Charakter prawny klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania
Rafał Bernat
Abstrakt
Klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania jest narzędziem administracji skarbowej, służącym przeciwdziałaniu aktywności podatnika, podejmującego nielegalne próby zmniejszenia ciężaru podatkowego. Zadaniem autora było przedstawienie charakteru prawnego wprowadzonych w lipcu 2016 roku przepisów dotyczących klauzuli oraz możliwych, negatywnych skutków jakie wywołają w kontekście ochrony interesu podatnika. W wyniku podjętych badań przyjęto, że wspomniana klauzula pełni funkcję prewencyjną, sankcyjną i fiskalną. Wprowadzone przepisy dotyczące unikania opodatkowania mogą przynieść pozytywny rezultat jeśli wydawane opinie zabezpieczające oraz prowadzone w sprawie przez Ministra Finansów postępowania nie będą naruszały ustawowych praw i obowiązków podatnika. Istnieje jednak obawa, że wprowadzenie ww. klauzuli uniemożliwi stosowanie legalnych metod zmniejszania obciążenia podatkowego i wpłynie negatywnie na swobodę kształtowania przez strony stosunku prawnego. Jako wniosek de lege ferenda uznano potrzebę zmian legislacyjnych w zakresie art. 119 lit. za i 119 lit. zd Ordynacji podatkowej, co ma umożliwić zachowanie jednolitego stanowiska Ministra Finansów wydającego opinie zabezpieczające w podobnych sprawach.
Słowa kluczowe:
unikanie opodatkowania, opinia zabezpieczająca, Rada do Spraw Przeciwdziałania Unikaniu OpodatkowaniaBibliografia
Bernat R., Deregulacja zawodu doradcy podatkowego jako naruszenie interesu podatnika, „Studia Prawno-Ekonomiczne” 2014, t. 93.
Bernat R., Odmowa dokonania czynności notarialnej sprzecznej z prawem podatkowym, „Forum Prawnicze” 2015, nr 4.
Bielska-Brodziak A., Interpretacja tekstu prawnego na podstawie orzecznictwa podatkowego, Warszawa 2009.
Brodzka A., Inicjatywy międzynarodowe w kierunku poprawy przejrzystości i bezpieczeństwa obrotu finansowego, „Nauki o Finansach” 2013, nr 4.
Brolik J. (red.), Pisma w sprawach interpretacji prawa podatkowego. Wyjaśnienia, postępowanie, orzecznictwo, Warszawa 2013.
Bryndziak S., Nadużywanie przepisów umów o unikaniu podwójnego opodatkowania przez transfer rezydencji podatkowej, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 818. Finanse, rynki finansowe, ubezpieczenia” 2014, nr 68.
Brzeziński B., Zagadnienie konstytucyjności klauzuli normatywnej zapobiegającej unikaniu opodatkowania, [w:] P. Kardas, T. Sroka, W. Wróbel (red.), Państwo prawa i prawo karne. Księga jubileuszowa Profesora Andrzeja Zolla, Warszawa 2012.
Brzeziński B., Olesińska A., Klauzula normatywna zapobiegania unikaniu opodatkowania, [w:] B. Brzeziński (red.), Prawo podatkowe. Teoria, instytucje, funkcjonowanie, Toruń 2009.
Choduń A., Gomułowicz A., Skoczylas A., Klauzule generalne i zwroty niedookreślone w prawie podatkowym i administracyjnym. Wybrane zagadnienia teoretyczne i orzecznicze, Warszawa 2013.
Duży J., Zorganizowana przestępczość podatkowa w Polsce. Zwalczanie przestępnego nadużycia mechanizmów podatków VAT i akcyzowego, Warszawa 2013.
Duda M., Uwarunkowania i zakres nowelizacji ustawy o podatku od towarów i usług w dobie kryzysu finansowego, „Studia Prawnicze KUL” 2014, nr 2.
Dzwonkowski H. (red.), Ordynacja podatkowa. Komentarz, Warszawa 2013.
Dzwonkowski H., Kulicki J. (red.), Dylematy reformy systemu podatkowego w Polsce, Warszawa 2016.
Etel L. (red.), Ordynacja podatkowa. Kierunkowe założenia nowej regulacji, Białystok 2015.
