Pełnomocnik z urzędu w postępowaniu cywilnym – wybrane problemy na tle nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego z dnia 2 grudnia 2021 r. oraz z dnia 9 marca 2023 r.
Abstrakt
Przedmiotem artykułu jest przedstawienie instytucji pełnomocnika z urzędu w postępowaniu cywilnym. Uprawnienie do ubiegania się o ustanowienie pełnomocnika z urzędu na etapie postępowania sądowego stanowi, obok instytucji zwolnienia od kosztów sądowych, formę pomocy państwa dla osoby, która z uwagi na swoją sytuację majątkową nie jest w stanie ponieść kosztów pomocy profesjonalnego pełnomocnika w procesie cywilnym. Taka pomoc dla osób ubogich stanowi wyraz realizacji zasady równości wobec prawa i zasady prawa do sądu określonych w art. 32 ust. 1 oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji RP.
W artykule dokonano analizy zmian Kodeksu postępowania cywilnego, które weszły w życie 1 stycznia 2022 r. oraz 1 lipca 2023 r. i ich wpływu na dotychczasowe zasady ubiegania się o pomoc z urzędu oraz na zakres umocowania pełnomocnika z urzędu. Szczególnej analizie poddano dotychczas nieznane polskiej procedurze cywilnej uprawnienie prokuratora do złożenia wniosku o ustanowienie pełnomocnika z urzędu dla poszkodowanego wypadkiem komunikacyjnym lub wskazanych osób uprawnionych.
Posłużono się metodą dogmatycznoprawną oraz, uzupełniająco, metodą historycznoprawną, które doprowadziły do sformułowania wniosku, że z punktu widzenia zapewnienia ochrony prawnej jednostki uzasadnione było dokonanie przez ustawodawcę zmian Kodeksu postępowania cywilnego przez wprowadzenie uprawnienia prokuratora do wystąpienia z wnioskiem o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego z urzędu w odniesieniu do osób poszkodowanych zdarzeniami komunikacyjnymi oraz zmiany zakresu uprawnień pełnomocnika z urzędu o reprezentowanie strony w postępowaniu ze skargi kasacyjnej.
Słowa kluczowe:
postępowanie cywilne, pełnomocnik z urzędu, radca prawny, adwokat, prokurator w postępowaniu cywilnymBibliografia
Berutowicz W., Postępowanie cywilne w zarysie, Warszawa 1984.
Błaszczak Ł., Marszałkowska-Krześ E., Przymioty procesowe stron i uczestników postępowania nieprocesowego niezbędne do dochodzenia ochrony prawnej na drodze sądowej. Wybrane zagadnienia, Studia Prawno-Ekonomiczne 2015, t. 95.
Daniluk D., Prawo do nieodpłatnej pomocy prawnej w świetle konstytucyjnej zasady równości, Przegląd Prawa Konstytucyjnego 2023, nr 2 (72). (Crossref)
Derlatka J., Pełnomocnik z urzędu w sprawie o ustanowienie kuratora dla osoby niepełnosprawnej – glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z 25.07.2019 r. (III CZP 16/19), Palestra 2020, nr 11.
Feliga P., w: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, wyd. 2, red. P. Rylski, A. Olaś, Warszawa 2023.
Filipowski J., Adwokat w procesie cywilnym, Warszawa 1973.
Flaga-Gieruszyńska K., Bezpłatna pomoc prawna jako instrument wspomagający realizację konstytucyjnej zasady prawa do sądu (na przykładzie spraw cywilnych), w: Wokół konstytucji i zdrowego rozsądku. Circum constitutionem rationemque sanam. Prace dedykowane Profesorowi Tadeuszowi Smolińskiemu, red. J. Ciapała, A. Rost, Szczecin–Jarocin 2011.
Florczak-Wątor M., Prawo do sądu jako prawo jednostki i jako gwarancja horyzontalnego działania praw i wolności, Przegląd Prawa Konstytucyjnego 2016, nr 3.
Gudowski J., w: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 1. Postępowanie rozpoznawcze. Artykuły 1–124, red. T. Ereciński, wyd. 6, 2023 [wyd. el. Legalis].
Kaczyński M., Pełnomocnik z urzędu w sądowym postępowaniu cywilnym, Warszawa 2014.
