O ławnikach w postępowaniu karnym. Uwagi na marginesie monografii J. Kila „Ławnicy jako forma udziału czynnika społecznego w polskim procesie karnym”, Dom Wydawniczy „Elipsa”, Warszawa 2021, s. 138
Michał Roman Grudecki
Uniwersytet Śląski w Katowicach , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-5185-3770
Abstrakt
Artykuł jest poświęcony roli ławników w procesie karnym. Prowadzone rozważania opierają się przede wszystkim na monografii J. Kila, dotyczącej tego zagadnienia, stąd też tekst częściowo ma charakter polemiczno-recenzyjny. Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na niedostateczną realizację zasady udziału czynnika społecznego w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości de lege lata oraz wysunięcie postulatów de lege ferenda, mających doprowadzić do poprawy tego stanu rzeczy. Autor przedstawia argumenty za udziałem ławników w orzekaniu w sprawach karnych, a także wskazuje na istotne wady tej instytucji, wynikające w szczególności z niewłaściwej praktyki. Odnośnie do postulatów de lege ferenda, znaczny nacisk położony jest na kwestię wymogu wykształcenia prawniczego kandydatów na ławników oraz sposobu ich wyboru. Omówiona została także problematyka ewentualnej odpowiedzialności dyscyplinarnej ławników oraz możliwość wprowadzenia składów ławniczych w sprawach karnych do sądów odwoławczych oraz Izby Karnej Sądu Najwyższego.
Słowa kluczowe:
ławnik, proces karny, czynnik społeczny w wymiarze sprawiedliwości, funkcja gwarancyjna, skład sąduBibliografia
Bartnik A.S., Sędzia czy kibic? Rola ławnika w wymiarze sprawiedliwości III RP. Analiza socjologiczno- prawna, Warszawa 2009.
Basa M., Instytucja ławników Sądu Najwyższego, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2020, nr 1, DOI: 10.14746/rpeis.2020.82.1.6. (Crossref)
Bek D. i in. , Odpowiedzialność dyscyplinarna w systemie polskiego prawa represyjnego. Analiza aspektów materialnoprawnych na przykładzie wybranych pragmatyk zawodowych, Warszawa 2019.
Borski M., Agitacja wyborcza jako ważny element kampanii wyborczej – wybrane zagadnienia, Roczniki Administracji i Prawa 2017, z. 17 (specjalny).
Borucka-Arctowa M., Rola ławnika w świetle poglądów samych ławników oraz przedstawicieli środowiska prawniczego, w: Udział ławników w postępowaniu karnym. Opinie a rzeczywistość. Studium prawnoempiryczne, red. S. Zawadzki, L. Kubicki, Warszawa 1970.
Burda A., Polskie prawo państwowe, Warszawa 1969.
Chojniak Ł., Wiśniewski Ł., Ławnicy w postępowaniu karnym – ujęcie historyczne i konstytucyjne, Wrocławskie Studia Sądowe 2013, nr 3–4.
Fajst M., Udział czynnika społecznego w wymiarze sprawiedliwości PRL, Studia Iuridica 1998, nr 35.
Galeza D., Hard Cases, Manchester Review of Law, Crime and Ethics 2013, nr 2.
Gmurzyńska E., Evolution of the Institution of Justice of the Peace in the United States, Studia Iuridica Lublinensia 2019, t. 28, nr 1, DOI: 10.17951/sil.2019.28.1.39-67. (Crossref)
Kaczmarczyk M., Czynnik społeczny w polskim systemie wymiaru sprawiedliwości, Warszawa 2020.
Kapica K., Sędziowie pokoju w świetle Konstytucji RP i rozwiązań państw europejskich – analiza proponowanych koncepcji, w: Udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, red. R. Piotrowski, Warszawa 2021.
Kil J., Ławnicy jako forma udziału czynnika społecznego w polskim procesie karnym, Warszawa 2021.
Klaus W., Udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości w opiniach ławników, w: Ławnicy – społeczni sędziowie w teorii i praktyce. Ocena funkcjonowania pracy i wyboru ławników sądowych na przykładzie Apelacji Białostockiej, red. J. Ruszewski, Suwałki 2011.
Kruszyński P., Rozszerzyć udział ławników w orzekaniu przed sądami karnymi, Prawo i Życie 1969, nr 6.
Kruszyński P., Kil J., Sądownictwo sędziów pokoju w drobnych sprawach karnych – perspektywa legislacyjna, Roczniki Administracji i Prawa 2019, nr 1, DOI: 10.5604/01.3001.0013.3588. (Crossref)
Kruszyński P., Kil J., Placek J., Sędzia pokoju i jego rola w rozwiązywaniu problemów polskiego wymiaru sprawiedliwości, w: Udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, red. R. Piotrowski, Warszawa 2021.