Filipczyk H., Postulat pewności prawa w wykładni operatywnej prawa podatkowego, Warszawa 2013.
Filipczyk H., Stosowanie klauzuli ogólnej przeciwko unikaniu opodatkowania – zagadnienia wybrane, „Monitor Podatkowy” 2016, nr 7.
Folfas P., Przenoszenie działalności gospodarczej do rajów podatkowych jako strategia zarządzania finansami korporacji transnarodowych: motywy, formy, korzyści i zagrożenia, „Bank i Kredyt” 2008, nr 12.
Gołębiowski G., Dzwonkowski H. (red.), Zmiany w Ordynacji podatkowej. Poprawa jakości i uproszczenia. Konferencja, Warszawa 2013.
Gomułowicz A., Aspekty ustrojowe opodatkowania, [w:] T. Dobrowska-Romanowska, A. Jankiewicz (red.), Konstytucja, ustrój, system finansowy państwa. Księga pamiątkowa ku czci prof. Natalii Gajl, Warszawa 1999.
Gomułowicz A., Małecki J., Podatki i prawo podatkowe, Warszawa 2010.
Gordon M., Klauzula przeciwko unikaniu opodatkowania w założeniach projektu zmiany Ordynacji podatkowej z kwietnia 2014 roku, „Roczniki Naukowe Wyższej Szkoły Bankowej w Toruniu” 2013, nr 12.
Gruziel K., Istota i założenia optymalizacji podatkowej – wybrane aspekty, „Zeszyty Naukowe SGGW. Ekonomika i Organizacja Gospodarki Żywnościowej” 2009, nr 77.
Hybka M.M., Możliwości zapobiegania agresywnemu planowaniu finansowego, „Kwartalnik Kolegium Ekonomiczno-Społecznego. Studia i Prace” 2015, nr 3, t. 4.
Iwin-Garzyńska J., Optymalizacja podatkowa a rozwój przedsiębiorstw, „Zeszyty Naukowe WSB w Poznaniu”, red. M. Dylewski, Finansowe i podatkowe aspekty rozwoju przedsiębiorczości w regionach, 2014, t. 52, nr 1.
Kalinowski M., Granice legalności unikania opodatkowania w polskim systemie podatkowym, Toruń 2001.
Kaliński M., Rozwój zasobów ludzkich w administracji podatkowej, „Zarządzanie Zasobami Ludzkimi” 2011, nr 5.
Karwat P., Obejście prawa podatkowego, Warszawa 2003.
Kostecki A., Klauzule generalne zapobiegania obejścia prawa podatkowego w niemieckiej doktrynie i regulacjach prawnych, [w:] W. Miemiec (red.), Księga jubileuszowa profesora Ryszarda Mastalskiego. Stanowienie i stosowanie prawa podatkowego, Wrocław 2009.
Kowalczyk M., Prawo podatkowe – wróg czy sprzymierzeniec przedsiębiorcy, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 864. Finanse, rynki finansowe, ubezpieczenia” nr 76, t. 1.
Krajewska A., P. Krajewski P., Rozkład obciążeń podatkowych w Polsce, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica” 2011, nr 248.
Kuchciak I., Istota i metody przeciwdziałania wykorzystaniu rajów podatkowych w polskich warunkach, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Oeconomica” 2007.
Kukulski Z., Wojciechowski B., Kolizja zasad równości i pewności w prawie podatkowym a klauzula tzw. obejścia prawa podatkowego – uwagi krytyczne na tle art. 24b Ordynacji podatkowej, „Palestra” 2004, nr 5-6.
Kunysz J., Wójt, burmistrz, prezydent miasta jako organ podatkowy (wybrane zagadnienia), „Administracja: Teoria, Dydaktyka, Praktyka” 2012, nr 2.
Leśniak G.J., Koniec z agresywnym planowaniem podatkowym, „Radca Prawny” 2013, nr 137.
Litwińczuk H., Obejście prawa podatkowego w świetle doświadczeń międzynarodowych, „Przegląd Podatkowy” 1999, nr 9.
Maj I., Unikanie opodatkowania w korporacjach międzynarodowych, [w:] M. Sadowski, A. Spychalska, K. Sadowa (red.), Acta Erasmiana VI. Ze studiów nad prawem, administracją i ekonomią, Wrocław 2014.
