Prawa przyrody w ochronie środowiska i wzmacnianiu bezpieczeństwa ekologicznego
Samanta Kowalska
Akademia Kaliska im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego w Kaliszu , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-8803-3901
Abstrakt
Prawa przyrody stanowią innowacyjną koncepcję prawną, która wpływa na przeformułowanie dotychczasowego sposobu ochrony środowiska naturalnego. W rozważaniach zostanie wykazane, że zasadnicze założenie praw przyrody polega na przesunięciu punktu odniesienia z antropocentrycznego na ekocentryzm. Prawa przyrody zostaną omówione jako drogowskazy dla kształtowania nowej etyki środowiskowej w celu budowania bezpieczeństwa ekologicznego. Mogą one w efekcie stać się zasadą prawną wspierającą proces neutralizowania utylitarnego i przedmiotowego rozumienia środowiska na gruncie dotychczasowych norm prawnych. Przeprowadzone badania umożliwią dokonanie oceny przydatności i znaczenia praw przyrody dla wzmacniania bezpieczeństwa ekologicznego. Prawa przyrody tworzą nowy paradygmat ochrony środowiska. W celu uzasadnienia postawionych hipotez badawczych posłużono się metodą porównawczą aktów prawa międzynarodowego z dokumentami prawnymi z różnych zakątków świata. Dopełnienie rozważań stanowi analiza relacji między naturą a światem człowieka.
Słowa kluczowe:
prawa przyrody, ochrona środowiska, prawo międzynarodowe, bezpieczeństwo ekologiczne, etyka środowiskowaBibliografia
Akchurin M., Constructing the Rights of Nature: Constitutional Reform, Mobilization, and Environmental Protection in Ecuador, Law & Social Inquiry 2015, t. 40, nr 4. (Crossref)
Altmann P., Sumak kawsay as an Element of Local Decolonization in Ecuador, Latin American Research Review 2017, t. 52, nr 5. (Crossref)
Athens A.K., An Indivisible and Living Whole: Do We Value Nature Enough to Grant it Personhood?, Ecology Law Quarterly 2018, t. 45, nr 2.
Bieluk J., River as a Legal Person, Studia Iuridica Lublinensia 2020, t. 29, nr 2. (Crossref)
Carducci M., Bagni S., Lorubbio V., Musarò E., Montini M., Barreca A., Di Francesco Maesa C., Ito M., Spinks L., Powlesland P., Towards an EU Charter of the Fundamental Rights of Nature, Brussels 2019.
Ciechanowicz-McLean J., Globalne prawo środowiska. Podstawowe zagadnienia, Gdańsk 2021.
Clark C., Emmanouil N., Page J., Pelizzon A., Can you Hear the Rivers Sing? Legal Personhood, Ontology, and the Nitty-Gritty of Governance, Ecology Law Quarterly 2018, t. 45, nr 4.
Coral-Guerrero C.A., Guardiola J., García-Quero F., An Empirical Assessment of the Indigenous Sumak kawsay (Living Well): the Importance of Nature and Relationships, w: Handbook on Wellbeing, Happiness and the Environment, red. D. Maddison, K. Rehdanz, H. Welsch, Cheltenham-Northampton 2020. (Crossref)
Darpö J., Can Nature Get it Right? A Study on Rights of Nature in the European Context, Brussels 2021.
Donziger S.R., Rainforest Chernobyl: Litigating Indigenous Rights and the Environment in Latin America, Human Rights Brief 2004, t. 11, nr 2.
Echeverría H., Rights of Nature: The Ecuadorian Case, Revista ESMAT 2017, t. 9, nr 13. (Crossref)
Franciszek, Encyklika Laudato si’ (24.05.2015 r.), tekst polski: serwis internetowy Opoka, https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/franciszek_i/encykliki/laudato_si_24052015.html [dostęp: 2.03.2023 r.].
Food and Agriculture Organization of the United Nations, Global Forest Resources Assessment 2020. Key Findings, Rome 2020.
Food and Agriculture Organization of the United Nations, The State of the World’s Forests. Forests, Biodiversity and People, Rome 2020.
Food and Agriculture Organization of the United Nations, The State of the World’s Forests 2022. Forest Pathways for Green Recovery and Building Inclusive, Resilient and Sustainable Economies, Rome 2022.
Franks S., The Trees Speak for Themselves: Nature’s Rights under International Law, Michigan Journal of International Law 2021, t. 42, nr 3. (Crossref)
Gómez-Betancur L., Vilardy S.P., Torres D., Ecosystem Services as a Promising Paradigm to Protect Environmental Rights of Indigenous Peoples in Latin America: the Constitutional Court Landmark Decision to Protect Arroyo Bruno in Colombia, Environmental Management 2022, t. 69, nr 4. (Crossref)
Gómez-Velásquez A., The “Constitutionalization” Process of the International Environmental Law in Colombia, Revista de Derecho. División de Ciencias Jurídicas de la Universidad del Norte 2016, nr 45.
Górka K., Wdrażanie koncepcji rozwoju zrównoważonego i trwałego, Ekonomia i Środowisko 2007, nr 2 (32).