Klatka Z., Wykonywanie zawodu radcy prawnego i adwokata, Warszawa 2004.
Klich A., Pomoc prawna z urzędu, w: Postępowanie przed sądem pierwszej instancji w procesie cywilnym. Podmioty postępowania, t. 3A, red. K. Flaga-Gieruszyńska, P. Osowy, Warszawa 2024.
Krzemiński Z., Adwokat w procesie cywilnym z wyboru i urzędu, Kraków 1999.
Krzemiński Z., Alimenty i ojcostwo. Komentarz, Warszawa 2008.
Krzemiński Z., Glosa do postanowienia SN z dnia 15.11.1967 r. III PRN 73/67, Nowe Prawo 1968, nr 9.
Kwiatkowska-Falęcka E., Historia legislacji zasad wykonywania zawodu i zasad etyki radcy prawnego, w: Zawód radcy prawnego. Historia zawodu i zasady jego wykonywania, red. A. Bereza, Warszawa 2015.
Łochowski M., w: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Komentarz. Art. 1–45816, t. 1, red. T. Szanciło, wyd. 2, 2023 [wyd. el. Legalis].
Mamiński M., Ustanowienie pełnomocnika z urzędu po nowelizacji KPC, Monitor Prawniczy 2010, nr 15.
Misztal-Konecka J., O udziale w postępowaniu cywilnym osób, które doznają przeszkód faktycznych w osobistym dokonywaniu czynności procesowych, Przegląd Sądowy 2017, nr 11–12.
Pacyna M., Duże prawdopodobieństwo popełnienia przestępstwa jako przesłanka stosowania środków zapobiegawczych, Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych 2008, t. 12, z. 2.
Pietrzykowski H., 3.7. Pełnomocnik ustanowiony przez sąd, w: H. Pietrzykowski, Czynności procesowe zawodowego pełnomocnika w sprawach cywilnych, Warszawa 2014.
Piszko R., Prawo do sądu jako prawo podmiotowe, w: Dylematy wokół prawa do sądu, red. J. Ciapała, R. Piszko, A. Pyrzyńska, 2022 [wyd. el. Legalis].
Przywora B., Nieodpłatna pomoc prawna w postępowaniu cywilnym – charakterystyka z perspektywy konstytucyjnoprawnej, w: B. Przywora, Normatywny model przedsądowej nieodpłatnej pomocy prawnej w Polsce, 2019 [wyd. el. Legalis].
Siedlecki W., Zarys postępowania cywilnego, Warszawa 1966.
Sorysz M., Ustanowienie dla strony pełnomocnika z urzędu oraz obowiązki pełnomocnika w postępowaniu cywilnym na tle nowelizacji KPC z 17.12.2009 r. – zagadnienia wybrane, Monitor Prawniczy 2010, nr 12.
Wojdała M., Pomoc prawna z urzędu w procesie cywilnym. Przesłanki wyznaczenia pełnomocnika procesowego. Komentarz do postanowienia Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 30 grudnia 2013 roku, III AUz 485/13, Acta Iuris Stetinensis 2014, nr 8 (835).
Zieliński A., w: A. Zieliński, K. Flaga-Gieruszyńska, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, wyd. 3, Warszawa 2008 [baza danych Legalis].
Uniwersytet Szczeciński https://orcid.org/0000-0003-4274-430X
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor oświadcza, że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza jakichkolwiek praw osobistych lub majątkowych osób trzecich oraz, że jego prawa autorskie do utworu nie są ograniczone w zakresie objętym umową podpisywaną z Wydawcą.
Autor publikacji przenosi nieodpłatnie na Wydawcę autorskie prawa majątkowe do składanego do publikacji Utworu (artykułu) bez ograniczeń czasowych i terytorialnych na następujących polach eksploatacji:
a) wytwarzanie, utrwalanie i zwielokrotnianie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
b) wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu, oraz rozpowszechnianie w postaci otwartego dostępu, zgodnie z treścią licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa 4.0 Międzynarodowa (zwanej również jako CC BY), dostępnej pod adresem: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl;
c) włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
d) opublikowanie na stronie internetowej czasopisma, publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, oraz publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
e) wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu lub innej sieci.
Przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu następuje nieodpłatnie, z chwilą podpisania umowy.
