Wybrane problemy międzyczasowe w prawie podatkowym w kontekście wskazań katolickiej myśli społecznej
Adam Kucharski
Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu , Polskahttps://orcid.org/0000-0001-9278-7522
Abstrakt
Przedmiotem rozważań jest ukazanie wybranych aspektów intertemporalnego prawa podatkowego, istotnych z punktu widzenia podstawowych wskazań społecznej nauki Kościoła katolickiego. Chodzi o konfrontację wybranych zasad obecnych w obu tych dziedzinach. Zaniechanie troski o etyczne umocowanie prawa, również w omawianym zakresie, może naruszać bowiem godność podatników. Antidotum na tego rodzaju niebezpieczeństwa stanowi przestrzeganie reguł stanowienia prawa z uwzględnieniem zasad: personalizmu, dobra wspólnego, solidarności, sprawiedliwości i pomocniczości, obecnych w nauce społecznej Kościoła katolickiego. Na gruncie polskiego systemu prawnego pewna część reguł realizowanych w ramach tych zasad objęta jest prawną definicją demokratycznego państwa prawa. Ponadto powszechnie znaną granicą aktywności ustawodawczej jest np. zakaz tworzenia prawa działającego wstecz, obowiązek zachowania odpowiedniej vacatio legis, zakaz skrajnego przerostu regulacji. Rzeczywiste respektowanie osobowej wizji człowieka musi skutkować szacunkiem poszczególnych ludzi i instytucji do podejmowanych przez człowieka aktywności (prawa nabyte) i czynionych przez niego planów (interesy w toku). Dobro wspólne i pozostałe zasady katolickiej nauki społecznej winny stale być wezwaniem do większej miłości i zrozumienia sytuacji współobywateli. Z kolei wielkoduszność wobec drugiego człowieka pomaga dostrzec solidarnościowy charakter danin publicznych. Wpisuje się to w konieczność pokornego uznania wzajemnej zależności ludzi oraz ich współodpowiedzialności, w tym za siebie wzajemnie przed Bogiem.
Słowa kluczowe:
podatkowe przepisy intertemporalne, katolicka nauka społeczna, lex retro non agit, vacatio legis, prawa nabyteBibliografia
Aarnio A., O obowiązywaniu, skuteczności i akceptowalności norm prawnych, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Iuridica 1987, t. 32.
Ballard A.F., Retroactive Federal Taxation, Harvard Law Review 1935, nr 48.
Bąbiak-Kowalska D., w: Prawo intertemporalne w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego i Sądu Najwyższego, red. E. Łętowska, K. Osajda, Warszawa 2008.
Bojkowski T., Wolności oraz prawa konstytucyjne podatnika, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2004, t. 66, z. 3.
Bonneau T., La Cour de Cassation et l’application de la loi dans le temps, Paris 1990.
Borutka T., Mazur J., Zwoliński A., Katolicka nauka społeczna, Częstochowa 1999.
Brolik J., Wybrane zagadnienia przestrzegania prawa w procesie samoobliczenia podatku, w: Ius et lex. Księga Jubileuszowa Profesora Andrzeja Kabata, red. S. Pikulski i in., Olsztyn 2004.
Brzeziński B., Wstęp do nauki prawa podatkowego, Toruń 2001.
Dańkowski D., Podatki i moralność, Znak 1998, nr 2.
Duniewska Z., Instytucja vacatio legis w prawie administracyjnym, Studia Prawno-Ekonomiczne 1997, t. 56.
Dylus A., Gospodarka, moralność, chrześcijaństwo, Warszawa 1994.
Etel L., Wejście w życie uchwał podatkowych – wybrane problemy, w: W kręgu prawa podatkowego i finansów publicznych. Księga dedykowana Profesorowi C. Kosikowskiemu w 40-lecie pracy naukowej, red. H. Dzwonkowski, J. Głuchowski, A. Pomorska, J. Szołno-Koguc, Lublin 2005.
Grabowski P., Herman M., O normatywnym charakterze przepisów o wejściu w życie, Państwo i Prawo 2006, z. 9.
Grabowski P.J., W sprawie zakresu temporalnego obowiązywania prawa, Państwo i Prawo 2004, z. 4.