Mariański A., Rozstrzyganie wątpliwości na korzyść podatnika. Zasada prawa podatkowego, Warszawa 2011.
Mączyński D., Wpływ orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego na trwałość instytucji materialnego prawa podatkowego, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2014, z. 3.
Modzelewski W. (red.), Wstęp do nauki polskiego prawa podatkowego, Warszawa 2010.
Napiórkowska A., Czy ktoś broni podatnika?, „Studia Finansowoprawne”, red. P. Borszkowski, A. Huchla, E. Rutkowska-Tomaszewska, Podatnik versus organ podatkowy, 2011, nr 2.
Olesińska A., Klauzula ogólna przeciw unikaniu opodatkowania, Toruń 2013.
Olesińska A., Klauzula ogólna przeciwko unikaniu opodatkowania – moda czy konieczność?, „Infos BAS” z 10.03.2016 r., nr 5.
Olesińska A., Konstrukcja i funkcjonowanie klauzuli ogólnej zapobiegającej unikaniu opodatkowania w prawie podatkowym Kanady, „Kwartalnik Prawa Podatkowego” 2010, nr 2.
Olesińska A., The General Anti-Avoidance Rule Consultative Committees, „Comparative Law Review” 2013, nr 16.
Raczkowski K., Krukowski A., Optymalizacja podatkowa w teorii i praktyce zarządzania wiedzą bezpieczeństwa ekonomicznego, „Monitor Prawa Celnego i Podatkowego” 2010, nr 8.
Radwan A., Podatki w rolnictwie i leśnictwie – przewidywane kierunki zmian, „Folia Universitatis Agriculturae Stetinensis” 2007, nr 49.
Spoz A., Wybrane metody optymalizacji podatkowej przedsiębiorstw, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego. Finanse, rynki finansowe, ubezpieczenia” 2012, nr 52.
Stępień M., Elementy zarządzania podatkami przedsiębiorstwa w aspekcie ryzyka podatkowego, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 864. Finanse, rynki finansowe, ubezpieczenia” 2015, nr 1.
Szczepańska I., Klauzula obejścia prawa w Ordynacji podatkowej, „Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego” 2014, nr 6.
Szczepański J., Unikanie opodatkowania w świetle orzecznictwa niemieckiego, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2014, z. 1.
Teszner K., Administracja podatkowa i kontrola skarbowa w Polsce, Warszawa 2012.
Tołwińska A., Zarządzanie wiedzą w urzędach kontroli skarbowej z punktu widzenia sprawnej ochrony interesów fiskalnych państwa, „Ekonomia i Zarządzanie” 2015, nr 1.
Wrzesińska-Nowacka A., Granice między unikaniem opodatkowania a uchylaniem się od niego na tle wybranych orzeczeń sądów administracyjnych, [w:] M. Münnich, A. Zdunek (red.), Stanowienie i stosowanie prawa podatkowego w Polsce. Optymalizacja podatkowa a obejście prawa podatkowego, Lublin 2012.
Wyciślok J., Optymalizacja podatkowa. Legalne zmniejszanie obciążeń podatkowych, Warszawa 2013.
Wyrzykowski W., Optymalizacja podatkowa przedsiębiorców – granice prawa a granice bezpieczeństwa, „Zarządzanie i Finanse” 2015, nr 3, cz. 2.
Licencja
Autor oświadcza, że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza jakichkolwiek praw osobistych lub majątkowych osób trzecich oraz, że jego prawa autorskie do utworu nie są ograniczone w zakresie objętym umową podpisywaną z Wydawcą.
Autor publikacji przenosi nieodpłatnie na Wydawcę autorskie prawa majątkowe do składanego do publikacji Utworu (artykułu) bez ograniczeń czasowych i terytorialnych na następujących polach eksploatacji:
a) wytwarzanie, utrwalanie i zwielokrotnianie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
b) wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu, oraz rozpowszechnianie w postaci otwartego dostępu, zgodnie z treścią licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa 4.0 Międzynarodowa (zwanej również jako CC BY), dostępnej pod adresem: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl;
c) włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
d) opublikowanie na stronie internetowej czasopisma, publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, oraz publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
e) wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu lub innej sieci.
Przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu następuje nieodpłatnie, z chwilą podpisania umowy.
