Utilitas rei publicae contra misericordiam. Justinian’s Criminal Legislation in Borys Łapicki’s View

Bożena Czech-Jezierska

Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , Polska
https://orcid.org/0000-0002-0735-8166


Abstrakt

Borys Łapicki (1889–1974) był romanistą, którego twórczość zawierała wiele odniesień do związków prawa rzymskiego z etyką. W artykule autorka dokonuje przeglądu twórczości B. Łapickiego i przytacza poglądy Łapickiego w zakresie pojęcia misericordia oraz jego wpływu na rzymskie prawodawstwo karne cesarza Justyniana. Wyłania się z nich skrystalizowana i jednoznaczna teza B. Łapickiego – pomimo, że Justynian był cesarzem uważającym się i uważanym za wielkiego obrońcę wiary chrześcijańskiej, jego ustawodawstwu przyświecała raczej utilitas rei publicae, aniżeli chrześcijańska misericordia i humanitarne zasady etyki Nowego Testamentu. Widać to szczególnie wyraźnie w jego prawodawstwie karnym. Borys Łapicki doszedł zatem do wniosku, że to „nie chrześcijaństwo wywiera wpływ na Justyniana, lecz przeciwnie, on w celach politycznych wywiera wpływ na chrześcijaństwo”.

Słowa kluczowe:

Borys Łapicki, rzymskie prawo karne, ustawodawstwo cesarza Justyniana, misericordia, utilitas rei publicae

Banach T., Rzymska tradycja prawna w myśli politycznej Narodowej Demokracji (1918–1939), Warszawa 2010.

Bartošek M., B. Łapicki, O spadkobiercach ideologii rzymskiej. Okres chrystianizacji Cesarstwa Rzymskiego, Łódź 1962 [review], Rivista Internationale di Diritto Romano e Antico 1965, vol. 16.

Baszkiewicz J., Powszechna historia ustrojów państwowych, Gdańsk 1998.

Biondi B., Giustiniano Primo. Principe e legislatore cattolico, Milano 1936.

Bojarski W., “Invocatio Dei” w starożytnych zbiorach prawa, in: Religia i prawo karne w starożytnym Rzymie, ed. A. Dębiński, M. Kuryłowicz, Lublin 1998.

Bromboszcz M., Romanista w czasach stalinizmu – Borys Łapicki o powstaniach oraz walce niewolników z panami, in: Wojna i pokój. Wybrane zagadnienia historyczno-prawne, ed. E. Kozerska, P. Sadowski, A. Szymański, Opole 2013.

Chuvin P., Ostatni poganie. Zanik wierzeń pogańskich w cesarstwie rzymskim od panowania Konstantyna do Justyniana, transl. J. Stankiewicz-Prądzyńska, Warszawa 2008.

Dajczak W., Prywatno-prawna ochrona szacunku dla ludzkich zwłok. Uwagi z perspektywy tradycji prawa rzymskiego, in: “Vetera novis augere”. Studia i prace dedykowane Profesorowi Wacławowi Uruszczakowi, vol. 1, ed. S. Grodziski et al., Kraków 2010.

De religiosis et sumptibus funerum et ut funus ducere licea (Digesta 11, 7) = O rzeczach poświęconych (zmarłym) i kosztach pochówku oraz Jak należy zorganizować pogrzeb (Digesta 11, 7). De mortuo inferendo et sepulchro aedificando (Digesta 11, 8) = O grzebaniu zmarłych i budowie grobowca (Digesta 11, 8). De sepulchro violato

(Digesta 47, 12) = O zbezczeszczonym grobie (Digesta 47, 12), transl., introduction, ed. J. Pudliszewski, Poznań 2009.

Dębiński A., Herezja jako przestępstwo prawa rzymskiego, in: “Salus rei publicae suprema lex”. Ochrona interesów państwa w prawie karnym starożytnej Grecji i Rzymu, ed. A. Dębiński, H. Kowalski, M. Kuryłowicz, Lublin 2007.

Dębiński A., Kościół i prawo rzymskie, Lublin 2007.

Dębiński A., J. Misztal-Konecka, M. Wójcik, Prawo rzymskie publiczne, Warszawa 2010.

Dębiński A., Ustawodawstwo karne rzymskich cesarzy chrześcijańskich w sprawach religijnych, Lublin 1990.

Klima J., Borys Łapicki, Etyczna kultura starożytnego Rzymu a wczesne chrześcijaństwo [review], Právnĕhistorické Studie 1960, no. 6.

Kodrębski J., Borys Łapicki (1889–1974), in: Profesorowi Janowi Kodrębskiemu in memoriam, ed. A. Pikulska-Robaszkiewicz, Łódź 2000.

Kupiszewski H., Prawo rzymskie a współczesność, Warszawa 1988.

