Wolność wypowiedzi i wolność wyznania w kolizji ze skutkiem śmiertelnym. Uwagi wybrane na kanwie wyroku ETPC z dnia 5 grudnia 2019 r. w sprawie Tagiyev i Huseynov v. Azerbejdżan
Lidia Katarzyna Jaskuła
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , Polskahttps://orcid.org/0000-0003-3619-5826
Abstrakt
Sprawa Tagiyev i Huseynov v. Azerbejdżan jest punktem wyjścia, by po raz kolejny przyjrzeć się kolizyjności wolności wypowiedzi i wolności wyznania. Zagadnienie nie jest czysto teoretyczne, a jego skutki mogą być tragiczne i nie dotyczą wyłącznie Azerbejdżanu. ETPC od kilkudziesięciu lat tworzy standardy orzekania w podobnych sprawach. Artykuł jest próbą ich zaprezentowania i zwrócenia uwagi na punkty kluczowe w procesie ważenia obu wolności oraz decydowania przez Trybunał,której z wolności dać pierwszeństwo. To prowadzi do decyzji, czy ingerencja państwa była uzasadniona i czy Konwencja została naruszona. Autorka stoi na stanowisku, że wraz z rozwojem nowoczesnych mediów o zasięgu globalnym i radykalizacji rozpowszechnianych w przestrzeni publicznej poglądów i przekonań przedstawicieli różnych grup społecznych do kolizji wolności wypowiedzi i wolności wyznania będzie dochodzić coraz częściej. ETPC proponuje w orzeczeniach konkretne wskazówki, jak w takich sprawach orzekać.
Słowa kluczowe:
wolność wypowiedzi, wolność wyznania, Europejski Trybunał Praw Człowieka, kolizja wolnościBibliografia
Falski J., Symbolika i przekonania religijne w miejscu pracy (na tle wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Eweida i inni v. Wielka Brytania), Państwo i Prawo 2015, z. 8.
Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Wolność mediów w Azerbejdżanie – apel do Komitetu Ministrów Rady Europy, 25.01.2018 r., http://www.hfhr.pl/wolnosc-mediow-w-azerbejdzanie-apel-do-komitetu-ministrow-rady-europy/ [dostęp: 31.12.2019 r.].
Jagielski W., Niedemokratyczny Azerbejdżan przewodzi Radzie Europy, Depesza PAP z 1.06.2014 r., https://www.prawo.pl/prawnicy-sady/niedemokratyczny-azerbejdzan-przewodzi-radzie-europy,56297.html [dostęp: 31.12.2019 r.].
Jan Paweł II, List apostolski z 1.09.1980 r. o wolności religijnej (L’eglise Catholique), http://www.apostol.pl/janpawelii/listy-apostolskie/o-wolno%C5%9Bci-religijnej-leglise-catholique [dostęp: 30.12.2019 r.].
Jaskuła L.K., Prawo do dobrego imienia a wolność prasy, Warszawa 2008.
Jaskuła L.K., Uczucia religijne jako granica wolności wypowiedzi (wybrane zagadnienia prawne), w: Praktyczne aspekty wolności wypowiedzi, red. W. Lis, Z. Husak, Toruń 2011.
Jaskuła L.K., Wolność działalności dziennikarskiej w perspektywie zjawiska mowy nienawiści (wybrane aspekty prawne), w: Status prawny dziennikarza, red. W. Lis, Warszawa 2014.
Kamiński I.C., Fatalny margines ocen, Kultura Liberalna 2011, nr 132.
Kamiński I.C., Media w europejskiej konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, w: Prawo mediów, red. J. Barta, R. Markiewicz, A. Matlak, Warszawa 2008.
Kamiński I.C., Ograniczenia swobody wypowiedzi dopuszczalne w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Analiza krytyczna, Warszawa 2010.
Kamiński I.C., Uprawnienia i obowiązki dziennikarskie w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, w: Status prawny dziennikarza, red. W. Lis, Warszawa 2014.
Kamiński I.C., Wolność religijna a jednostka, w: Prawne granice sumienia i wyznania, red. J. Kondratiewa-Bryzik, R. Wieruszewski, M. Wyrzykowski, 2012 [wyd. el. LEX].
