Testis unus testis nullus – the Testimony of Saint Ambrose
O. Karol Adamczewski
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , Polskahttps://orcid.org/0000-0003-1294-4458
Abstrakt
Święty Ambroży, biskup Mediolanu, odegrał znaczącą rolę w przyswajaniu rzymskiej kultury prawnej w prawodawstwie kościelnym, zwłaszcza na Zachodzie w drugiej połowie IV w. W tym kontekście wydają się cenne jego listy, w których zrelacjonował przebieg pewnej sprawy sądowej. Przypadek dotyczył Indycji, poświęconej Bogu dziewicy. Ambroży wytknął w nich błędy, jakie popełniono w procesie, oraz podważył zasadność przeprowadzonego postępowania. Ponownie badając sprawę wskazał swemu podwładnemu, jak należało prawidłowo postąpić w tego rodzaju przypadku, podkreślając szczególnie konieczność zachowania procesowego wymogu przynajmniej dwóch zgodnych zeznań świadków. Znamienne jest, iż przytoczona przez biskupa mediolańskiego procesowa reguła testis unus testis nullus, zanim została ogłoszona przez Konstantyna Wielkiego w 334 r., jako powszechnie obowiązująca, istniała już od wieków w prawnej tradycji judeo-chrześcijańskiej.
Słowa kluczowe:
testis unus testis nullus, św. Ambroży, świadekBibliografia
Corpus Iuris Civilis, vol. 2. Codex Iustinianus, ed. P. Krüger, Berolini 1954.
Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekładzie z języków oryginalnych, Biblia Tysiąclecia, ed. A. Jankowski, L. Stachowiak, K. Romaniuk, Poznań–Warszawa 1980.
Ambroży z Mediolanu św., Listy, vol. 2, transl. and footnotes P. Nowak, introduction and ed. J. Naumowicz, Kraków 2003.
Ambroży z Mediolanu św., Historia Nabota, transl., introduction and ed. M. Kozera, Sandomierz 1985.
Burczak K., A. Dębiński, M. Jońca, Łacińskie sentencje i powiedzenia prawnicze, Warszawa 2013.
Cimma M.R., L’Episcopalis audientia nelle costituzioni imperiali da Costantino a Giustiniano, Torino 1989.
Cimma M.R., A proposito delle Constitutiones Sirmondianae, in: Atti dell’Accademia Romanistica Costantiniana, vol. 10. Convegno internazionale in onore di Arnaldo Biscardi, Perugia 1995.
Deuteronomio. Introduzione, traduzione, commento, ed. G. Papola, Milano 2011.
Deuteronomio. Nuova versione, introduzione e commento, ed. S. Paganini, I Libri Biblici. Primo Testamento 5, ed. G. Borgonovo, [Milano] 2011.
Fantappiè C., Storia del diritto canonico e delle istituzioni della Chiesa, Bologna 2011.
Gouron A., “Testis unus, testis nullus” dans la doctrine juridique du XIIe siècle, in: Mediaeval antiquity, ed. A. Welkenhuysen, H. Braet, W. Verbeke, Mediaevalia Lovaniensia series 1, vol. 24, Leuven 1995.
Jackson B.S., Susanna and the Singular History of Singular Witnesses, Acta Juridica 1977 – Essays in Honour of Ben Beinart.
Jóźwiak S., Państwo i Kościół w pismach św. Augustyna, Lublin 2004.
Ladier S., Proces karny w Talmudzie (z zagadnień stosunku prawa procesowego do prawa karnego materjalnego w Talmudzie), Lwów 1933.
Lanata G., Confessione o professioné? Il dossier degli Atti dei martiri, in: L’aveu. Antiquite et Moyen Âge. Actes de la table ronde de Rome (28–30 mars 1984), Roma 1986.
Leksykon tradycji rzymskiego prawa prywatnego. Podstawowe pojęcia, ed. A. Dębiński, M. Jońca, Warszawa 2016.
Leraczyk I., Episcopalis audientia, in: Leksykon tradycji rzymskiego prawa prywatnego. Podstawowe pojęcia, ed. A. Dębiński, M. Jońca, Warszawa 2016.
Litewski W., Rzymski proces karny, Kraków 2003.
Loschiavo L., Figure di testimoni e modelli processuali tra antichità e primo Medioevo, Milano 2004.
Loschiavo L., “Non est inter vos sapiens quisquam, qui possit iudicare inter fratrem suum?” Processo e giustizia nel primo cristianesimo dalle origini al vescovo Ambrogio, in: Ravenna Capitale. Giudizi, giudici e norme processuali in Occidente nei secoli IV-VIII, vol. 1. Saggi, ed. G. Bassanelli Sommariva, S. Tarozzi, P. Biavaschi,
[Santarcangelo di Romagna] 2015.
Loschiavo L., Tra legge mosaica e diritto romano. Il caso Indicia, la “Didascalia Apostolorum” e la procedura del giudizio episcopale all’epoca del vescovo Ambrogio, in: “A Ennio Cortese”. Scritti promossi da D. Maffei, ed. I. Birocchi et al., vol. 2, Roma 2001.
Misztal-Konecka J., Testis, in: Leksykon tradycji rzymskiego prawa prywatnego. Podstawowe pojęcia, ed. A. Dębiński, M. Jońca, Warszawa 2016.
Miller P.D., Deuteronomy. Interpretation. A Bible Commentary for Teaching and Preaching, Louisville 1990.
Odrobina L., La maxime: “Unus testis nullus testis” ou le témoignage de l’évêque au IVe siècle, Augustinianum 2003, vol. 43, no. 1.
Oxford Dictionary of the Christian Church, ed. F.L. Cross, E.A. Livingstone, Oxford– New York 2005.
Puliatti S., Giudizio di fatto e nuovi principi nel processo romano tardoantico. La regola “unus testis nullus testis”, in: Principios generales del derecho. Antecedentes históricos y horizonte actual, ed. F. Reinoso-Barbero, Madrid 2014.
Rosadi G., Il processo di Gesù, Firenze 1933.
Śrutwa J., Episcopalis audientia w Afryce rzymskiej, Roczniki Teologiczno-Kanoniczne 1981, vol. 28, no. 4. Historia Kościoła.
Wacke A., Unus testis, nullus testis. Entstehung und Überwindung des Dogmas vom legalen Beweismaß, Fundamina 1997, no. 3.
Wilanowski B., Rozwój historyczny procesu kanonicznego, vol. 1. Proces kościelny w starożytności chrześcijańskiej, Wilno 1929.
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II https://orcid.org/0000-0003-1294-4458
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor oświadcza, że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza jakichkolwiek praw osobistych lub majątkowych osób trzecich oraz, że jego prawa autorskie do utworu nie są ograniczone w zakresie objętym umową podpisywaną z Wydawcą.
Autor publikacji przenosi nieodpłatnie na Wydawcę autorskie prawa majątkowe do składanego do publikacji Utworu (artykułu) bez ograniczeń czasowych i terytorialnych na następujących polach eksploatacji:
a) wytwarzanie, utrwalanie i zwielokrotnianie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
b) wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu, oraz rozpowszechnianie w postaci otwartego dostępu, zgodnie z treścią licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa 4.0 Międzynarodowa (zwanej również jako CC BY), dostępnej pod adresem: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl;
c) włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
d) opublikowanie na stronie internetowej czasopisma, publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, oraz publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
e) wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu lub innej sieci.
Przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu następuje nieodpłatnie, z chwilą podpisania umowy.