Gray H.L., Carlton v. United States: An Analysis of Retroactive Tax Legislation, Stetson Law Review 1995, t. 24, nr 3.
Gwiazdomorski J., Międzyczasowe prawo prywatne, Nowe Prawo 1965, nr 6.
Heron J., Principes du droit transitoire, Dalloz 1996.
Huchla A., Nieprzestrzeganie „zasad podatkowych” w procesie tworzenia polskiego prawa podatkowego, w: Prawo finansowe i nauka prawa finansowego na przełomie wieków, red. A. Kostecki, Kraków 2000.
Jakimowicz W., Kilka uwag na temat metody regulacji intertemporalnej w kontekście sytuacji prawnej jednostki, w: Administracja publiczna pod rządami prawa. Księga pamiątkowa z okazji 70-lecia urodzin prof. zw. dra hab. Adama Błasia, red. J. Korczak, Wrocław 2016 [online], https://repozytorium.uni.wroc.pl/dlibra/publication/
/edition/79094/content [dostęp: 25.01.2020 r.].
Jakimowicz W., Publiczne prawa podmiotowe, Kraków 2002.
Kaleda S.L., Przejęcie prawa wspólnotowego przez nowe państwo członkowskie. Zagadnienia przejściowe oraz międzyczasowe, Warszawa 2003.
Kamiński M., Prawo administracyjne intertemporalne, Warszawa 2011.
Karasiewicz K., w: Prawo intertemporalne w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego i Sądu Najwyższego, red. E. Łętowska, K. Osajda, Warszawa 2008.
Kłoda M., Prawo międzyczasowe prywatne. Podstawowe zasady, Warszawa 2007.
Kłoda M., Wybrane zagadnienia intertemporalne Kodeksu spółek handlowych. Cz. I, Monitor Prawniczy 2001, nr 8.
Kościół wobec współczesnych problemów życia gospodarczego. Społeczne dokumenty episkopatów, red. S. Fel, J. Kupny, Lublin 2002.
Kozerska E., Państwo i społeczeństwo w poglądach Piusa XI, Wrocław 2005.
Kurowska P., Problemy intertemporalne w aspekcie tworzenia prawa podatkowego, Kwartalnik Prawa Podatkowego 2005, nr 2.
Laitos J.G., Legislative Retroactivity, Urban Law Annual; Journal of Urban and Contemporary Law 1997, t. 52.
Lang W., Obowiązywanie normy prawnej w czasie w świetle logiki norm, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Prawnicze 1960, z. 7.
Łączkowski W., Wymiar sprawiedliwości a stosowanie prawa, w: Ius et lex. Księga jubileuszowa ku czci Profesora Adama Strzembosza, red. A. Dębiński, A. Grześkowiak, K. Wiak, Lublin 2002.
Łętowska E., Polityczne aspekty prawa intertemporalnego, w: Państwo. Prawo. Obywatel. Zbiór studiów dla uczczenia 60-lecia urodzin i 40-lecia pracy naukowej prof. Adama Łopatki, red. J. Łętowski, W. Sokolewicz, Wrocław 1989.
Łętowska E., w: Prawo intertemporalne w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego i Sądu Najwyższego, red. E. Łętowska, K. Osajda, Warszawa 2008.
Małecki J., Kwestie intertemporalne w prawie podatkowym, w: Regulacje prawno-podatkowe i rozwiązania finansowe Pro publico bono. Księga Jubileuszowa Profesora Jana Głuchowskiego, red. J. Głuchowski, Toruń 2002.
Mikołajewicz J., Prawo intertemporalne. Zagadnienia teoretycznoprawne, Poznań 2000.
Morawski L., Wstęp do prawoznawstwa, Toruń 2002.
Mordwiłko J., Osajda K., w: Prawo intertemporalne w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego i Sądu Najwyższego, red. E. Łętowska, K. Osajda, Warszawa 2008.
Nita B., Światłowski A., O retroaktywności prawa karnego (uwagi polemiczne na tle artykułu W. Wróbla), Przegląd Sądowy 1994, nr 3.
Nowacki J., Kryteria obowiązywania norm prawnych a wytyczne wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej, Studia Prawno-Ekonomiczne 1974, t. 13.