Kenig-Witkowska M.M., Międzynarodowe prawo środowiska, Warszawa 2009.
Kenig-Witkowska M.M., Międzynarodowe prawo środowiska. Wybrane zagadnienia systemowe, Warszawa 2011.
Kimerling J., Disregarding Environmental Law: Petroleum Development in Protected Natural Areas and Indigenous Homelands in the Ecuadorian Amazon, Hastings International and Comparative Law Review 1990, t. 14, nr 4.
Kimerling J., Oil, Contact, and Conservation in the Amazon: Indigenous Huaorani, Chevron, and Yasuni, Colorado Journal of International Environmental Law and Policy 2013, t. 24, nr 1.
Kortenkamp K.V., Moore C.F., Ecocentrism and Anthropocentrism: Moral Reasoning about Ecological Commons Dilemmas, Journal of Environmental Psychology 2001, t. 21, nr 3. (Crossref)
Korzeniowski P., Bezpieczeństwo ekologiczne jako dobro prawnie chronione, w: Dobra chronione w prawie administracyjnym, red. Z. Duniewska, Łódź 2014. (Crossref)
Kowalska S., Prakseologia działań zapobiegawczo-prewencyjnych w obliczu intensyfikacji zjawiska ekobójstwa, w: Prakseologia w naukach o bezpieczeństwie. Sprawność działania w bezpieczeństwie narodowym, red. J. Wołejszo, K. Malasiewicz, N. Prusiński, Kalisz 2021.
Lake O.O., Recognizing the Rights of Nature and the Living Forest, w: Rights of Nature & Mother
Earth. Rights-based Law for Systemic Change, red. S. Biggs, T.B.K. Goldtooth, O.O. Lake, Oakland 2017.
Living Planet Report 2022. Building a Nature-Positive Society, red. R.E.A. Almond, M. Grooten, D. Juffe-Bignoli, T. Petersen, Gland 2022.
Lusawa R., Hans Carl von Carlowitz twórca pojęcia „trwałości”, Rocznik Naukowy Wydziału Zarządzania w Ciechanowie 2009, t. 3, z. 1–2.
Macpherson E., The (Human) Rights of Nature: A Comparative Study of Emerging Legal Rights for Rivers and Lakes in the United States of America and Mexico, Duke Environmental Law & Policy Forum 2021, t. 31, nr 2. (Crossref)
Magallanes C.J.I., Nature as an Ancestor: Two Examples of Legal Personality for Nature in New Zealand, Vertigo 2015, t. 15. Special Issue. (Crossref)
Myers N., Threatened Biotas: “Hot Spots” in Tropical Forests, The Environmentalist 1988, t. 8. (Crossref)
Pain N., Pepper R., Can Personhood Protect the Environment? Affording Legal Rights to Nature, Fordham International Law Journal 2021, t. 45, nr 2.
Palmer G., New Ways to make International Environmental Law, American Journal of International Law 1992, t. 86, nr 2. (Crossref)
Pisano U., Endl A., Berger G., The Rio+20 Conference 2012: Objectives, Processes and Outcomes, Vienna 2012.
Przyborowska-Klimczak A., Ochrona przyrody. Studium prawnomiędzynarodowe, Lublin 2004.
Radcliffe S.A., Development for a Postneoliberal era? Sumak kawsay, Living Well and the Limits to Decolonisation in Ecuador, Geoforum 2012, t. 43, nr 2. (Crossref)
Radziunas C., Missing the Mark: A Critical Analysis of the Rights of Nature as a Legal Framework for Protecting Indigenous Interests, Tulane Environmental Law Journal 2022, t. 35.
Unmüßig B., Sachs W., Fatheuer T., Critique of the Green Economy. Toward Social and Environmental Equity, Berlin 2012.
Wierzbowski B., Rakoczy B., Prawo ochrony środowiska. Zagadnienia podstawowe, Warszawa 2018.
Wolfke K., Międzynarodowe prawo środowiska (tworzenie i egzekwowanie), Wrocław 1979.
Zawłocki R., Karnoprawna ochrona środowiska naturalnego, Przegląd Prawa Rolnego 2014, nr 1 (14). (Crossref)
Akademia Kaliska im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego w Kaliszu https://orcid.org/0000-0002-8803-3901
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor oświadcza, że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza jakichkolwiek praw osobistych lub majątkowych osób trzecich oraz, że jego prawa autorskie do utworu nie są ograniczone w zakresie objętym umową podpisywaną z Wydawcą.
Autor publikacji przenosi nieodpłatnie na Wydawcę autorskie prawa majątkowe do składanego do publikacji Utworu (artykułu) bez ograniczeń czasowych i terytorialnych na następujących polach eksploatacji:
a) wytwarzanie, utrwalanie i zwielokrotnianie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
b) wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu, oraz rozpowszechnianie w postaci otwartego dostępu, zgodnie z treścią licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa 4.0 Międzynarodowa (zwanej również jako CC BY), dostępnej pod adresem: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl;
c) włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
d) opublikowanie na stronie internetowej czasopisma, publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, oraz publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
e) wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu lub innej sieci.
Przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu następuje nieodpłatnie, z chwilą podpisania umowy.