Kupiszewski H., Prawo rzymskie a współczesność, Kraków 2013.

Kursa S.P., Ochrona ortodoksyjnej wiary w ustawodawstwie Justyniana, Zeszyty Prawnicze UKSW 2012, vol. 12, no. 2.

Kuryłowicz M., Teresa Wolińska, Justynian Wielki, Wydawnictwo WAM, Kraków 2003, ss. 95 + 4 nlb. [review], Zeszyty Prawnicze UKSW 2004, vol. 4, no. 1.

Kuryłowicz M., Aequitas i iustitia w rzymskiej praktyce prawnej, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio G. Ius 2019, vol. 66, no. 1, DOI 10.17951/g.2019.66.1.173–188.

Kuryłowicz M., Etyka i prawo w sentencjach rzymskich jurystów, in: W kręgu problematyki władzy, państwa i prawa. Księga jubileuszowa w 70-lecie urodzin profesora Henryka Groszyka, ed. J. Malarczyk et al., Lublin 1996.

Kuryłowicz M., Odpowiedzialność “nieletnich” za czyny bezprawne w prawie rzymskim, in: Postępowanie z nieletnimi. Orzekanie i wykonanie środków wychowawczych i poprawczych, ed. T. Bojarski, Lublin 1988.

Kuryłowicz M., Prawo rzymskie. Historia – tradycja – współczesność, Lublin 2003.

Kuryłowicz M., Wokół pojęcia “aequitas” w prawie rzymskim, Studia Iuridica Lublinensia 2011, vol. 15.

Leksykon tradycji rzymskiego prawa prywatnego, ed. A. Dębiński, M. Jońca, Warszawa 2016.

Litewski W., “Dolus” et “misericordia” dans le droit romain classique, Archivum Iuridicum Cracoviense 1972, vol. 5.

Litewski W., Słownik encyklopedyczny prawa rzymskiego, Kraków 1998.

Łapicki B., Etyczna kultura starożytnego Rzymu a wczesne chrześcijaństwo, Łódź 1958.

Łapicki B., Jednostka i państwo w Rzymie starożytnym. Rozważania historyczne na tle przeobrażeń prawa i państwa w dobie obecnej, Warszawa 1939.

Łapicki B., “Misericordia” w prawie rzymskim, in: Księga Pamiątkowa ku czci Leona Pinińskiego, vol. 2, Lwów 1936.

Łapicki B., O spadkobiercach ideologii rzymskiej. Okres chrystianizacji Cesarstwa Rzymskiego, Łódź 1962.

Łapicki B., Poglądy prawne niewolników i proletariuszy rzymskich. Studium historyczne na tle bazy gospodarczej i antagonizmów klasowych, Łódź 1955.

Łapicki B., Prawo rzymskie, Warszawa 1948.

Łoposzko T., Borys Łapicki, Etyczna kultura starożytnego Rzymu a wczesne chrześcijaństwo, Łódź 1958, s. 322 [review], Kwartalnik Historyczny 1959, vol. 66, no. 2.

Riccobono S., Cristianesimo e diritto privato, Rivista di Diritto Civile 1911.

Robinson O.F., The Criminal Law of Ancient Rome, Baltimore 1995.

Świętoń A., Humanitaryzm w rzymskim późnoantycznym ustawodawstwie cesarskim na przykładzie konstytucji zamieszczonych w CTh 9.3. “De custodia reorum”, Studia Prawnoustrojowe 2009, vol. 9.


Opublikowane
31-12-2019


Czech-Jezierska, B. (2019). Utilitas rei publicae contra misericordiam. Justinian’s Criminal Legislation in Borys Łapicki’s View. Studia Prawnicze KUL, (4), 57–73. https://doi.org/10.31743/sp.10607

Bożena Czech-Jezierska 
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II https://orcid.org/0000-0002-0735-8166



Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Autor oświadcza, że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza jakichkolwiek praw osobistych lub majątkowych osób trzecich oraz, że jego prawa autorskie do utworu nie są ograniczone w zakresie objętym umową podpisywaną z Wydawcą.

Autor publikacji przenosi nieodpłatnie na Wydawcę autorskie prawa majątkowe do składanego do publikacji Utworu (artykułu) bez ograniczeń czasowych i terytorialnych na następujących polach eksploatacji:

a) wytwarzanie, utrwalanie i zwielokrotnianie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;

b) wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu, oraz rozpowszechnianie w postaci otwartego dostępu, zgodnie z treścią licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa 4.0 Międzynarodowa (zwanej również jako CC BY), dostępnej pod adresem: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl;

c) włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;

d) opublikowanie na stronie internetowej czasopisma, publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, oraz publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;

e) wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu lub innej sieci.

Przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu następuje nieodpłatnie, z chwilą podpisania umowy.