Purposes and Functions of Public Punishment in Roman Law in the Perspective of Justinian's Codification
Krzysztof Amielańczyk
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie , Polskahttps://orcid.org/0000-0001-6076-5417
Abstrakt
wiele wieków przed cesarzem Justynianem: M. Tulliusz Cyceron, Seneka Młodszy, Aulus Gellius. Z ich wypowiedzi wynika, że Rzymianie rozróżniali w zasadzie wszystkie rodzaje znanych dzisiaj funkcji karania: funkcję odstraszającą (prewencję szczególną i ogólną), odpłacającą (odwetową), eliminacyjną (ochrona społeczeństwa przed sprawcą), a nawet resocjalizacyjną (wychowawczą). Pojawienie się cesarskiego sądownictwa extra ordinem w sprawach karnych mogło sprzyjać realizacji różnych funkcji przypisanych do różnych kar, wraz z możliwością, jaką dawała dyskrecjonalność orzeczeń sądowych. Lektura Konstytucji Tanta cesarza Justyniana oraz licznych przekazów jurystów rzymskich włączonych do jego kodyfikacji, zawartych w Księdze 48 Digestów przekonuje jednak, że funkcją mającą dla cesarza pierwszorzędne znaczenie było odstraszanie potencjalnych sprawców przestępstw surowymi karami, w tym szczególnie karą śmierci. Funkcja wychowawcza miała raczej marginalne znaczenie. Podstawowym celem cesarskiej polityki karnej jawiło się bezwzględnie surowe karanie za przestępstwa (severitas, atrocitas) oraz realizacja postulatu nieuchronności odpowiedzialności karnej.
Słowa kluczowe:
funkcje kary, rzymskie prawo karne publiczne, kodyfikacja justyniańska, cesarska polityka karnaBibliografia
Amielańczyk K., Rzymskie prawo karne w reskryptach cesarza Hadriana, Lublin 2006.
Amielańczyk K., Crimina legitima w rzymskim prawie publicznym, Lublin 2013.
Amielańczyk K., In Search for the Origins of the Roman Public Law Offences (Crimina) in the Archaic Period, The Journal of Juristic Papyrology. Suppl. 29. Mater Familias. Scritti romanistici per Maria Zabłocka, ed. Z. Benincasa, J. Urbanik, Warszawa 2016.
Bauman R., Crime and Punishment in Ancient Rome, London 1996.
Biondi B., Il diritto romano cristiano, vol. 3. La famiglia, rapporti patrimoniali, diritto pubblico, Milano 1954.
Casavola F., Cultura e scienza giuridica, in: F. Casavola, Giuristi Adrianei, Napoli 1980.
Costa E., Crimini e pene da Romolo a Giustiniano, Bologna 1921.
De Robertis F.M., Sulla efficacia normativa delle costituzioni imperiali, Annali della Facoltà di Giurisprudenza della Università di Bari 1941, vol. 4, Bari 1942.
De Robertis F.M., La funzione della pena nel diritto romano, in: Studi in onore di S. Solazzi, Napoli 1948.
Dyjakowska M., Uwagi Marka Tuliusza Cycerona o karze śmierci, in: Kara śmierci w starożytnym Rzymie, ed. H. Kowalski, M. Kuryłowicz, Lublin 1996.
Gioffredi C., I principi del diritto penale romano, Torino 1970.
Giuffrè V., La repressione criminale nell’esperienza romana, Napoli 1998.
Harries J., Law and Crime in the Roman World, Cambridge 2007.
Jolowicz H.F., Historical Introduction to the Study of Roman Law, Cambridge 1952.
Jones A.H.M., The Criminal Courts of the Roman Republic and Principate, Oxford 1972.
Kubiak P., “Damnatio ad bestias” i inne kary wykonywane na arenie w antycznym Rzymie, Łódź 2014.
Kuryłowicz M., Lucjusz Anneusz Seneka o karze śmierci, in: Kara śmierci w starożytnym Rzymie, ed. H. Kowalski, M. Kuryłowicz, Lublin 1996.
Kuryłowicz M., “Libri terribiles”. Z historii rzymskiego prawa karnego, in: W kręgu teorii i praktyki prawa karnego. Księga poświęcona pamięci Profesora Andrzeja Wąska, ed. L. Leszczyński, E. Skrętowicz, Z. Hołda, Lublin 2005.
