Polska wobec fali migracyjnej z południa w 2023 roku – stanowisko względem nowego paktu migracyjnego Unii Europejskiej z uwzględnieniem przywrócenia kontroli granicznej ze Słowacją
Anna Szachoń-Pszenny
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-2353-3745
Alicja Zyguła
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-9919-847X
Abstrakt
Problem nasilonej migracji do Unii Europejskiej (UE), chociaż obecny w przestrzeni publicznej od wielu lat, wciąż pozostaje nierozwiązany. Pierwszą odsłonę kryzysu migracyjnego w 2015 r. określono jako „szczyt” kryzysu migracyjnego, kiedy do południowych granic zewnętrznych UE na ogromną skalę napływali migranci z Bliskiego Wschodu. Wówczas UE szukała sposobów, by solidarnie rozwiązać omawiany problem. Aktualnie, po upływie ośmiu lat nowa fala migracyjna z południa napiera na unijne granice, dlatego problem ponownie wraca, stając się nie tylko przedmiotem analiz badawczych czy dyskusji politycznych, ale także wiodącym tematem polskiej kampanii wyborczej do parlamentu jesienią 2023 r.
Celem artykułu jest zaprezentowanie stanowiska Polski wobec unijnej propozycji rozwiązania nowej fali kryzysu migracyjnego przez południowe granice zewnętrzne UE. Publikacja wskazuje także na okoliczności tymczasowego przywrócenia kontroli na granicy wewnętrznej pomiędzy Polską a Słowacją. Na podstawie analizy literatury przedmiotu, aktów prawnych i wypowiedzi rządzących postawiono następujące pytania: Jakie jest stanowisko Polski wobec nowej fali kryzysu migracyjnego w UE oraz jakie czynniki leżą u jego podstaw? Czy Polska staje się państwem migracyjnym? Czy tymczasowe przywracanie kontroli na granicach wewnętrznych to jedyne rozwiązanie w reakcji na falę migracyjną z południa? Czy nowy pakt migracyjny niesie szanse na solidarność wśród państw członkowskich, a może raczej trzeba szukać innych rozwiązań?
W artykule przyjęto hipotezę główną wskazującą, że Polska musi się coraz bardziej angażować w kwestie migracyjne po 2015 r., a w wyniku nowych kryzysów na jej granicach, zwłaszcza w latach 2021–2023, nabiera cech państwa migracyjnego. Przejawem tego jest kryzys na granicy z Białorusią oraz aktualna zmiana szlaku bałkańskiego, spowodowana falą migracyjną z południa UE w 2023 r. Hipoteza pomocnicza stanowi, że od Polski wymaga się większego zaangażowania w unijną politykę migracyjną oraz opracowania skutecznych środków w reakcji na nasilające się sytuacje kryzysowe na granicach. Z przeprowadzonej analizy problemu wynika refleksja, że pomimo podejmowanych prób rozwiązań nowe kryzysy wciąż się pojawiają, co tylko pogłębia istniejące podziały polityczne, a jednocześnie wskazuje się na konieczność podjęcia środków zaradczych, głównie w sytuacjach nagłych. Przykładem tego jest reakcja Polski na presję migracyjną z południa UE i zmiany przebiegu szlaku bałkańskiego, którą było przywrócenie kontroli granicznej ze Słowacją, po raz pierwszy z powodów migracyjnych.
W artykule wykorzystane zostały głównie teoretyczne metody badawcze, takie jak analiza, która obejmuje analizę treści literatury oraz dostępnych aktów prawnych i opracowań statystycznych dotyczących badanego zjawiska.
Słowa kluczowe:
ochrona granic, kryzys migracyjny, bezpieczeństwo granicBibliografia
Adamczyk, A. (2023), Polska polityka migracyjna i jej paradoksy, „Studia Migracyjne. Przegląd Polonijny” 1(187): 31–51.
Aktualności Straży Granicznej (b.r.), https://strazgraniczna.pl/pl/aktualnosci/12569,Na-granicy-polsko-bialoruskiej.html (6.11.2023).
Andrzej Duda i Mateusz Morawiecki o pakcie migracyjnym. „Nasze stanowisko jest absolutnie jednolite i niezmienne” (5.10.2023), https://tvn24.pl/polska/paktmigracyjny-andrzej-duda-i-mateusz-morawiecki-przed-spotkaniami-zeswiatowymi-liderami-ws-paktu-migracyjnego-7376501 (13.10.2023).
Bogucewicz, M. (2022), Kryzysy migracyjne w Polsce: od sekurytyzacji migracji do imperatywu humanitarnego, [w:] A. Adamczyk, A. Sakson, C. Trosiak (red.), Mniejszości, emigranci i uchodźcy: „stare” i „nowe” wyzwania, (Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu): 38–54.
