Uwagi do polskiego systemu pozasądowej kompensacji szkód medycznych na tle nowozelandzkiego Injury Prevention, Rehabilitation, and Compensation Act
Abstrakt
Dochodzenie przez pacjenta roszczeń związanych ze szkodą doznaną przez niego w toku leczenia napotyka w praktyce liczne trudności, począwszy od tych związanych z udowodnieniem przesłanek odpowiedzialności, na kosztach i długotrwałości procesu skończywszy. W konsekwencji w wielu systemach prawnych na świecie podjęto próby projektowania pozasądowych systemów kompensacyjnych opartych na ubezpieczeniu na rzecz pacjenta albo na funduszu gwarancyjnym mającym zrekompensować doznany przez pacjenta uszczerbek. Celem artykułu jest porównanie najdłużej funkcjonującego systemu typu no-fault, który w Nowej Zelandii w obecnej formie zapewnia naprawienie szkody pacjentom od 1 stycznia 2002 r., oraz działającego od 1 stycznia 2012 r. systemu polskiego. Analiza skupia się na trzech płaszczyznach, tj. konieczności wykazania naruszenia zasad wiedzy medycznej jako przesłanki odpowiedzialności, zakresu definicji zdarzenia medycznego i treatment injury oraz ustalenia kręgu osób posiadających uprawnienie w obu analizowanych systemach do dochodzenia świadczenia odszkodowawczego. Na tym tle sformułowane zostały szczegółowe postulaty de lege ferenda, co do zmiany przepisów ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta dotyczące w szczególności odejścia od konieczności wykazania obiektywnego naruszenia zasad wiedzy medycznej jako przesłanki odpowiedzialności, odejścia od różnicowania szkód powstałych w szpitalach oraz poza nimi, jak i rozszerzenia zakresu definicji zdarzenia medycznego o szkody powstałe w związku z naruszeniem praw pacjenta i szeroko rozumianą profilaktyką leczenia. W artykule proponuje się również rezygnację z ustalenia kręgu podmiotów pośrednio poszkodowanych przez pryzmat posiadania formalnego statusu spadkobiercy na rzecz znanego z przepisów art. 446 § 3 i 4 Kodeksu cywilnego zabiegu polegającego na powiązaniu uprawnienia do dochodzenia świadczenia odszkodowawczego w przypadku śmierci pacjenta z rzeczywistą więzią emocjonalną łączącą zmarłego z wnioskodawcą.
Słowa kluczowe:
zdarzenie medyczne, nowozelandzkie treatment injury, system typu no-fault, alternatywne metody rozwiązywania sporów, naprawienie szkody, szkoda na osobie, błąd medyczny, osoba pośrednio poszkodowanaBibliografia
Accident Compensation Corporation, Supporting Patient Safety: Treatment Injury Information, Wellington 2017.
Bagińska E., Tendencje rozwojowe odpowiedzialności deliktowej w Europie w końcu XX i początkach XXI wieku, w: Czyny niedozwolone w prawie polskim i prawie porównawczym, red. M. Nestorowicz, Warszawa 2012.
Bączyk K., Nowozelandzki model odpowiedzialności za szkody wyrządzone przy leczeniu, Prawo i Medycyna 2004, nr 1.
Bączyk-Rozwadowska K., Roszczenia odszkodowawcze rodzin poszkodowanych pacjentów po nowelizacji kodeksu cywilnego (art. 446 § 4), Prawo i Medycyna 2010, nr 2.
Bączyk-Rozwadowska K., Odpowiedzialność cywilna za szkody wyrządzone przy leczeniu, Toruń 2013.
Białkowski M., Zmiany w Ustawie o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Kilka uwag o mechanizmie uzyskiwania odszkodowania lub zadośćuczynienia w postępowaniu przed wojewódzkimi komisjami do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych, Przegląd Prawniczy Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza 2012, nr 1.
Białkowski M., Poglądy doktryny prawa cywilnego i orzecznictwa na pojęcie błędu medycznego, Przegląd Prawniczy Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza 2013, nr 2.
Biały A., Accident Compensation System – jako przykład systemu naprawienia szkody na osobie w Nowej Zelandii – wybrane zagadnienia w ujęciu historycznym, Studia Prawnicze KUL 2019, nr 3 (79).
Biały A., Czyny niedozwolone w Nowej Zelandii. Accident Compensation System, Lublin 2020.
Boratyńska M., Wolny wybór. Granice i gwarancje prawa pacjenta do samodecydowania, Warszawa 2012.
Boratyńska M., Konieczniak P., Prawa pacjenta, Warszawa 2001.
Brown C., Deterrence in tort and no fault: The New Zealand experience, California Law Review 1985, t. 73, nr 3.
Cnota Z., Gura G., Grabowski T., Kurowska E., Zasady i tryb ustalania świadczeń/roszczeń (odszkodowania i zadośćuczynienia) w przypadku zdarzeń medycznych. Komentarz, 2016, [baza danych Legalis].
Cooper J., Egeberg R., Stephens S., Where is the malpractice crisis taking us?, The Western Journal of Medicine 1977, nr 127 (3).
Duffy A., The The Common-Law Response to the Accident Compensation Scheme, Victoria University of Wellington Law Review 2003, t. 34.
Dukiet-Nagórska T., O potrzebie wypracowania standardów postępowania dotyczących niepodjęcia terapii i jej zaprzestania, Prawo i Medycyna 2008, nr 2.
Farrell A.M, Devaney S., Dar A., No-fault compensation schemes for medical injury: A review, Scottish Government Social Research 2010, http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2221836.
