De proxeneticis. O pośrednictwie handlowym w prawie rzymskim uwag kilka
Abstrakt
Przedmiotem opracowania jest instytucja pośrednika handlowego w prawie rzymskim określanego jako proxeneta. Po wojnach punickich Rzym ewoluował w kierunku państwa globalnego, co przyczyniło się do dynamicznego rozwoju gospodarczego, zwłaszcza handlu. Kupcy przemierzający ogromne połacie imperium potrzebowali lokalnego wsparcia ze strony osób znających miejscowe prawo, zwyczaje, a przede wszystkim stosunki handlowe. Pierwowzorem dla działalności proxenetae były osoby zajmujące się swataniem czy poszukiwaniem klientów dla prostytutek (lenocinium). Instytucja pośrednika handlowego w prawie rzymskim jest dość dobrze opracowana w literaturze dawnej i współczesnej. Nie istnieje natomiast żadne szersze opracowanie tej instytucji w piśmiennictwie polskojęzycznym. Stąd celem opracowania jest przede wszystkim przybliżenie polskiemu czytelnikowi takich kwestii, jak: kim był proxeneta, na jakiej podstawie prawnej działał, sposób określenia jego wynagrodzenia, rozstrzyganie sporów między pośrednikiem a osobą, której udział profesjonalnego wsparcia. Ciekawym zagadnieniem poruszanym w niniejszym studium jest również kwestia społecznej oceny działalności proxenetae. Podstawową zastosowaną metodą badawczą jest metoda prawno-historyczno-dogmatyczna. Badania zostały ograniczone zasadniczo do analizy trzech fragmentów autorstwa Ulpiana zachowanych w D. 50.14. Ponadto, w ramach metodologii, Autor przeprowadzając analizę wspomnianych fragmentów, opierał się na ich umiejscowieniu przez Otto Lenela w Palingenesia, co niewątpliwie stanowi novum w dotychczasowym dorobku romanistycznym. Podstawowym wnioskiem płynącym z opracowania jest stwierdzenie, że proxeneta jest archetypem dzisiejszej instytucji pośrednika handlowego.
Słowa kluczowe:
pośrednictwo handlowe, proxeneta, wynagrodzenie pośrednika, charakterystyka pośrednictwaBibliografia
Annichini A.L., El Tractatus de proxenetis, et proxeneticis de Benvenuto Stracca (1509–1578), Revista Lex Mercatoria. Doctrina, Praxis, Jurisprudencia y Legislación 2017, nr 5.
Ansaldi A., Straccha B., Discursus legales de commercio et mercatura: cui adjecti sunt Ben. Stracchae tractatus duo de assecurationibus et proxenetis atque proxeneticis, Genevae 1718.
Berger A., s.v. Adessores, w: Encyclopedic Dictionary of Roman Law, New York 1953. (Crossref)
Brutti M., s.v. Mediazione, w: Enciclopedia del Diritto, t. 26, Milano 1976.
Castelo H.M., Contrato de mediação: estudo das prestações principais, Lisboa 2013.
Cerami P., Petrucci A., Lezioni di diritto commerciale romano, Torino 2002.
Chastagnol A., L’impôt de proxénètes, w: Atti dell’Accademia Romanistica Costantiniana. IX Convegno internazionale, red. G. Crifò, S. Giglio, Perugia 1993.
Domínguez Tristán P., Una aproximación a la figura del proxeneta a tenor de D. 50,14 y su proyección al Derecho actual, w: El derecho comercial, de Roma al derecho moderno. IX Congreso Internacional, XII Iberoamericano de Derecho Romano. Las Palmas de Gran Canaria 1, 2 y 3 de febrero de 2006, t. 1, red. S. Bello Rodríguez, J.L. Zamora Manzano, Las Palmas de Gran Canaria 2007.
Fadda C., Istituti commerciali del diritto Romano, Napoli 1987.
Findekeller J.S., Disp. inaug. iur. de proxenetis et proxeneticis, vulgo Macklern und Macklerlohn, Dresden 1669.
Garrido Arredondo J., Mediación y mediadores en el tráfico jurídico romano, Anuario de historia del derecho español 2002, nr 72.
Grzybczyk G., Różne formy pośrednictwa, Rejent 1998, nr 2.
Heumann G.H., Handlexikon zu den Quellen des römischen Rechts, Jena 1891.
Lázaro Guillamón C., La transactio romana y el actual acuerdo de mediación, Studia Prawnoustrojowe 2014, nr 25.
Lozano M., El proxeneta: la historia real sobre el negocio de la prostitución, Barcelona 2017.
Meyer W., Disputatio Iuridica Inauguralis De Proxenetis Et Proxeneticis, Duisburg 1718.
Michel J., Gratuité en droit romain, Bruxelles 1962.
Piquer Marí J.M., Algunas consideraciones acerca del mediador comercial o «proxeneta» en el pensamiento de Ulpiano, w: El derecho comercial, de Roma al derecho moderno. IX Congreso Internacional, XII Iberoamericano de Derecho Romano. Las Palmas de Gran Canaria, t. 2, red. S. Bello Rodríguez, J.L. Zamora Manzano, Las Palmas de Gran Canaria 2006.
Rott-Pietrzyk E., Grochowski M., Umowy pośrednictwa w obrocie towarami lub usługami: część ogólna i umowa agencyjna (projekt reformy), Transformacje Prawa Prywatnego 2020, nr 1.
Sokala A., Lenocinium w prawie rzymskim, Toruń 2010.
Sondel J., s.v. condictio, w: J. Sondel, Słownik łacińsko-polski dla prawników i historyków, Kraków 2001.
Sondel J., s.v. sorditus, w: J. Sondel, Słownik łacińsko-polski dla prawników i historyków, Kraków 2001.
Straccha B., De proxenetis et proxeneticis, Francoforti 1593.
Wójtowicz E., Obowiązek lojalności w umowach pośrednictwa handlowego, Acta Universitatis Wratislaviensis nr 3644. Przegląd Prawa i Administracji 2015, nr 101.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor oświadcza, że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza jakichkolwiek praw osobistych lub majątkowych osób trzecich oraz, że jego prawa autorskie do utworu nie są ograniczone w zakresie objętym umową podpisywaną z Wydawcą.
Autor publikacji przenosi nieodpłatnie na Wydawcę autorskie prawa majątkowe do składanego do publikacji Utworu (artykułu) bez ograniczeń czasowych i terytorialnych na następujących polach eksploatacji:
a) wytwarzanie, utrwalanie i zwielokrotnianie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
b) wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu, oraz rozpowszechnianie w postaci otwartego dostępu, zgodnie z treścią licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa 4.0 Międzynarodowa (zwanej również jako CC BY), dostępnej pod adresem: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl;
c) włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
d) opublikowanie na stronie internetowej czasopisma, publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, oraz publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
e) wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu lub innej sieci.
Przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu następuje nieodpłatnie, z chwilą podpisania umowy.