Kilka uwag o nowych zadaniach polskiej romanistyki powojennej
Bożena Anna Czech-Jezierska
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-0735-8166
Abstrakt
Przedmiotem artykułu jest analiza rozwoju nauki prawa rzymskiego w powojennej Polsce, gdy romaniści musieli odnaleźć się w nowej rzeczywistości politycznej i ustrojowej. Inspiracją autora stała się m.in. publikacja Marii Zabłockiej, Romanistyka polska po II wojnie światowej, Warszawa 2002, w której pojawiły się próby wskazania pewnych etapów w okresie nią objętym, warte doprecyzowania. Zostały one wyeksponowane w artykule poprzez nakreślenie nowych zadań, przed jakimi romaniści zostali postawieni bezpośrednio po wojnie. Wynikały one z pilnych potrzeb, np. w zakresie zapewnienia pomocy dydaktycznych w zakresie prawa rzymskiego, jak również ze zmian ustrojowych i ideologicznych mających wpływ również na naukę. W czasie dominacji nauki sowieckiej w tzw. państwach socjalistycznych ideologia marksistowska i marksistowscy historycy odrzucali prawo rzymskie jako normy prawne formacji niewolniczej, opartej na własności prywatnej. Poglądy na ten temat przenikały również do romanistycznych badań naukowych, prawo rzymskie należało badać w odpowiedni sposób, oparty na metodzie materializmu historycznego. Władze w Polsce Ludowej próbowały wówczas również zlikwidować prawo rzymskie w kształceniu uniwersyteckim jako nieodpowiadające nowej ideologii. Pomimo trudności, przez które kadry romanistyczne musiały przebrnąć w okresie Polski Ludowej, i dzięki staraniom włożonym w realizację postawionych przed nimi zadań prawo rzymskie utrzymało swą pozycję odrębnego przedmiotu dydaktycznego i jest nadal wykładane w uniwersyteckich ośrodkach edukacji prawniczej w Polsce.
Słowa kluczowe:
nauka prawa rzymskiego, historia prawa, nauki prawne po II wojnie światowejBibliografia
Bardach J., Perspektywy rozwoju nauki historii państwa i prawa, Czasopismo Prawno-Historyczne 1951, t. 3, 1951.
Bartošek M., [rec:] K. Kolańczyk, Prawo rzymskie, Warszawa 1973, Iur 1973, 24, Parte prima. Bibliografia powojennej romanistyki polskiej, http://bibliografie.wpia.uw.edu.pl/bprp/ [dostęp 30.03.2020 r.].
Colloquim historycznoprawne, Czasopismo Prawno-Historyczne 1964, t. 16, z. 1.
Czech-Jezierska B., Prawo rzymskie w edukacji prawniczej w pierwszych latach Polski Ludowej (1944–1949), Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska 2014, t. 61, z. 2, sec. G. doi: http://dx.doi.org/10.17951/g.2014.61.2.31
Czech-Jezierska B., Roman law in People’s Poland. Stages of transformation, w: The Journal of Juristic Papyrology. Supplement XXIX. ‘Mater familias’. Scritti romanistici per Maria Zabłocka, red. Z. Benincasa, J. Urbanik, Varsavia 2016.
Czech-Jezierska B., Problematyczna pozycja prawa rzymskiego po II wojnie światowej w państwach socjalistycznych – przypadek Czechosłowacji, w: Pogranicza w historii prawa i myśli polityczno-prawnej, red. D. Szpoper, P. Dąbrowski, Gdańsk-Olsztyn 2017.
Czech-Jezierska B., Środowisko romanistyczne wobec”reformy Baszkiewicza” z 1975 roku, w: ‘Ad laudem Magistri Nostri’, Mistrzowie. Dzieła polskiej romanistyki, red. E. Gajda, Toruń 2018.
Czech-Jezierska B., Milan Bartošek i problem „właściwej metody” w badaniach nad prawem rzymskim, w: In varietate concordia. Księga jubileuszowa z okazji XXX-lecia pracy naukowej Profesora Bronisława Sitka, red. K. Ciućkowska, J. Szczerbowski, Warszawa 2019.