Flood C.M., New Zealand’s No-Fault Accident Compensation Scheme: Paradise or Panacea?, Health Law Review 2000, t. 8, nr 3.
Frąckowiak H., Postępowanie przed Wojewódzką Komisją do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych, Warszawa 2016.
Jończyk J., Między odpowiedzialnością lekarza a ubezpieczeniem pacjenta, Prawo i Medycyna 1990, nr 3.
Kamiński B., Na marginesie reformy, standardów medycznych i Europejskiej Konwencji Bioetycznej – refleksje klinicysty, Prawo i Medycyna 1999, nr 3.
Karkowska D., Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Komentarz, Warszawa 2012.
Karkowska D., Chojnacki J., Postępowanie przed wojewódzką komisją do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych, Warszawa 2014.
Kędziora R., Odpowiedzialność karna lekarza w związku z wykonywaniem czynności medycznych, Warszawa 2009.
Kowalewski E., Ubezpieczenia pacjentów z tytułu zdarzeń medycznych – blaski i cienie, w: Kompensacja szkód wynikłych ze zdarzeń medycznych. Problematyka cywilnoprawna i ubezpieczeniowa, red. E. Kowalewskiego, Toruń 2011.
Lean S. Mc, No Fault Compensation Review Group Report and Recommendations Volume I, Scottish Government 2011, https://www.scotland.gov.uk/Resource/0040/00401664.doc [dostęp: 5.10.2020 r.].
Marek Z., Błąd medyczny odpowiedzialność etyczno-deontologiczna i prawna lekarza, Kraków 2007.
Manning J., Treatment injury and medical misadventure, w: Medical Law in New Zealand, red. P. Skegg, R. Paterson, Wellington 2006.
Manning J., Factual causation in medical negligence, The Journal of Law Medicine 2007, nr 15 (3).
Mathieson D.L., Royal Commission of Inquiry: Compensation for Personal Injury in New Zealand, The Modern Law Review 1968, t. 31, nr 5.
McKenzie P., The compensation scheme no one asked for: the origins of ACC in New Zealand, Victoria University of Wellington Law Review 2003, t. 34.
Nesterowicz M., Adekwatny związek przyczynowy jako przesłanka odpowiedzialności cywilnej w świetle orzecznictwa sądowego, w: Prawo prywatne czasu przemian. Księga pamiątkowa dedykowana Profesora Stanisławowi Sołtysińskiemu, red. A. Nowicka, Warszawa 2005.
Nesterowicz M., Prawo medyczne, Toruń 2010.
Oliphant K., Accident Compensation in New Zealand, https://www.courdecassation.fr/IMG/File/pdf_2006/05–12–2006_assurance/05–12–06_ken_oliphant-en.pdf.
Pozasądowe dochodzenie roszczeń przez pacjentów. Raport NIK, https://www.nik.gov.pl/kontrole/P/18/057/ [dostęp: 16.11.2020 r.].
Pytlarz M., Wina anonimowa jako podstawa odpowiedzialności deliktowej za szkody wyrządzone przy leczeniu, Prawo i Medycyna 2013, nr 1–2.
Safjan M., Prawo i medycyna. Ochrona praw jednostki a dylematy współczesnej medycyny, Warszawa 1998.
Serwach M., Ochrona ubezpieczeniowa pacjentów przed negatywnymi skutkami leczenia, Kraków 2018.
Scottish Government 2011, https://www.scotland.gov.uk/Resource/0040/00401664.doc [dostęp: 5.10.2020 r.].
Todd S., Forty Years of Accident Compensation in New Zealand, Thomas M. Cooley Law Rewiev 2011, t. 28, nr 3.
Sośniak M., Glosa do orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 1966, sygn. akt I CR 369/65, OSP 1966, nr 12, poz. 278.
Sośniak M., Cywilna odpowiedzialność lekarza, Warszawa 1989.
Śliwka M., Wybrane czynniki determinujące działalność wojewódzkich komisji orzekających o zdarzeniach medycznych, Prawo i Medycyna 2012, nr 3–4.
Upperton R., A truly no-fault approach to treatment injury cover in accident compensation [dysertacja], Faculty of Law Victoria University of Wellington, Wellington 2013.
Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Komentarz, red. E. Zielińska, Warszawa 2008.
Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Komentarz, red. E. Zielińska, 2014 [baza danych LEX].
Wierczyński G., Komentarz do rozporządzenia w sprawie „Zasad techniki prawodawczej”, w: Redagowanie i ogłaszanie aktów normatywnych. Komentarz, 2009 [baza danych LEX].
Zieliński M., Wykładania prawa. Zasady, reguły, wskazówki, Warszawa 2008.
Uniwersytet Szczeciński https://orcid.org/0000-0002-3366-6883
Licencja
Autor oświadcza, że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza jakichkolwiek praw osobistych lub majątkowych osób trzecich oraz, że jego prawa autorskie do utworu nie są ograniczone w zakresie objętym umową podpisywaną z Wydawcą.
Autor publikacji przenosi nieodpłatnie na Wydawcę autorskie prawa majątkowe do składanego do publikacji Utworu (artykułu) bez ograniczeń czasowych i terytorialnych na następujących polach eksploatacji:
a) wytwarzanie, utrwalanie i zwielokrotnianie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
b) wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu, oraz rozpowszechnianie w postaci otwartego dostępu, zgodnie z treścią licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa 4.0 Międzynarodowa (zwanej również jako CC BY), dostępnej pod adresem: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl;
c) włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
d) opublikowanie na stronie internetowej czasopisma, publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, oraz publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
e) wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu lub innej sieci.
Przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu następuje nieodpłatnie, z chwilą podpisania umowy.
