The Last Judgement as Ordalium. Hans Memling’s Vision
Maciej Jońca
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , Polskahttps://orcid.org/0000-0003-4982-8936
Abstrakt
Tryptyk Hansa Memlinga znany jako Sąd Ostateczny powstał, kiedy na kontynencie dominowała forma procesu zwana ordo iudiciarius. Procedura ta opierała się na prawie rzymskim, dlatego często nazywa się ją obecnie „procesem rzymsko- -kanonicznym”. To zaskakujące, ale przedstawienie Sądu Ostatecznego w ujęciu H. Memlinga w najmniejszym nawet stopniu się do niej nie odwołuje. Powodem tego jest fakt, że ordo iudiciarius był zbyt sztywny i przewidywalny. Jego jasno sprecyzowane zasady pozostawały w wyraźnej sprzeczności z ideą nieskończonej Bożej łaskawości. Dlatego H. Memling ukazał Sąd Ostateczny jako ordalium. W tej „procedurze” wszystko spoczywało w rękach Stwórcy, więc łaskę zyskiwali niejednokrotnie również ci, którzy w ludzkim odczuciu na nią nie zasłużyli.
Słowa kluczowe:
Hans Memling, Sąd Ostateczny, ordo iudiciarius, proces rzymsko- kanoniczny, ordaliaBibliografia
Białostocki J., Wybór pism estetycznych, introduction and ed. A. Kuczyńska, Kraków 2008.
Bloch M., Pochwała historii czyli O zawodzie historyka, transl. W. Jedlicka, introduction W. Kula; 2nd ed. transl., introduction and ed. H. Łaszkiewicz, Kęty 2009.
Deimling B., Średniowieczny portal kościelny i jego znaczenie z punktu widzenia historii prawa, in: Sztuka romańska. Architektura, rzeźba, malarstwo, ed. R. Toman, transl. R. Wolski, Olsztyn 2000.
Fijałek J., Dominus Bartolus de Saxoferrato eiusque permagna in Polonos auctoritas, Cracovie 1914.
Frenken R., Symbol Plazenta: Pränatalpsychologie der Kunst, Wiesbaden 2016.
Gregory T., Speculum naturale. Percorsi del pensiero medievale, Roma 2007.
Helmholz R.H., The Bible in the Service of the Canon Law, Chicago-Kent Law Review 1995, vol. 70, no. 4.
Koziol G., Błaganie o przebaczenie i łaskę. Porządek rytualny i polityczny wczesnośredniowiecznej Francji, transl. and ed. Z. Dalewski, Warszawa 2009.
Kretzenbacher L., Die Seelenwaage. Zur religiösen Idee vom Jenseitsgericht auf der Schicksalswaage in Hochreligion, Bildkunst und Volksglaube, Klagefurt 1958.
Lander G.B., Images and Ideas in the Middle Ages: Selected Studies in History and Art, Roma 1983.
Litewski W., Der römisch-kanonische Zivilprozess nach den älteren ordines iudiciarii, vol. 1–2, transl. L. Głowacki, Kraków 1999.
Loerke W.C., The Miniatures of the Trial in the Rossano Gospel, The Art Bulletin 1961, vol. 43, no. 3.
Lukatis Ch., Der himmlische Gerichtshof nd der Seelenwäger Michael im Beauner Weltgericht Rogier van der Weydens, Oud Holland 1993, vol. 107, no. 4.
Muir E., Ritual in Early Modern Europe, Cambridge 1997.
Mülbe W.H. van der, Die Darstellung des jüngsten Gerichts an den romanischen und gotischen Kirchenportalen Frankreichs, Leipzig 1911.
Panofsky E., Ikonografia i ikonologia, in: E. Panofsky, Studia z historii sztuki, Warszawa 1971.
Pennington K., Władca i prawo (1200–1600). Suwerenność monarchy a prawa poddanych w zachodnioeuropejskiej tradycji prawnej, ed. J. Pysiak, transl. A. Pysiak, Warszawa 2012.
Rupiewicz R., Sąd nad Jezusem. Studium ikonografii oraz źródeł od chrześcijańskiego antyku do nowożytności, Warszawa 2018.
Salmann E., Daleka bliskość chrześcijaństwa, transl. B. Sawicki, Kraków 2005.
Saxoferrato de B., Processus Satanae contra genus humanum, Memmingen ca. 1500.
Schmitt J.C., Gest w średniowiecznej Europie, transl. H. Zaremska, Warszawa 2006.
Walicki M., Hans Memling, Sąd ostateczny. Niedokończony rękopis opracował i uzupełnił Jan Białostocki, Warszawa 1981.
Whitmann J.Q., The Origins of Reasonable Doubt: Theological Roots of the Criminal Trial, Yale 2008.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor oświadcza, że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza jakichkolwiek praw osobistych lub majątkowych osób trzecich oraz, że jego prawa autorskie do utworu nie są ograniczone w zakresie objętym umową podpisywaną z Wydawcą.
Autor publikacji przenosi nieodpłatnie na Wydawcę autorskie prawa majątkowe do składanego do publikacji Utworu (artykułu) bez ograniczeń czasowych i terytorialnych na następujących polach eksploatacji:
a) wytwarzanie, utrwalanie i zwielokrotnianie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
b) wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu, oraz rozpowszechnianie w postaci otwartego dostępu, zgodnie z treścią licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa 4.0 Międzynarodowa (zwanej również jako CC BY), dostępnej pod adresem: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl;
c) włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
d) opublikowanie na stronie internetowej czasopisma, publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, oraz publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
e) wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu lub innej sieci.
Przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu następuje nieodpłatnie, z chwilą podpisania umowy.