Dzieje Kodyfikacji Prawa. Ogólnopolska Konferencja Historyków Państwa i Prawa w Karpaczu, Czasopismo Prawno-Historyczne 1975, t. 27, z. 1.
Dzikowski A., Nauczanie prawa rzymskiego na studiach prawniczych w Polsce w latach 1918–1989. Konflikt ideologiczny o znaczeniu praktycznym, Kortowski Przegląd Prawniczy 2017, nr 4.
Falenciak J., Powszechna historia państwa i prawa, cz. 1: Historia państwa i prawa w ustroju niewolniczym, Wrocław 1951.
Falenciak J., Prawo rzymskie prywatne, Wrocław 1952.
Geremkowa H., Łoposzko T., [rec:] Borys Łapicki, Poglądy prawne niewolników i proletariuszy rzymskich. Studium historyczne na tle bazy gospodarczej i antagonizmów klasowych, Przegląd Historyczny 1956, nr 47/2, z. 2.
Kolańczyk K., O pochodzeniu i stanowisku społecznych prawników rzymskich, Czasopismo Prawno-Historyczne 1955, t. 7, z. 1.
Kolańczyk K., Nowy podręcznik rzymskiego prawa prywatnego. Uwagi w związku z pracą Wacława Osuchowskiego, ‘Zarys rzymskiego prawa prywatnego’, Warszawa 1962, PWN, ss. 553, Czasopismo Prawno-Historyczne 1965, t. 17, z. 1.
Kolańczyk K., Prawo rzymskie, Warszawa 1973; wyd. 2. Warszawa 1976; wyd. 5, Warszawa 1997.
Konferencja katedr historycznoprawnych w sprawie nowych programów nauczania przedmiotów historycznoprawnych na Wydziale Prawa, Czasopismo Prawno-Historyczne 1966, t. 18, z. 2.
Kupiszewski H., Prawo rzymskie w 25-leciu PRL ze szczególnym uwzględnieniem lat ostatnich, Sprawozdania z Prac Naukowych Wydziału Nauk Społecznych PAN 1970, z. 3/4 (58/59).
Kuryłowicz M., Wokół zagadnień nauczania prawa rzymskiego, Życie Szkoły Wyższej 1974, R. 22, z. 3–4.
Kuryłowicz M., Żołnierczuk M., Kosiorkiewicz J., Historia prawa państw antycznych (ze szczególnym uwzględnieniem prawa rzymskiego, Lublin 1980.
Kuryłowicz M., Dorobek oraz plany badawcze polskiej romanistyki. W związku z pracą Marii Zabłockiej, „Romanistyka polska po II wojnie światowej, 2002”, Czasopismo Prawno- -Historyczne 2003, t. 55, z. 1.
Kuryłowicz M., Prawo rzymskie: historia – tradycja – współczesność, Lublin 2003.
Kuryłowicz M., Prof. dr Adam Wiliński (w 100-lecie urodzin i 60-lecie doktoratu), Studia Iuridica Lublinensia 2009, t. 12.
Kuryłowicz M., Szkic do dziejów tzw. romanistyki marksistowskiej, Z Dziejów Prawa 2019, t. 12 (20). doi: https://doi.org/10.31261/zdp.2019.20.52
Łapicki B., Prawo rzymskie, Warszawa 1948.
Łapicki B., Odpowiedź na krytykę mojego podręcznika „Prawo rzymskie”, Myśl Współczesna 1949, nr 10 (41).
Łapicki B., Poglądy prawne niewolników i proletariuszy rzymskich. Studium historyczne na tle bazy gospodarczej i antagonizmów klasowych, Łódź 1955.
Marks K., Engels F., Manifest Partii Komunistycznej, Warszawa 1949.
Niziołek M., Über den Unterricht des römischen Rechts in den sozialistischen Staaten, Revue Internationale des Drois de l’Antiquité 1969, nr 16.
Osuchowski W., Zarys rzymskiego prawa prywatnego, Warszawa 1962.
Osuchowski W., Program studiów uniwersyteckich w zakresie prawa rzymskiego, Czasopismo Prawno-Historyczne 1966, t. 18, z. 1.
