O dysonansie między rzeczywistymi a deklarowanymi przez ustawodawcę celami kształtowania ustroju rolnego
Joanna Mikołajczyk
Uniwersytet Łódzki , Polskahttps://orcid.org/0000-0003-4945-0574
Ireneusz Nowak
Uniwersytet Łódzki , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-7997-6887
Abstrakt
U podstaw restrykcyjnych regulacji prawnych, które wprowadzono w ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego, leży założenie o szczególnym znaczeniu nieruchomości rolnych w ustroju społeczno-gospodarczym Polski. Cele ustawodawcy można zrekonstruować przede wszystkim na podstawie preambuły ustawy, jak też treści art. 1 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego. Cele te powinny być jednocześnie interpretowane jako zbiór wartości i merytorycznych wymogów kształtowania ustroju rolnego.
W preambule ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego określono cele, które zgodnie z założeniami ustawodawcy ma realizować regulacja, a są nimi: wzmocnienie ochrony i rozwój gospodarstw rodzinnych stanowiących podstawę ustroju rolnego Rzeczypospolitej Polskiej; zapewnienie właściwego zagospodarowania ziemi rolnej w Rzeczypospolitej Polskiej; zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego obywateli oraz wspieranie zróżnicowanego rolnictwa prowadzonego w zgodzie z wymogami ochrony środowiska i sprzyjającego rozwojowi obszarów wiejskich.
Z kolei przepis art. 1 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego expressis verbis określa cele, które mają zostać osiągnięte przy zastosowaniu instrumentarium przewidzianego w ustawie, zaliczając do nich: 1) poprawę struktury obszarowej gospodarstw rolnych; 2) przeciwdziałanie nadmiernej koncentracji nieruchomości rolnych; 3) zapewnienie prowadzenia działalności rolniczej w gospodarstwach rodzinnych przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach; 4) wspieranie rozwoju obszarów wiejskich; 5) wdrażanie i stosowanie instrumentów wsparcia rolnictwa; 6) aktywną politykę państwa.
Zadania wskazane w art. 1 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego nie są spójne z wyrażonymi przez ustawodawcę w preambule założeniami koncepcyjnymi, które przyjmowane są jako uzasadnienie dla podejmowanej działalności ustawodawczej. Zestawienie treści preambuły ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego oraz art. 1 tej regulacji ze środowiskiem polityczno-prawnym, w którym ustawa funkcjonuje, pozwala stwierdzić, iż doszło do dysonansu pomiędzy rzeczywistymi a ujawnionymi intencjami działania ustawodawcy.
Słowa kluczowe:
ustrój rolny, cele kształtowania ustroju rolnego, nieruchomość rolna, gospodarstwo rodzinne, rozwój obszarów wiejskich, bezpieczeństwo żywnościoweBibliografia
Adamowicz M., Zwolińska-Ligaj M., The Concept of Multifunctionality as an Element of Sustainable Development of Rural Areas, SGGW Scientific Papers, European Politics. Finance and Marketing 2009, no. 2 (51).
Bieluk J., Ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego. Komentarz, Warszawa 2019.
Bieniek G., Kształtowanie ustroju rolnego, in: Nieruchomości. Problematyka prawna, eds. G. Bieniek, S. Rudnicki, Warszawa 2011.
Blajer P.A., Gonet W., Ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego. Komentarz, Warszawa 2020.
Bożek J., Szewczyk J., Struktura obszarowa gospodarstw rolnych w Polsce na tle innych krajów Unii Europejskiej, Wiadomości Statystyczne. The Polish Statistician 2020, vol. 65.
Czech T., Kształtowanie ustroju rolnego. Komentarz, Warszawa 2020.
Czechowski P., Wieczorkiewicz P., Problemy ingerencji prawnej w swobodę obrotu nieruchomościami rolnymi w ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego i jej wpływ na interpretację ustawodawstwa krajowego, Studia Iuridica Agraria 2005, vol. 5.
Czerwińska-Koral K., Pojęcia niedookreślone w przepisach ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, Studia Iuridica Agraria 2016, vol. 14. (Crossref)
Kaliński M., Wyrozumska A., Wójtowicz K., Wiącek M., Bojarski M., Kijowski D., Opinia Rady Legislacyjnej z 26 lutego 2016 r. o projekcie ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw, Rada Legislacyjna przy Prezesie Rady Ministrów, RL-0302-5/16.
Klat-Górska E., Ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego. Komentarz, Warszawa 2014.
Korzycka M., Analiza prawna przepisów ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw zwana dalej ustawą (Senat print 124) (Opinions and Expert Opinions OE-248), Kancelaria Senatu,
Biuro Analiz i Dokumentacji, April 2016.
Kosmęda P.M., Zmiany w strukturze obszarowej i własnościowej gospodarstw rolnych po wejściu w życie nowelizacji kodeksu cywilnego z 28 lipca 1990 r., Studia Iuridica Agraria 2010, vol. 8.
Kurowska T., Ochrona gospodarstwa rodzinnego – uwagi de lege lata i de lege ferenda, Studia Iuridica Agraria 2010, vol. 8.
