Non enim crimen dicitur, quod mortis adegit impulsus – notes on the CTh. 15.14.14.

Izabela Leraczyk

Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , Polska
https://orcid.org/0000-0003-4723-8545


Abstrakt

Artykuł omawia konstytucję wydaną przez cesarza Honoriusza w 416 r., dotyczącą wyłączenia odpowiedzialności karnej sprawców czynów kwalifikowanych jako crimen w sytuacji, gdy działania te podjęte zostały w czasie najazdu barbarzyńców, ucieczki przed najeźdźcami czy rządów uzurpatorów. Akt ten stanowi, że nie ma mowy o przestępstwie, jeśli czyn popełniono w obawie o życie. W artykule analizowane są poszczególne wyrażenia użyte w akcie prawnym, zwłaszcza w odniesieniu do języka prawnego epoki, jak również przedstawiono tło wydania konstytucji, a także wspomniano inne regulacje, odnoszące się do współdziałania – dobrowolnego lub pod przymusem – z wrogiem.

Słowa kluczowe:

depenalizacja, wyłączenie odpowiedzialności karnej, wróg, barbarzyńcy, prawo rzymskie

Amielańczyk K., Lex Cornelia de sicariis et veneficis. Ustawa Korneliusza Sulli przeciwko nożownikom i trucicielom 81 r. p.n.e., Lublin 2011.

Amielańczyk K., Z historii ustawodawstwa rzymskiego w sprawach karnych. Próba periodyzacji, Acta Universitatis Wratislaviensis. Prawo 2008, vol. 305. Studia Historycznoprawne. Tom poświęcony pamięci Profesora Edwarda Szymoszka.

Berger A., Encyclopedic Dictionary of Roman Law, Philadelphia 1953.

Brandt H., “All the King’s Horses…”: Imperial Legislation Concerning the “Collatio Equorum” in Late Antiquity, Bulletin of the Institute of Classical Studies 2006, vol. 49.

Burns V., The Visigothic Settlement in Aquitania: Imperial Motives, Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte 1992, vol. 41, no. 3.

Cañizar Palacios J.L., El uso propagandístico del “hostis publicus” en el “Codex Theodosianus”, Latomus 2006, vol. 65, no. 1.

Conrat M., Der westgothische Paulus. Eine rechtshistorische Untersuchung, Amsterdam 1907.

Dunn G.D., Flavius Constantius, Galla Placidia, and the Aquitanian Settlement of the Goths, Phoenix 2015, vol. 69, no. 3/4.

Dyjakowska M., Indignitas, in: Leksykon tradycji rzymskiego prawa prywatnego. Podstawowe pojęcia, ed. A. Dębiński, M. Jońca, Warszawa 2016.

Elton H., Warfare in Roman Europe AD 350–425, Oxford 1996.

Gaughan J.E., Murder Was Not a Crime. Homicide and Power in the Roman Republic, Austin 2010.

Gibbon E., Upadek Cesarstwa Rzymskiego na Zachodzie, transl. I. Szymańska, M. Szymański, Warszawa 2017.

Gillet A., Rome, Ravenna and the Last Western Emperors, Papers of the British School at Rome 2001, vol. 69.

Haenel G., Lex Romana Visigothorum ad LXXXVI librorum, Leipzig 1849 (reprint Aalen 1962).

Heumann H.G., E. Seckel, Handlexikon zu den Quellen des römischen Rechts, Jena 1891.

Jońca M., O “prawniczych” znaczeniach terminu “culpa” w “Kodeksie Teodozjusza”, Vox Patrum 2014, vol. 62, no. 34.

Kaser M., Das römische Privatrecht, zweiter Abschnitt: Die nachklassischen Entwicklungen, München 1975.

Kleinfeller G., Indulgentia, in: Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft, vol. 9.2, ed. G. Wissowa, A. Pauly, Stuttgart 1916.

Koczwara S., Paulin z Pelli, in: Encyklopedia katolicka, vol. 15, ed. E. Gigilewicz, Lublin 2011.

Lécrivain Ch., Remarques sur l’interprétation de la “Lex Romana Visigothorum”, Annales du Midi: Revue Archéologique, Historique et Philologique de la France Méridionale 1889, vol. 1, no. 2.

Liebs D., Lex Romana Visigothorum, in: Reallexikon der Germanischen Altertumskunde, vol. 18, ed. H. Beck et al., Berlin 2001.

Litewski W., Interpretationes, in: W. Litewski, Słownik encyklopedyczny prawa rzymskiego, Kraków 1998.

Lotter F., Völkerverschiebungen im Ostalpen-Mitteldonau-Raum zwischen Antike und Mittelalter: (375–600), Berlin–New York 2003.

Martindale J.R., The Prosopography of the Later Roman Empire, vol. 2. A.D. 395–527, Cambridge 1980.

Matthews J.F., Western Aristocracies and Imperial Court A.D. 364–425, Oxford 1975.

Mathisen R.W., Roman Aristocrats in Barbarian Gaul: Strategies for Survival in an Age of Transition, Austin 1993.

Mauskopf Deliyannis D., Ravenna in Late Antiquity, Cambridge 2010.

