Paradigm of Political Thought of Polish Christian Democracy in the Interwar Period
Marcin Wichmanowski
The Maria Curie-Skłodowska University in Lublin , Polandhttps://orcid.org/0000-0001-5748-7946
Abstract
The main assumptions of the political thought of Christian democracy were in accordance with the guidelines of the encyclicals. They were also based on the achievements of the European Christian-democratic trend. Among the most important assumptions and claims of Christian-democratic political thought are: (1) basing the organization of social life on the principles of Catholic ethics; (2) recognising the primacy of supernatural goals over temporal ones; (3) respect for the human personality and its rights; (4) ensuring a proper balance between power and civil liberty and the rights of the individual and society; (5) guaranteeing a parliamentary-democratic system; (6) respect for private property and labour; (7) social solidarity; (8) enfranchisement of workers; (9) anti-revolutionism and anti-socialism; (10) a corporate state system.
Keywords:
political thought, Christian democracy, chadecja, social teaching of the Catholic ChurchReferences
Adamski, S. (1921), Zasady i dążenia Chrześcijańskiego Narodowego Stronnictwa Pracy, (Poznań: Nakładem Sekretarjatu Chrześcijańskiego Narodowego Stronnictwa Pracy).
Adamski, S. (1922), Zadania Chrześcijańskiej Demokracji w Polsce, (Poznań: Księgarnia Społeczna).
Bigoński, E. (1921), Kto rozbija ruch robotniczy? Przyczynek do historii rozłamu w Narodowem Stronnictwie Robotników: dosłowny referat posła Edmunda Bigońskiego, wygłoszony na zjeździe delegatów Chrześcijańskiego Narodowego Stronnictwa Pracy, (Poznań: Sekretariat Chrześcijańskiego Narodowego Stronnictwa Pracy).
Figat, J. (1992), Armia i obronność w myśli politycznej II Rzeczypospolitej (1918–1939), maszynopis, (Lublin: Archiwum Zakładu Myśli Politycznej XIX i XX wieku UMCS).
Gocko, J. (1994), Nauka społeczna Kościoła wobec zasad liberalizmu gospodarczego, „Seminare. Poszukiwania Naukowe” 10: 137–158. (Crossref)
Holzer, J. (1974), Mozaika polityczna Drugiej Rzeczypospolitej, (Warszawa: „Książka i Wiedza”).
Kondziela, J. (1984), Wstęp. Nauka społeczna Kościoła: ciągłość, rozwojowość, aktualność, [w:] J. Skwara (red.), Nauczanie społeczne Kościoła. Dokumenty, (Warszawa: Ośrodek Dokumentacji i Studiów Społecznych): 5–9.
Korfanty, W. (14.05.1931), 40-lecie encykliki „Rerum Novarum”, „Polonia”: 1.
Korfanty, W. (1992), Naród, Państwo, Kościół. Wybór publicystyki katolicko-społecznej, (Katowice: Księgarnia św. Jacka).
Krajski, M. (14.07.2018), Kościół potępił zarówno socjalizm jak i liberalizm,
Prawy.pl. Polska, Rodzina, Tradycja, https://www.prawy.pl/74906-Kosciolpotepil-zarowno-socjalizm-jak-i-liberalizm (20.03.2025).
Leon XIII (1891/1931), Encyklika „Rerum novarum” o kwestii robotniczej, przetł., wstępem i objaśn. opatrzył J. Piwowarczyk, (Kraków: Towarzystwo Popierania Prasy Katolickiej i Wydawnictw Katolickich w Krakowie).
Majchrowski, J.M. (1979), Stronnictwo Pracy. Działalność polityczna i koncepcje programowe 1937–1945, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Prawnicze” 88: 1–97.
Pawłowski, B. (1995), Religia i Kościół rzymskokatolicki w myśli politycznej Chrześcijańskiej Demokracji, [w:] J. Jachymek (red.), Religia i Kościół rzymskokatolicki w Polskiej myśli politycznej 1919–1993, (Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej): 65–81.
Pawłowski, B. (1996), Problemy ruchu ludowego w teorii i praktyce Chrześcijańskiej Demokracji, [w:] J. Jachymek (red.), Sojusznicy i przeciwnicy ruchu ludowego 1895–1995, (Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej): 77–88.