Lewandowski S., Charakter normatywny preambuły, Studia Iuridica 1998, vol. 36.
Lichorowicz A., Harmonizowanie polskiego ustawodawstwa strukturalnego w rolnictwie z ustawodawstwem Unii Europejskiej (na przykładzie prawnego pojęcia gospodarstwa rolnego), Państwo i Prawo 1996, no. 4–5.
Lichorowicz A., Instrumenty oddziaływania na strukturę gruntową Polski w ustawie z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2004, vol. 13, no. 2.
Łobos-Kotowska D., Stańko M., Ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego. Komentarz, Warszawa 2020.
Majewski A., Problematyka kwalifikacji do prowadzenia działalności rolniczej w gospodarstwach rolnych, Studia Iuridica Agraria 2005, vol. 5.
Marciniuk K., Pojęcie własności rolnej w kontekście regulacji dotyczących kształtowania ustroju rolnego i przemian struktury agrarnej, in: Kwestia agrarna. Zagadnienia prawne i ekonomiczne, ed. P. Litwiniuk, Warszawa 2016.
Marciniuk K., in: Prawo rolne, ed. P. Czechowski, Warszawa 2019.
Marciniuk K., Prawne instrumenty ingerencji władzy publicznej w obrót nieruchomościami rolnymi jako środki kształtowania ustroju rolnego, Białystok 2019.
Michałowski R., Normy obszarowe w obrocie nieruchomościami rolnymi, Studia Iuridica Agraria 2007, vol. 6.
Mikołajczyk J., Functions of the Preamble in the Act on Shaping of the Agricultural System, Studia Iuridica Lublinesia 2017, vol. 26, no. 1. (Crossref)
Mikołajczyk J., Współczesne funkcje obszarów wiejskich na tle koncepcji multifunkcjonalnego rolnictwa, Studia Iuridica Agraria 2012, vol. 10. (Crossref)
Popardowski P., in: Prawo rolne. Obrót nieruchomościami rolnymi. Komentarz, vol. 9, ed. P. Popardowski, Warszawa 2021.
Stefaniuk M.E., Preambuła aktu normatywnego w doktrynie oraz w procesie stanowienia i stosowania polskiego prawa w latach 1989–2007, Lublin 2009.
Stefańska K., Pojęcie gospodarstwa rodzinnego w ustawie o kształtowaniu ustroju rolnego, Studia Iuridica Agraria 2005, vol. 5.
Stefańska K., Przesłanki prawnego różnicowania pojęcia gospodarstwa rolnego, in: Z zagadnień prawa rolnego, cywilnego i samorządu terytorialnego. Księga jubileuszowa profesora
Stanisława Prutisa, eds. J. Bieluk, A. Doliwa, A. Malarewicz-Jakubów, T. Mróz, Białystok 2012.
Stelmachowski A., in: Polskie prawo rolne na tle ustawodawstwa Unii Europejskiej, eds. P. Czechowski, M. Korzycka-Iwanow, S. Prutis, A. Stelmachowski, Warszawa 1999.
Śliwka M., Znaczenie zwrotów niedookreślonych na tle orzecznictwa polskiego Trybunału Konstytucyjnego, Studia Iuridica Lublinesia 2010, vol. 13.
Tomkiewicz E., in: Prawo rolne, ed. A. Stelmachowski, Warszawa 2008.
Truszkiewicz Z., Adekwatność instrumentów prawnych kształtowania ustroju rolnego, Przegląd Prawa Rolnego 2019, no. 2. (Crossref)
Zubik M., Gospodarstwo rodzinne – niedoceniona szansa współkształtowania konstytucyjnych podstaw ustroju rolnego poprzez sądownictwo konstytucyjne, in: Prawne mechanizmy wspierania i ochrony rolnictwa rodzinnego w Polsce i innych państwach Unii Europejskiej, ed. P. Litwiniuk, Warszawa 2015.
Uniwersytet Łódzki https://orcid.org/0000-0003-4945-0574
Uniwersytet Łódzki
Doktor nauk prawnych, adiunkt, Katedra Prawa Podatkowego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Łódzki
https://orcid.org/0000-0002-7997-6887
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor oświadcza, że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza jakichkolwiek praw osobistych lub majątkowych osób trzecich oraz, że jego prawa autorskie do utworu nie są ograniczone w zakresie objętym umową podpisywaną z Wydawcą.
Autor publikacji przenosi nieodpłatnie na Wydawcę autorskie prawa majątkowe do składanego do publikacji Utworu (artykułu) bez ograniczeń czasowych i terytorialnych na następujących polach eksploatacji:
a) wytwarzanie, utrwalanie i zwielokrotnianie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
b) wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu, oraz rozpowszechnianie w postaci otwartego dostępu, zgodnie z treścią licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa 4.0 Międzynarodowa (zwanej również jako CC BY), dostępnej pod adresem: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl;
c) włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
d) opublikowanie na stronie internetowej czasopisma, publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, oraz publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
e) wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu lub innej sieci.
Przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu następuje nieodpłatnie, z chwilą podpisania umowy.