Donald Tusk o polityce migracyjnej (b.r.), https://www.youtube.com/watch?v=EfBiJzrAKPI, (5.11.2023).
Duszczyk, M. (2008), Wyzwania polskiej polityki migracyjnej a doświadczenia międzynarodowe, [w:] P. Kaczmarczyk, M. Okólski (red.), Polityka migracyjna jako instrument promocji zatrudnienia i ograniczania bezrobocia, (Warszawa: Ośrodek Badań nad Migracjami Uniwersytetu Warszawskiego): 37–54.
Duszczyk, M., P. Kaczmarczyk (2022), Wojna i migracja: napływ uchodźców wojennych z Ukrainy i możliwe scenariusze na przyszłość, https://www.migracje.uw.edu.pl/publikacje/cmr-spotlight-war-and-migration-the-recent-influx-from-ukraineinto-poland-and-possible-scenarios-for-the-future/ (5.11.2023).
Frontex (13.10.2023), Arrivals in the Central Mediterranean Slow in September, https://www.frontex.europa.eu/media-centre/news/news-release/arrivals-in-thecentral-mediterranean-slow-in-september-o9Qe64 (5.11.2023).
Górak-Sosnowska, K., J. Łazor (2016), Wstęp, [w:] K. Górak-Sosnowska, J. Łazor (red.), Polityka migracyjna: historia i współczesne wyzwania, (Warszawa: Oficyna Wydawnicza SGH, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie): 157–168.
Jak Rada koordynuje reakcję UE na sytuacje kryzysowe (2014), https://www.consilium.europa.eu/pl/policies/ipcr-response-to-crises/ (2.11.2023).
Łoziński, S., M. Szonert (2023), Polityka migracyjna „bez polityki”. Antynomie tworzenia polityki migracyjnej w Polsce w okresie 2016–2022, https://www.migracje.uw.edu.pl/wp-content/uploads/2023/02/CMR-WP-130-188-1.pdf (5.11.2023).
Media: nowy „bałkański szlak” migracyjny do Niemiec prowadzi przez Polskę (22.09.2023), https://tvn24.pl/swiat/kryzys-migracyjny-niemcy-nowy-balkanski-szlakprowadzi-przez-polske-tagesschau-7356455 (3.11.2023).
Nowakowski, J.M., J. Olędzka, M. Rust (red.). (2021), Raport IV. Granica dyktatora. Polska i Białoruś wobec kryzysu granicznego, Studium Europy Wschodniej, Uniwersytet Warszawski, https://studium.uw.edu.pl/wp-content/uploads/2022/01/Raport_Bialorus_2021_4PL.pdf (5.11.2023).
Nowy pakt o migracji i azylu (b.r.), Komisja Europejska, https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/priorities-2019-2024/promoting-our-european-way-life/new-pact-migration-and-asylum_pl (15.10.2023).
Pacuła, P. (29.09.2023), Pakt migracyjny znów rozpala wyobraźnię polityków PiS. Pokazujemy, jak dezinformują, https://oko.press/pakt-migracyjny-negocjacje-weto-morawiecki (5.11.2023).
Państwowa Komisja Wyborcza (2023), Wyniki głosowania w Referendum ogólnokrajowym 2023 r., https://referendum.gov.pl/referendum2023/pl/wyniki/pl (30.11.2023).
Podgóra, K., A. Jekaterynczuk, O. Yarosh, O. Kuzmuk, V. Liubchuk (14.05.2023), Support for Ukrainian Refugees after Russia’s Invasion of Ukraine: Aid Structure and Resilience Factors. Case Studies of Lublin and Lutsk, https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/14616696.2023.2206892 3 (6.11.2023).
Polacy zabrali głos ws. relokacji uchodźców. Odpowiedzi pokrywają się z preferencjami politycznymi (21.06.2023), https://www.wprost.pl/zycie/11274400/polacy-zabrali-glos-ws-relokacji-uchodzcow-odpowiedzi-pokrywaja-sie-z-preferencjami-politycznymi.html (28.10.2023).
Porto. Spotkanie Prezydentów Państw Grupy Arraiolos (6.10.2023), https://www.prezydent.pl/aktualnosci/wizyty-zagraniczne/porto-spotkanie-prezydentowpanstw-grupy-arraiolos,75818 (13.10.2023).
Projekt uchwały (2021) Rady Ministrów w sprawie przyjęcia dokumentu „Polityka migracyjna Polski – kierunki działań 2021–2022” (nr projektu ID179), https://www.gov.pl/web/premier/projekt-uchwaly-rady-ministrow-w-sprawie-przyjecia-dokumentu-polityka-migracyjna-polski-kierunki-dzialan-2021-2023 (30.10.2023).