Kuryłowicz M., De publicis iudiciis. Instytucje justyniańskie o postępowaniach sądowych publicznych, in: Problemy stosowania prawa sądowego. Księga ofiarowana Profesorowi Edwardowi Skrętowiczowi, ed. I. Nowikowski, Lublin 2007.
Kuryłowicz M., Rzymskie ustawodawstwo karne w kodyfikacji justyniańskiej, in: Ius Romanum Schola Sapientiae. Pocta Petrovi Blahovi k 70. narodeninám, ed. P. Mach, M. Nemec, M. Pekarik, Trnawa 2009.
Litewski W., Podstawowe wartości prawa rzymskiego, Kraków 2001.
Litewski W., Rzymski proces karny, Kraków 2003.
Łapicki B., O spadkobiercach ideologii rzymskiej. Okres chrystianizacji cesarstwa rzymskiego, Łódź 1962.
Marotta V., Multa de iure sanxit. Aspetti della politica del diritto di Antonino Pio, Milano
Mommsen T., Römisches Strafrecht, Leipzig 1899 (Graz 1955).
Mossakowski W., Pojęcie crimina extraordinaria według D. 47,11, in: Salus rei publice suprema lex. Ochrona interesów państwa w prawie karnym starożytnej Grecji i Rzymu, ed. H. Kowalski, M. Kuryłowicz, A. Dębiński, Lublin 2007.
Pawłowska A., Sposoby wykonania kary śmierci w relacjach Tacyta i Swetoniusza, Studia Prawnoustrojowe 2007, vol. 7.
Pawłowska-Mucha A., Sposoby wykonania kary śmierci w prawie rzymskim: polityka a fantazja cesarska, in: Prawo karne i polityka w państwie rzymskim, ed. K. Amielańczyk, D. Słapek, A. Dębiński, Lublin 2015.
Pugliese G., Linee generali dell’evoluzione del diritto penale pubblico durante il principato, Aufstieg und Niedergang der Römischen Welt 1982, vol. 14, no. 2.
Rein W., Das Kriminalrecht der Römer von Romulus bis auf Justinianus, Leipzig 1844 (Aalen 1962).
Robinson O., The Criminal Law of Ancient Rome, Baltimore 1995.
Robinson O., Penal Practice and Penal Policy in Ancient Rome, New York 2007.
Santalucia B., Diritto e processo penale nell’antica Roma, Milano 1989.
Scapini N., Diritto e procedura penale nell’esperienza giuridica romana, Parma 1992.
Tarwacka A., Obrócić prawo w żart. Instytucje prawne w zbiorze dowcipów “Philogelos”, Warszawa 2016.
Warylewski J., Prawo karne. Część ogólna, Warszawa 2005.
Zabłocki J., Rozważania o procesie rzymskim w “Noctes Atticae” Aulusa Gelliusa, Warszawa 1999.
Zabłocki J., Tarwacka A., Publiczne prawo rzymskie, Warszawa 2005.
Zalewski B., Inspiracje filozoficzne i religijne dla zakazu piętnowania twarzy skazańców. Ze studiów nad konstantyńską humanitas, Czasopismo Prawno-Historyczne 2017, vol. 69, no. 2.
Żak E., Prawnicy rzymscy o sposobach wykonania kary śmierci w starożytnym Rzymie, in: Kara śmierci w starożytnym Rzymie, ed. H. Kowalski, M. Kuryłowicz, Lublin 1996.
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie https://orcid.org/0000-0001-6076-5417
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor oświadcza, że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza jakichkolwiek praw osobistych lub majątkowych osób trzecich oraz, że jego prawa autorskie do utworu nie są ograniczone w zakresie objętym umową podpisywaną z Wydawcą.
Autor publikacji przenosi nieodpłatnie na Wydawcę autorskie prawa majątkowe do składanego do publikacji Utworu (artykułu) bez ograniczeń czasowych i terytorialnych na następujących polach eksploatacji:
a) wytwarzanie, utrwalanie i zwielokrotnianie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
b) wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu, oraz rozpowszechnianie w postaci otwartego dostępu, zgodnie z treścią licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa 4.0 Międzynarodowa (zwanej również jako CC BY), dostępnej pod adresem: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl;
c) włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
d) opublikowanie na stronie internetowej czasopisma, publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, oraz publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
e) wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu lub innej sieci.
Przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu następuje nieodpłatnie, z chwilą podpisania umowy.