Osajda K., Znaczenie zasad prawnych dla wykładni prawa (na przykładzie prawa cywilnego), w: Teoria i praktyka wykładni prawa, red. P. Winczorek, Warszawa 2005.
Pałecki K., O zjawisku dylatacji mocy obowiązującej prawa, w: Prawo i ład społeczny. Księga Jubileuszowa dedykowana Profesor Annie Turskiej, red. G. Polkowska, Warszawa 2000.
Pietrzykowski T., Temporalny zakres obowiązywania prawa, Państwo i Prawo 2003, z. 4.
Pietrzykowski T., Wsteczne działanie prawa i jego zakaz, Kraków 2004.
Problematyka intertemporalna w prawie. Zagadnienia podstawowe. Rozstrzygnięcia intertemporalne. Geneza i funkcje, red. J. Mikołajewicz, Warszawa 2015.
Radwański Z., Zarys części ogólnej prawa cywilnego, Warszawa 1981.
Radziewicz P., Umarzanie postępowania przez Trybunał Konstytucyjny ze względu na utratę mocy obowiązującej przepisu przed wydaniem orzeczenia, Przegląd Sejmowy 2006, nr 2.
Rot H., Elementy teorii prawa, Wrocław 1994.
Roubier P., Le Droit Transitoire (conflits des lois dans le temps), Paris 1960.
Smith B., Retroactive Laws and Vested Rights, Texas Law Review 1927, t. 5.
Smolak M., Uzasadnienie sądowe jako argumentacja z moralności politycznej. O legitymizacji władzy sędziowskiej, Kraków 2003.
Sośniak M., Konflikty w czasie norm cywilnoprawnych, Kraków 1962, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, t. 48.
Stelmach J., Obowiązywanie prawa w sensie absolutnym i relatywnym, w: Teoria prawa. Filozofia prawa. Współczesne prawo i prawoznawstwo, red. M. Kocoł, W. Lang, Toruń 1998.
System prawa cywilnego, t. 1. Część ogólna, red. S. Grzybowski, Wrocław 1985.
Tuleja P., Stosowanie Konstytucji RP w świetle zasady jej nadrzędności (wybrane problemy), Kraków 2003.
Wiemeyer J., Podatki jako problem etyczno-społeczny, w: Katolicka nauka społeczna. Podstawowe zagadnienia z życia gospodarczego, J. Kupny, S. Fel, Katowice 2003.
Wronkowska S., O stanowieniu i ogłaszaniu prawa oraz kulturze prawnej, Państwo i Prawo 2007, z. 4.
Wronkowska S., O źródłach prawa i aktach normatywnych raz jeszcze, w: Prawo prywatne czasu przemian. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Stanisławowi Sołtysińskiemu, red. A. Nowicka, Poznań 2005.
Wróbel W., Zmiana normatywna i zasady intertemporalne w prawie karnym, Kraków 2003.
Wróblewski J., Sądowe stosownie prawa, Warszawa 1988.
Wyrzykowski M., Zasada demokratycznego państwa prawnego, w: Zasady podstawowe polskiej Konstytucji, red. W. Sokolewicz, Warszawa 1998.
Ziembiński Z., Teoria prawa, Warszawa–Poznań 1973.
Zirk-Sadowski M., Problem nowości normatywnej, Studia Prawno-Ekonomiczne 1979, t. 22.
Zwoliński A., Katolik i pieniądze, Częstochowa 2007.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor oświadcza, że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza jakichkolwiek praw osobistych lub majątkowych osób trzecich oraz, że jego prawa autorskie do utworu nie są ograniczone w zakresie objętym umową podpisywaną z Wydawcą.
Autor publikacji przenosi nieodpłatnie na Wydawcę autorskie prawa majątkowe do składanego do publikacji Utworu (artykułu) bez ograniczeń czasowych i terytorialnych na następujących polach eksploatacji:
a) wytwarzanie, utrwalanie i zwielokrotnianie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
b) wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu, oraz rozpowszechnianie w postaci otwartego dostępu, zgodnie z treścią licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa 4.0 Międzynarodowa (zwanej również jako CC BY), dostępnej pod adresem: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl;
c) włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
d) opublikowanie na stronie internetowej czasopisma, publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, oraz publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
e) wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu lub innej sieci.
Przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu następuje nieodpłatnie, z chwilą podpisania umowy.
