Dominująca rola Egiptu w procesie kształtowania nacjonalizmu arabskiego w XIX wieku oraz w I połowie XX wieku
Artur Wiśniewski
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-0349-147X
Abstrakt
Pozornie sprzeczne, wzajemnie wykluczające się idee arabskiego nacjonalizmu oraz panarabizmu, w okresie dwudziestolecia wojennego występowały symultanicznie i stanowiły podwójny opór względem rosnącej na świecie dominacji państw Zachodu (Płanowski 2006: 252). Kiedy już w trakcie światowego konfliktu na konferencjach w Jałcie, Teheranie i Poczdamie przygotowywano grunt pod utworzenie nowego ładu w relacjach pomiędzy Stanami Zjednoczonymi, państwami Europy Zachodniej oraz ZSRR, w państwach arabskich dojrzewała koncepcja utworzenia dużej, wspólnej organizacji panarabskiej, realizującej ich partykularne interesy gospodarcze i polityczne. Drogą rozmów multilateralnych wypracowano model współpracy międzynarodowej o nazwie Liga Państw Arabskich, a od pierwszych dni istnienia owej organizacji szczególne miejsce zajęła w niej Arabska Republika Egiptu. Dokonując analizy systemowej i historycznej, w niniejszej publikacji zwrócono uwagę na działania, jakie podjął Egipt, które przyczyniły się do zrodzenia arabskiego nacjonalizmu. Podjęto również próbę odpowiedzi na pytania, dlaczego to właśnie Egipt – potocznie nazywany krajem faraonów – odegrał tak znaczącą rolę w krzewieniu idei panarabizmu w drugiej połowie XX w., jakie zastosował środki, aby zachować względną niezależność polityczną i gospodarczą w okresie kolonializmu, a także w jaki sposób przyczynił się do powstania Ligi Państw Arabskich i jakie zajął w niej miejsce.
Słowa kluczowe:
Egipt, Bractwo Muzłumańskie, Liga Państw Arabskich, nacjonalizmBibliografia
Serwis internetowy History (2009), Britain and France conclude Sykes-Picot agreement, https://www.history.com/this-day-in-history/britain-and-france-conclude-sykes-picot-agreement (25.10.2020).
Balke, R. (2005), Izrael, tłum. J. Koźbiał, (Warszawa: „Cyklady”).
Bartnicki, A. (1974), Egipt i Sudan w polityce Wielkiej Brytanii 1882–1936, (Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe): 271–288.
Danecki, J. (2011), Nauka w świecie islamu, Wkładka nr 19 do Miesięcznika Politechniki Warszawskiej 2:1, http://www.konwersatorium.pw.edu.pl/konspekty/wkladka_danecki.pdf. (25.10.2020).
Dziubiński, A. (1994), Historia Tunezji, (Wrocław-Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich): 285–291.
Emery, W.B., J. Vercoutter, J.H. Breasted, G.E. Kirks (b.d.), A short history of Egypt – to about 1970: 50, http://aero-comlab.stanford.edu/jameson/world_history/A_Short_History_of_Egypt.pdf (25.10.2020).
Fryzeł, T. (1981), Liga Państw Arabskich, (Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej): 52–53.
Gąsior, M. (2010), Deklaracja Balfoura, jako efekt brytyjskiej polityki zagranicznej w latach 1917–1948, „Colloquium” 2:209–211, http://bazhum.muzhp.pl/media/files/Colloquium/Colloquium-r2010-t2/Colloquium-r2010-t2-s207–218/Colloquium-r2010-t2-s207–218.pdf (25.10.2020).
Gebert, K. (2017), Szkic nieistniejącej sytuacji, https://przekroj.pl/spoleczenstwo/szkic-nieistniejacej-sytuacji-konstanty-gebert (25.10.2020).
Gellner, E. (1983), Nations and nationalism: 1 http://seas3.elte.hu/coursematerial/LojkoMiklos/Ernest_Gellner,_Nations_and_Nationalism_1983.pdf (25.10.2020).
Jamsheer, H. (2008), Reforma władzy i społeczeństwa w arabsko-muzułmańskiej myśli politycznej wieków XIX i XX, (Łódź: Ibidem): 136.
Jaskułowski, K. (2003), Nacjonalizm jako ideologia, „Przegląd Politologiczny” 2:37,https://depot.ceon.pl/bitstream/handle/123456789/4303/K%20Jaskulowski%
20%20Nacjonalizm%20jako%20ideologia%20Przeglad%20Politologiczny%202003%203.pdf?sequence=1&isAllowed=y (25.10.2020).
Larroque, A. (2015), Geopolityka fundamentalizmów muzułmańskich, tłum. K. Sztyler, (Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog): 36–50.
Łapicz, C. (2017), Arabski – językiem Koranu, Muhammada i mieszkańców raju, „Nurt SVD” 2: 191–192, http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-7949c3e3-f8c2–42ba-9d85-ce7eb3afb641/c/11.pdf (25.10.2020).
Orsolini, G. (2016), Sykes-Picot agreements: A double netionation resulting in a betrayal: 3, http://global-initiativ.weebly.com/uploads/4/8/0/4/48042567/sykes-picot_agreements.pdf (25.10.2020).
Płanowski, M. (2006), Islam – czynnik wzmacniający czy osłabiający nacjonalizm arabski. Na przykładzie Maghrebu, „Forum Politologiczne” 4:252, http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-4cfb19aa-9338–4dcd-a4b5-b744135f9a2d/c/04–13.pdf (25.10.2020).
Encyklopedia PWN, Tunezja. Historia, https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Tunezja-Historia;4575550.html (25.10.2020).
Pyrcińska, M. (2010), Arabski nacjonalizm – ideologia Arabów w XX wieku, „Krakowskie Studia Międzynarodowe” 7(1): 92, https://repozytorium.ka.edu.pl/bitstream/
handle/11315/23438/PYCINSKA_Arabski_nacjonalizm_Ideologia_arabow.pdf?sequence=1&isAllowed=y (25.10.2020).
Stępniewska-Holzer, B., J. Holzer (2006), Egipt. Stulecie przemian, (Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog): 8–16, 20–30, 70–74.
Treaties (1950) and international agreements registered or field and recorded with the Secretariat of United Nations, 70:247–265, https://treaties.un.org/doc/Publication/UNTS/Volume%2070/v70.pdf (25.10.2020).
Wojtaszak, A. (2015), Nacjonalizm. Ewolucja myśli politycznej. Zarys problemu, „Acta Politica. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego” 32(879):18, https://wnus.edu.pl/ap/file/article/download/383.pdf (25.10.2020).
Wróblewski, B. (2005), Turcy i Arabowie wobec idei nacjonalizmu w okresie upadku Imperium Osmańskiego (1908–1925), „Polityka i Społeczeństwo” 2:164–168, http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Polityka_i_Spoleczenstwo/Polityka_i_Spoleczenstwo-r2005-t-n2/Polityka_i_Spoleczenstwo-r2005-t-n2-s160–170/
Polityka_i_Spoleczenstwo-r2005-t-n2-s160–170.pdf (25.10.2020).
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach https://orcid.org/0000-0002-0349-147X