Osuchowski W., Rzymskie prawo prywatne. Zarys wykładu, red. W. Litewski, J. Sondel, Warszawa 1981.
Sczaniecki M., Wąsicki J., Nauka historii państwa i prawa w dziesięcioleciu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (1944–1954), Czasopismo Prawno-Historyczne 1954, t. 6, z. 2.
Sondel J., Polnische Romanistik in der vergangen fünfunddreißig Jahren. Abriß einer Bibliographie, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego” 1980, nr 543, Prace Prawnicze nr 86.
Staszków M., W sprawie poglądów prawnych niewolników i proletariuszy rzymskich. (Uwagi na tle pracy prof. B. Łapickiego), Czasopismo Prawno-Historyczne 1956, t. 8, z. 2.
Taubenschlag R., [rec:] “Prawo rzymskie”, Borys Łapicki, Warszawa 1948, Czasopismo Prawno- Historyczne 1949, t. 2.
Taubenschlag R., Nauka i nauczanie prawa rzymskiego i antycznego w Polsce, Życie Nauki 1950, nr 7–8.
Taubenschlag R., Rzymskie prawo prywatne, Warszawa 1955.
Warkałło W., W sprawie recenzji skryptu „Prawo rzymskie”, Czasopismo Prawno-Historyczne 1961, t. 13, z. 2.
Wiliński A., Inskrypcja z Heba. Uwagi o nowym źródle prawa wyborczego, Czasopismo Prawno-Historyczne 1953, t. 5.
Wiliński A., Zarys wykładu rzymskiego prawa prywatnego, cz. 1 Kraków 1952; cz. 2 Kraków 1954.
Wiliński A., Destinatio w inskrypcji z Heba a system i praktyka wyborcza wczesnego pryncypatu, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska 1955, t. 2, z. 2, sec. G. Wiliński A., Ustawy Constantyna Cod. Th. 9, 12 ‘De emendatione servorum’ na tle historycznego rozwoju ‘iuris vitae ac necis’ pana niewolnika, Roczniki Teologiczno-Kanoniczne 1963, t. 10, z. 4.
Wiliński A., Das Problem eine didaktischen Zusammenarbeit von Romanisten und Zivilisten in der Rechtswissenschaftlichen Fakultäten, Acta Universitatis Szegediensis de Attila József nominata. Acta Iuridica et Politica 1970, t. 17, z. 27.
Wiliński A., Kuryłowicz M., Rzymskie prawo prywatne. Zarys wykładu, wyd. 6, Warszawa 2016.
Wołodkiewicz W., Nauczanie prawa w II Rzeczypospolitej, Życie Szkoły Wyższej 1973, t. 21, nr 6.
Wołodkiewicz W., Rzymskie korzenie współczesnego prawa cywilnego, Warszawa 1978.
Zabłocka M., Romanistyka polska od 1980, Prawo Kanoniczne 1994, t. 37, nr 1–2.
Zabłocka M., Romanistyka polska po II wojnie światowej, Warszawa 2002.
Zabłocka M., Romanistyka polska w pierwszym dziesięcioleciu XXI wieku, Warszawa 2013.
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II https://orcid.org/0000-0002-0735-8166
Licencja
Autor oświadcza, że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza jakichkolwiek praw osobistych lub majątkowych osób trzecich oraz, że jego prawa autorskie do utworu nie są ograniczone w zakresie objętym umową podpisywaną z Wydawcą.
Autor publikacji przenosi nieodpłatnie na Wydawcę autorskie prawa majątkowe do składanego do publikacji Utworu (artykułu) bez ograniczeń czasowych i terytorialnych na następujących polach eksploatacji:
a) wytwarzanie, utrwalanie i zwielokrotnianie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
b) wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu, oraz rozpowszechnianie w postaci otwartego dostępu, zgodnie z treścią licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa 4.0 Międzynarodowa (zwanej również jako CC BY), dostępnej pod adresem: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl;
c) włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
d) opublikowanie na stronie internetowej czasopisma, publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, oraz publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
e) wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu lub innej sieci.
Przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu następuje nieodpłatnie, z chwilą podpisania umowy.
