/12352401/katalog/12822845#12822845 (28.09.2022).
Uzasadnienie do projektu ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa, UC 101. Pobrano z https://www.legislacja.gov.pl/projekt/12352401/katalog/12822845#12822845 (28.09.2022).
Literatura
Bielińska-Dusza, E., Żak, A. (2018). Whistleblowing jako narzędzie wykorzystywane do wykrywania nieprawidłowości organizacyjnych. W: K. Bratnicka-Myśliwiec, A. Dyląg, B. J. Gabryś (red.), Proaktywność i podejmowanie ryzyka w procesie rozwoju organizacji (s. 119–135). Seria: Biznes i Zarządzanie. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.
Blicharz, R., Kania, M. (2010). Klauzula interesu publicznego w publicznym prawie gospodarczym. Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego, 63(5), 12–21.
Dobaczewska, A. (2018). Swoboda działalności gospodarczej. W: A. Dobaczewska, A. Powałowski, H. Wolska (red.), Nowe prawo przedsiębiorców (s. 41–52). Warszawa: Wydawnictwo C. H. Beck.
Dziamski, S. (1997). Aksjologia. Wstęp do filozofii wartości. Poznań: Wydawnictwo Naukowe IF UAM.
Grabowski, J. (2018). Prawo a gospodarka. W: R. Hauser, Z. K. Niewiadomski, A. Wróbel (red.), Publiczne prawo gospodarcze (wyd. 2, s. 1–40). Seria: System Prawa Administracyjnego 8 A. Warszawa: Wydawnictwo C. H. Beck.
Kiczka, K. (2013). O praktyce ograniczania wolności działalności gospodarczej. W: J. Grabowski, K. Pokryszka, A. Hołda-Wydrzyńska (red.), 25 lat fundamentów wolności działalności gospodarczej. Tendencje rozwojowe (s. 313–329). Katowice: Uniwersytet Śląski, Górnośląska Wyższa Szkoła Handlowa im. Wojciecha Korfantego.
Kobroń-Gąsiorowska, Ł. (2018). Whistleblower w prawie europejskim – ochrona whistleblowera czy informacji. Roczniki Administracji i Prawa, 18(2), 129–142. doi: 10.5604/01.3001.0013.1774. (Crossref)
Kokocińska, K. (2019). Gwarancyjny charakter zasad prawa – rozważania na tle ustawy – Prawo przedsiębiorców. W: R. Blicharz, A. Powałowski (red.), Prawo przedsiębiorcy (s. 19–33). Warszawa: Wydawnictwo C. H. Beck.
Komierzyńska, E., Zdyb, M. (2016). Klauzula interesu publicznego w działaniach administracji publicznej. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin – Polonia. Sectio G, 63(2), 161–179. doi: 10.17951/g.2016.63.2.161. (Crossref)
Kosikowski, C. (2006). Publiczne prawo gospodarcze Polski i Unii Europejskiej (wyd. 2). Warszawa: LexisNexis.
Kosikowski, C. (2007). Publiczne prawo gospodarcze Polski i Unii Europejskiej (wyd. 3). Warszawa: LexisNexis.
Lang, W. (1999). Aksjologia polskiego systemu prawa w okresie transformacji ustrojowej. W: L. Leszczyński (red.), Zmiany społeczne a zmiany w prawie. Aksjologia. Konstytucja. Integracja europejska (s. 47–55). Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Maciejewski, M. (2013). Whistleblowing. Instytucja i jej rola w kształtowaniu odpowiedzialności w administracji. W: Z. Duniewska, M. Stahl (red.), Odpowiedzialność administracji i w administracji (s. 341–358). Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
Mroczyński-Szmaj, Ł. (2019). Reglamentacja działalności gospodarczej w świetle ustawy – Prawo przedsiębiorców. W: R. Blicharz, A. Powałowski (red.), Prawo przedsiębiorcy (s. 97–117). Warszawa: Wydawnictwo C. H. Beck.
Nowińska, E. (2022). Komentarz do art. 11 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. W: E. Nowińska, K. Szczepanowska-Kozłowska, Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz (wyd. 2). LEX/el.
Powałowski, A. (2019). Wprowadzenie do aksjologii prawa gospodarczego publicznego. Acta Universitatis Wratislaviensis. Prawo, 329(3977): A. Borkowski, W. Małecki (red.), Państwo a przedsiębiorca – aktualne wyzwania, 221–231. doi: 10.19195/0524-4544.329.18. (Crossref)
Strzyczkowski, K. (2009). Prawo gospodarcze publiczne (wyd. 5). Warszawa: LexisNexis.
Szewc, A. (1999). Z problematyki ochrony danych osobowych. Cz. I. Radca Prawny, 3, 20–29.
Szewczyk, H. (2020a). Ochrona prawna pracowników-sygnalistów (uwagi de lege lata i de lege ferenda). Przegląd Sądowy, 1, 7–22.
Szewczyk, H. (2020b). Whistleblowing w zakładzie pracy w świetle nowej dyrektywy 2019/1937 Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii. Praca i Zabezpieczenie Społeczne, 2, 3–11. doi: 10.33226/0032-6186.2020.2.1. (Crossref)
Szewczyk, H. (2020c). Whistleblowing. Zgłaszanie nieprawidłowości w stosunkach zatrudnienia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Szpor, G. (2016). Jawność i jej ograniczenia. T. 1. Idee i pojęcia. Warszawa: Wydawnictwo C. H. Beck.
Zimmermann, J. (red.). (2015). Wartości w prawie administracyjnym. Warszawa: Wolters Kluwer.
Żurawik, A. (2012). Klauzula interesu publicznego w prawie gospodarczym krajowym i unijnym. Europejski Przegląd Sądowy, 12(87), 24–30.
Uniwersytet Śląski w Katowicach https://orcid.org/0000-0003-0079-1685