Millar F., A Greek Roman Empire: Power and Belief under Theodosius II (408–450), Berkeley–Los Angeles–London 2006.

Ortu R., Praeda bellica: La guerra tra economia e diritto nell’antica Roma [online], Diritto@Storia. Rivista Internazionale di Scienze Giuridiche e Tradizione Romana 2005, no. 4, http://www.dirittoestoria.it/4/Memorie/Ortu-Praeda-bellica.htm [access: 26.06.2020].

Pesch A., De perduellione, crimine maiestatis et memoria damnata, Aachen 1995.

Pulliati S., Per una storia del crimen calumniae, Index. International Survey of Roman Law 2002, vol. 30.

Rankov B., The Roman Ban on the Export of Weapons to the Barbaricum: A Misunderstanding, Journal of Roman Military Equipment Studies 1999, no. 10.

Robinson O.F., Unpardonable Crimes: Fourth Century Attitudes, in: Critical Studies in Ancient Law, Comparative Law and Legal History. Essays in Honour of Alan Watson, ed. J.W. Cairns, O.F. Robinson, Oxford–Portland 2001.

Rugullis S., Die Barbaren in spätrömischen Gesetzen. Eine Untersuchung de Terminus “barbarus“, Frankurt am Main–Bern–New York–Paris 1992.

Santalucia B., Diritto e processo penale nell’antica Roma, Milano 1989.

Sciortino S., Intorno a Interpretatio Theodosiani 9.39 “De calumniatoribus”, Annali del Seminario Giuridico 2007/2008, vol. 52.

Serangeli S., C. 7.16.31 e le azioni contro il litigante temerario, Bullettino dell’Istituto di Diritto Romano 1968, vol. 71.

Sivan H., On Foederati, Hospitalitas, and the Settlement of the Goths in A.D. 418, The American Journal of Philology 1987, vol. 108, no. 4.

Sivan H., Galla Placidia: The Last Roman Empress, Oxford–New York 2011.

Skibiński T., Obraz barbarzyńców w Cesarstwie Rzymskim w źródłach łacińskich lat 376–476, Warszawa 2018.

Stachura M., Enemies of the Later Roman Order. A Study of the Phenomenon of Language Aggression in the Theodosian Code, Post-Theodosian Novels, and the Sirmondian Constitutions, Kraków 2018.

The Theodosian Code and Novels, and the Sirmondian Constitutions. A Translation with Commentary,

Glossary, and Bibliography by Clyde Pharr in Collaboration with Theresa Sherrer Davidson and Mary Brown Pharr, with an Introduction by C. Dickerman Williams, Princeton 1952.

Thompson E.A., Romans and Barbarians. The Decline of the Western Empire, Madison 1982.

Vismara G., Limitazione al commercio internazionale nell’ impero romano e nella communitá cristiana medioevale, in: Scritti in onore di Contardo Ferrini pubblicati in occasione della sua beatificazione, vol. 1, ed. A. Gemelli, Milano 1947.

Waldstein W., Untersuchungen zum römischen Begnadigungsrecht. Abolitio – indulgentia– venia, Innsbruck 1964.

Wiewiorowski J., O pożytkach płynących z uważnej lektury: krótkie uwagi na temat C.Th. 5.7.1 (Brev. 5.5.1) = C.8.50.19 (a. 366), Sapientia Iuris. Prawo Rzymskie i Kanoniczne. Historia Prawa 2018, no. 1.

Wiewiorowski J., Późnorzymskie “ius postliminii” świadectwem słabości “soft power” cesarstwa – studium przypadku, Res Historica 2018, vol. 46.

Wolfram H., History of the Goths, Berkeley–Los Angeles–London 1988.

Ziółkowski A., Historia powszechna. Starożytność, Warszawa 2009.

Ziółkowski A., Historia Rzymu, Poznań 2004.


Opublikowane
31-12-2019


Leraczyk, I. (2019). Non enim crimen dicitur, quod mortis adegit impulsus – notes on the CTh. 15.14.14. Studia Prawnicze KUL, (4), 111–129. https://doi.org/10.31743/sp.10610

Izabela Leraczyk 
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II https://orcid.org/0000-0003-4723-8545



Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Autor oświadcza, że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza jakichkolwiek praw osobistych lub majątkowych osób trzecich oraz, że jego prawa autorskie do utworu nie są ograniczone w zakresie objętym umową podpisywaną z Wydawcą.

Autor publikacji przenosi nieodpłatnie na Wydawcę autorskie prawa majątkowe do składanego do publikacji Utworu (artykułu) bez ograniczeń czasowych i terytorialnych na następujących polach eksploatacji:

a) wytwarzanie, utrwalanie i zwielokrotnianie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;

b) wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu, oraz rozpowszechnianie w postaci otwartego dostępu, zgodnie z treścią licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa 4.0 Międzynarodowa (zwanej również jako CC BY), dostępnej pod adresem: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl;

c) włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;

d) opublikowanie na stronie internetowej czasopisma, publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, oraz publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;

e) wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu lub innej sieci.

Przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu następuje nieodpłatnie, z chwilą podpisania umowy.