Kulesza C., Udział czynnika społecznego w orzekaniu w perspektywie historyczno-prawnoporównawczej, Białostockie Studia Prawnicze 2016, z. 21, DOI: 10.15290/bsp.2016.21.04. (Crossref)
Kutnjak Ivković S., An Inside View: Professional Judges’ and Lay Judges’ Support for Mixed Tribunals, Law and Policy 2003, nr 2. (Crossref)
Kwiatkowski Z., Udział ławników w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych, w: Istota i zasady procesu karnego 25 lat później. Księga poświęcona pamięci Profesora Andrzeja
Murzynowskiego, red. M. Rogacka-Rzewnicka, H. Gajewska-Kraczkowska, Warszawa 2020.
Laskowski M., Granice udziału obywateli w wymiarze sprawiedliwości, w: Udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, red. R. Piotrowski, Warszawa 2021.
Liszewski K., Instytucja sędziów pokoju na przykładzie USA, w: Specyfika organizacji i funkcjonowania organów władzy publicznej. Analiza porządków prawnych państw współczesnych, red. M. Jabłoński, M. Abu Gholeh, Wrocław 2019.
Murzynowski A., Refleksje na temat instytucji ławników, Państwo i Prawo 1970, nr 10.
Murzynowski A., Udział ławników w orzecznictwie sądów karnych, Zeszyty Naukowe Instytutu Badania Prawa Sądowego 1986, nr 24.
Prusak F., Czynnik społeczny w procesie karnym, Warszawa 1975.
Rogacka-Rzewnicka M., Idea obywatelskiej partycypacji w realizacji wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych. Ewolucja trendów ustawodawczych, w: Wokół gwarancji współczesnego procesu karnego. Księga Jubileuszowa Profesora Piotra Kruszyńskiego, red. M. Rogacka-
Rzewnicka, H. Gajewska-Kraczkowska, B.T. Bieńkowska, Warszawa 2015.
Ruszewski J., Ramy prawne wyboru i funkcjonowania ławników w Polsce, w: Ławnicy – społeczni sędziowie w teorii i praktyce. Ocena funkcjonowania pracy i wyboru ławników sądowych na przykładzie Apelacji Białostockiej, red. J. Ruszewski, Suwałki 2011.
Rybicki M., Ławnicy ludowi w sądach PRL, Warszawa 1968.
Sędziowie pokoju – sprawiedliwość blisko ludzi, www.gov.pl/web/sprawiedliwosc/sedziowie-pokoju--sprawiedliwosc-blisko-ludzi [dostęp: 11.03.2022 r.].
Sitniewski P., Analiza wyników ankiet prezesów sądów w zakresie wyboru ławników, jakości ich pracy oraz funkcjonowania w ramach wymiaru sprawiedliwości, w: Ławnicy – społeczni sędziowie w teorii i praktyce. Ocena funkcjonowania pracy i wyboru ławników sądowych na przykładzie Apelacji Białostockiej, red. J. Ruszewski, Suwałki 2011.
Sławiński A.A., Udział czynnika ludowego w Sądzie Najwyższym, realizacja gwarancji konstytucyjnej czy ochlokracja, w: Udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, red. R. Piotrowski, Warszawa 2021.
Słomiński K., Formy udziału obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości a legitymizacja władzy sądowniczej, w: Udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, red. R. Piotrowski, Warszawa 2021.
Szwast M., Kształtowanie się zasady prawa do sądu w prawie polskim przed uchwaleniem Konstytucji RP z 1997 r., Przegląd Konstytucyjny 2019, nr 3.
Tabaszewski R., Instytucjonalno-prawne uwarunkowania kampanii wyborczych w Polsce. Zagadnienia wybrane, w: Marketing wyborczy we współczesnych kampaniach wyborczych, red. E. Kancik, P. Jakubowski, Lublin 2013.
Wieczorek K., Udział czynnika społecznego w orzekaniu w polskim i amerykańskim procesie karnym, Szczecin 2012.
Zawadzki S., Instytucja ławnika ludowego jako przedmiot badań, w: Udział ławników w postępowaniu karnym. Opinie a rzeczywistość. Studium prawnoempiryczne, red. S. Zawadzki, L. Kubicki, Warszawa 1970.
Uniwersytet Śląski w Katowicach https://orcid.org/0000-0002-5185-3770
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor oświadcza, że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza jakichkolwiek praw osobistych lub majątkowych osób trzecich oraz, że jego prawa autorskie do utworu nie są ograniczone w zakresie objętym umową podpisywaną z Wydawcą.
Autor publikacji przenosi nieodpłatnie na Wydawcę autorskie prawa majątkowe do składanego do publikacji Utworu (artykułu) bez ograniczeń czasowych i terytorialnych na następujących polach eksploatacji:
a) wytwarzanie, utrwalanie i zwielokrotnianie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
b) wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu, oraz rozpowszechnianie w postaci otwartego dostępu, zgodnie z treścią licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa 4.0 Międzynarodowa (zwanej również jako CC BY), dostępnej pod adresem: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl;
c) włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
d) opublikowanie na stronie internetowej czasopisma, publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, oraz publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
e) wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu lub innej sieci.
Przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu następuje nieodpłatnie, z chwilą podpisania umowy.