Rajkiewicz, A. (2004), Nad danymi NSP 2002 o migracjach zagranicznych ludności, „Polityka Społeczna” 3: 8–9.
Rozporządzenie (2016/399) Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) z dnia 9 marca 2016 r. w sprawie unijnego kodeksu zasad regulujących przepływ osób przez granice (kodeks graniczny Schengen), t.j. Dz. Urz. UE L 77 z 23.03.2016.
Rozporządzenie (2021/1536) Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 20 sierpnia 2021 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie czasowego zawieszenia lub ograniczenia ruchu granicznego na określonych przejściach granicznych, Dz. U. z 2021 r. poz. 1536.
Rozporządzenie (2023/2120) Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 3 października 2023 r. w sprawie przywrócenia tymczasowo kontroli granicznej osób przekraczających granicę państwową stanowiącą granicę wewnętrzną, Dz. U. z 2023 r. poz. 2120.
Słojewska, A. (27.09.2023), Bałkański szlak migracyjny idzie przez Polskę. Czy na granicach wrócą kontrole?, https://www.rp.pl/spoleczenstwo/art39171381-balkanski-szlak-migracyjny-idzie-przez-polske-czy-na-granicach-wroca-kontrole (2.11.2023).
Statystyki Straży Granicznej (2023), Statystyki za styczeń–wrzesień 2023 r. (III kwartały), https://www.strazgraniczna.pl/pl/granica/statystyki-sg/2206,Statystyki-SG.html (5.11.2023).
Szachoń-Pszenny, A. (2023), Szczyt kryzysu migracyjnego w 2015 r., a szczyt kryzysu uchodźczego w 2015 r. – próba analizy porównawczej wpływu na obszar „bez granic” UE, „Studia Politologiczne” 68: 55–79.
Tutak, G. (2023), Polityka imigracyjna Polski w latach 2004–2015, (Lublin: Wydawnictwo KUL).
Uchwała (2017/260) Nr 8 Rady Ministrów z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie przyjęcia Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.), M.P. z 2017 r. poz. 260.
Uchwała Sejmu (2023/597) Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 czerwca 2023 r. w sprawie propozycji wprowadzenia unijnego mechanizmu relokacji nielegalnych migrantów, M.P. z 2023 r. poz. 597.
Ustawa (2022/583) z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, Dz. U. z 2022 r. poz. 583.
Waleński, T. (25.09.2023), Niemcy zalewa fala migrantów. Ich szlak prowadzi przez Polskę, https://wiadomosci.wp.pl/niemcy-zalewa-fala-migrantow-ich-szlakprowadzi-przez-polske-6944321216965376a (3.11.2023).
Wojdat, M., P. Cywiński (2022), Miejska gościnność: wielki wzrost, wyzwania i szanse. Raport o uchodźcach z Ukrainy w największych polskich miastach, Centrum Analiz i Badań, Unia Metropolii Polskich im. Pawła Adamowicza, https://metropolie.pl/artykul/miejska-goscinnosc-wielki-wzrost-wyzwania-i-szanse-raport-ouchodzcach-z-ukrainy-w-najwiekszych-polskich-miastach (3.11.2023).
Wojnowski, M. (2022), Geneza, teoria i praktyka rosyjskiej inżynierii przymusowej migracji. Przyczynek do badań nad kryzysem migracyjnym na wschodniej flance NATO, „Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego” 26(14): 11–49.
Zalewski, P. (2022), Działania administracji państwowej w Polsce wobec uchodźców z Ukrainy w pierwszych tygodniach wojny w Ukrainie w 2022 roku. Aspekty prawne i securitologiczne, „Studia Politicae Universitatis Silesiensis” 34: 101–124.
Zespół do Spraw Migracji (2019), Polityka migracyjna Polski. Projekt z dnia 10 czerwca
r., Redakcja Departament Analiz i Polityki Migracyjnej MSWiA, https://interwencjaprawna.pl/wp-content/uploads/2019/06/Polityka-migracyjna-Polski-wersja-ostateczna.pdf (3.11.2023).
Zespół do Spraw Migracji (2020), Polityka migracyjna Polski – diagnoza stanu wyjściowego, Redakcja Departament Analiz i Polityki Migracyjnej MSWiA, https://www.gov.pl/web/mswia/polityka-migracyjna-polski--diagnoza-stanuwyjsciowego (3.11.2023).
Ziemska, A. (7.09.2023), Pogranicznicy: setki migrantów próbują się dostać przez Polskę do Niemiec szlakiem bałkańskim, https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/kraj/artykuly/9292323,pogranicznicy-setki-migrantow-probuja-sie-dostacprzez-polske-do-niem.html (3.11.2023).
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II https://orcid.org/0000-0002-2353-3745