Pius XI (1931/1935), „Quadragesimo anno”. Encyklika o odnowieniu ustroju społecznego i o udoskonaleniu go według normy prawa Ewangelii, przetł. i komentarzem opatrzył J. Piwowarczyk, (Poznań: Wydawnictwo Rady Społecznej przy Prymasie Polski).
Piwowarczyk, J. (1921), Rola Chrześcijańskiej Demokracji w życiu społeczno-politycznym, (Kraków: Drukarnia „Głosu Narodu”).
Piwowarczyk, J. (1985), Wobec nowego czasu, (Kraków: Znak).
Program (1918) Chrześcijańsko-Narodowego Stronnictwa Robotniczego oraz Statut, (Kraków: czcionkami drukarni „Głosu Narodu”).
Program (1925) i Statut Polskiego Stronnictwa Chrześcijańskiej Demokracji, projekty opracowane przez Zarząd Główny Chrześcijańskiej Demokracji 31 maja i 1 czerwca 1925 r., (Warszawa: Zarząd Główny Polskiego Stronnictwa Chrześcijańskiej Demokracji).
Przybylski, H. (1980), Chrześcijańska Demokracja i Narodowa Partia Robotnicza w latach 1926–1937, (Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe).
Rogaczewska, B. (2007), Korporacjonizm w polskiej myśli politycznej XIX i XX wieku, [w:] T. Sikorski, A. Wątor (red.), Religia jako źródło inspiracji w polskiej myśli politycznej XIX–XXI wieku, (Szczecin: Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego): 139–153.
Statut (1931) i Program Polskiego Stronnictwa Chrześcijańsko-Demokratycznego uchwalony na Kongresie Stronnictwa dnia 11-go października 1931 roku, (Katowice: Zarząd Główny PSChD).
Stefanowicz, J. (1963), Chrześcijańska Demokracja, (Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”).
Stefanowicz, J. (1973), Chadecja wczoraj i dziś, (Warszawa: „Książka i Wiedza”).
Stefanowicz, J. (1985), Chrześcijańska Demokracja, [w:] R. Łukaszyk, L. Bieńkowski, F. Gryglewicz (red.), Encyklopedia katolicka, t. 3, (Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL): 385–391.
Stefanowicz, J. (1991), Chrześcijańska Demokracja: inspiracja, doktryna, polityka, (Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”).
Stronnictwo Pracy (1937), Program, (Warszawa: Nakładem Stronnictwa Pracy).
Śliwa, M. (1993), Polska myśl polityczna w I połowie XX wieku, (Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich).
Turowski, K. (1989), Historia ruchu chrześcijańsko-demokratycznego w Polsce, t. 1, (Warszawa: Ośrodek Dokumentacji i Studiów Społecznych).
Wichmanowski, M. (2001), Chrześcijańska Demokracja, [w:] J. Jachymek, W. Paruch (red.), Więcej niż niepodległość. Polska myśl polityczna 1918–1939, (Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej): 183–220.
Wichmanowski, M. (2002), Inspiracje religijne (etyczne) w konstruowaniu myśli politycznej Chrześcijańskiej Demokracji w Drugiej Rzeczypospolitej, [w:] W. Paruch, K. Trembicka (red.), Wizje i realia. Studia nad realizacją polskiej myśli politycznej XX wieku, (Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej): 219–231.
Winnicki, Z. (1996), Społeczna nauka Kościoła jako podstawa doktryny katolicyzmu politycznego, [w:] B. Pasierb, K.A. Paszkiewicz (red.), Współczesna polska myśl polityczna, (Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego): 227–242.
Wóycicki, A. (1921), Chrześcijański ruch robotniczy w Polsce. Monografia społeczna, seria: Biblioteka Dzieł Chrześcijańskich, (Poznań: Księgarnia św. Wojciecha).
Zarys (1920) programu Chrześcijańsko-Narodowego Stronnictwa Pracy zatwierdzony przez 1-szy Ogólno-Polski Kongres Stronnictwa, odbyty 24 maja 1920 roku w Warszawie, (Warszawa: b.w.).
Zasady (1917) ogólne ruchu chrześcijańsko-demokratycznego, (Warszawa: Księgarnia „Kroniki Rodzinnej”).
The Maria Curie-Skłodowska University in Lublin https://orcid.org/0000-0001-5748-7946
License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.