Kapelańska-Pręgowska J., Koncepcja tzw. marginesu oceny w orzecznictwie ETPC, Państwo i Prawo 2007, z. 12.
Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, t. 1. Komentarz do artykułów 1-18, red. L. Garlicki, Warszawa 2010 [baza danych Legalis].
Leszczyński L., Kryterium konieczności w demokratycznym społeczeństwie w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka − studium teoretycznoprawne, Europejski Przegląd Sądowy 2014, nr 1.
Pełnomocnik Ministra Spraw Zagranicznych ds. postępowań przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka, Raport z wykonania wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka przez Polskę za 2018 rok, Warszawa 2019,
https://www.sw.gov.pl/assets/66/58/71/9daae6481ba6c151aece0468936a7bd587ae36c8.pdf [dostęp: 31.12.2019 r.].
Reporters Without Borders, Worldwide round-up of journalists killed, detained, held hostage, or missing in 2019, https://rsf.org/en/news/rsf-yearly-round-historically-low-number-journalists-killed-2019 [dostęp: 26.12.2019 r.].
Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 15 grudnia 2011 r. w sprawie Azerbejdżanu, zwłaszcza przypadku Rafiga Tagiego (2013/C 168 E/15), Dz. Urz. UE C z 14.06.2013.
Skrzydło J., Wolność słowa w orzecznictwie Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Analiza porównawcza, Toruń 2013.
Sobczak J., Swoboda wypowiedzi w orzecznictwie Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu. Część I, Ius Novum 2007, nr 2-3.
Sobczak J., Swoboda wypowiedzi w orzecznictwie Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu. Część II, Ius Novum 2007, nr 4.
Sobczak J., Zawód dziennikarza w optyce Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Między idealistycznym a realistycznym paradygmatem wolności prasy, w: Status prawny dziennikarza, red. W. Lis, Warszawa 2014.
Sobczak M., Wolność sumienia i wyznania, jej gwarancje w systemie prawnym Rady Europy oraz w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu, Ius Novum 2008, nr 3.
Taczkowska-Olszewska J., Racjonalizacja wolności prasy – od modelu absolutnego do warunkowego. Europejski i krajowy kontekst wykładni prawa, Przegląd Sejmowy 2018, nr 1.
Wąsek A., Ochrona uczuć religijnych w prawie karnym, w: Prawo wyznaniowe III Rzeczypospolitej, red. H. Misztal, Lublin−Sandomierz 1999.
Wąsek A., Przestępstwa przeciwko przekonaniom religijnym de lege lata i de lege ferenda, Państwo i Prawo 1995, z. 7.
Wildhaber L., The right to offend, shock or disturb? Aspects of freedom of expression under the European Convention of Human Rights, The Irish Jurist 2001, t. 36.
Wiśniewski A., Koncepcja marginesu oceny w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Gdańsk 2008.
Wiśniewski A., O symbolach religijnych w orzecznictwie strasburskim, Gdańskie Studia Prawnicze 2013, t. 29.
Wiśniewski A., Proporcjonalność i fair balance w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Gdańskie Studia Prawnicze 2019, nr 2.
Wiśniewski A., The European Court of Human Rights. Between Judicial Activism and Passivism, Gdańsk 2016.
Wółkowska M., Prawa kulturalne w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Analiza w oparciu o orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu, Studia Iuridica Toruniensia 2013, t. 13.
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II https://orcid.org/0000-0003-3619-5826
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor oświadcza, że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza jakichkolwiek praw osobistych lub majątkowych osób trzecich oraz, że jego prawa autorskie do utworu nie są ograniczone w zakresie objętym umową podpisywaną z Wydawcą.
Autor publikacji przenosi nieodpłatnie na Wydawcę autorskie prawa majątkowe do składanego do publikacji Utworu (artykułu) bez ograniczeń czasowych i terytorialnych na następujących polach eksploatacji:
a) wytwarzanie, utrwalanie i zwielokrotnianie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
b) wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu, oraz rozpowszechnianie w postaci otwartego dostępu, zgodnie z treścią licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa 4.0 Międzynarodowa (zwanej również jako CC BY), dostępnej pod adresem: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl;
c) włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
d) opublikowanie na stronie internetowej czasopisma, publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, oraz publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
e) wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu lub innej sieci.
Przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu następuje nieodpłatnie, z chwilą podpisania umowy.
