Современное значение принципа автономии воли в гражданско-правовых отношениях
Аннотация
В тексте представлены значение и функции одного из основополагающих принципов гражданского права – автономии воли сторон. Цель статьи – обозначить современные трансформации этого принципа права, которые служат отходу от чисто формального убеждения, гарантирующего равное влияние на формирование содержания правоотношений, особенно в массовой торговле, где он в настоящее время наиболее подвержен риску утраты своего значения. Внимание было уделено в первую очередь количественным и качественным изменениям в его применении. Кроме того, проводится анализ изменений в подходе законодателя к формированию автономии воли частных субъектов. Помимо описания правовой природы автономии, были отмечены современные функции автономии воли и ее связь с принципом равенства. Особое внимание было уделено вопросу современного значения автономии воли на примере потребительского договора и связанной с ним мнимой свободы договоров. Соображения в основном основаны на эмпирическом методе. Ключевым выводом является заключение о нынешних ожиданиях в отношении автономии воли. Отмечен также кризис в соотношении принципа автономии воли сторон правоотношения и принципа равенства (производного от автономии).
Ключевые слова:
автономия воли, гражданское правоотношение, принцип равенства, справедливый договор, потребительское право, равноправие сторонБиблиографические ссылки
Bagińska E., Prawo umów konsumenckich w strukturze prawa cywilnego, Transformacje Prawa Prywatnego 2017, nr 2.
Barczewski A., Wokół problematyki autonomii woli w prawie prywatnym. Recenzja książki Private Autonomy in Germany and Poland and in the Common European Sales Law, Forum Prawnicze 2013, nr 1.
Bauman Z., Płynna nowoczesność, Kraków 2006.
Bierć A., Zarys prawa prywatnego. Część ogólna, Warszawa 2012.
Brożyna M., Konsumenckie prawo do odwołania umowy, Warszawa 2021.
Constant de Rebecque B.J., O monarchii konstytucyjnej i rękojmiach publicznych, tłum. W. Niemojowski, red. A. Bosiacki, Warszawa 2015.
Czepelak M., Autonomia woli w prawie prywatnym międzynarodowym Unii Europejskiej, Warszawa 2015. Decyzje konsumentów i ich determinanty, red. E. Kieżel, Katowice 2001.
Gnela B., Kolizyjnoprawna ochrona konsumenta w polskim prawie do chwili wejścia w życie konwencji rzymskiej z 1980 r., Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie 2009, nr 809.
Gnela B., Kolizyjnoprawna ochrona konsumenta według art. 30 ustawy – Prawo prywatne międzynarodowe, w: Współczesne wyzwania prawa konsumenckiego, red. B. Gnela, K. Michałowska, Warszawa 2015.
Gnela B., Organizacje konsumenckie oraz ich uprawnienia w polskim prawie, Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie 2004, nr 657.
Gnela B., Umowa konsumencka w polskim prawie cywilnym i prywatnym międzynarodowym, Warszawa 2013.
Gnela B., Uwagi o sposobie realizacji w polskim prawie koncepcji kolizyjnoprawnej ochrony konsumenta, Problemy Prawa Prywatnego Międzynarodowego 2009, t. 4.
Grochowski M., Słuszność a autonomia woli – uwagi o nieoczywistej relacji, w: Aksjologia prawa cywilnego i cywilnoprawna ochrona dóbr, red. J. Pisuliński, J. Zawadzka, Warszawa 2020.
Kaczor J., Podmiotowość prywatnoprawna. Wolność – racjonalność – odpowiedzialność, Wrocław 2019.
Kaczor J., Zasada autonomii woli z perspektywy teorii prawa, Acta Universitatis Wratislaviensis. Przegląd Prawa i Administracji 2005, t. 69.
Lewaszkiewicz-Petrykowska B., Autonomia woli stron a zakres odpowiedzialności ex contractu (kilka refleksji), w: W kierunku europeizacji prawa prywatnego. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Jerzemu Rajskiemu, red. A. Brzozowski, W. Kocot, K. Michałowska, Warszawa 2007.
Łętowska E., Europejskie prawo umów konsumenckich, Warszawa 2004.
Łętowska E., Podstawy prawa cywilnego, Warszawa 1994.
Łętowska E., Prawo w „płynnej nowoczesności”, Państwo i Prawo 2014, z. 3.
Machnikowski P., Swoboda umów według art. 353¹ KC. Konstrukcja prawna, Warszawa 2005.
Miętek A., Swoboda umów i jej ograniczenia przy kształtowaniu treści stosunku pracy, Warszawa 2019.
Mikłaszewicz P., Obowiązki informacyjne w umowach z udziałem konsumentów na tle prawa Unii Europejskiej, Warszawa 2008.
Mojak J., Ewolucja zasad współczesnego polskiego prawa cywilnego – zasada bezpieczeństwa obrotu, Studia Iuridica Lublinensia 2016, t. 25, nr 1. (Crossref)
Nagy C.I., What Functions May Party Autonomy Have in International Family and Succession Law? An EU Perspective, Nederlands Internationaal Privaatrecht 2012, t. 30, nr 4.
Niedośpiał M., Autonomia woli w części ogólnej prawa cywilnego, Państwo i Prawo 1984, z. 12. Prawa i wolności obywatelskie w Konstytucji RP, red. B. Banaszak, A. Preisner, Warszawa 2002.
Prutis S., Instytucje podstawowe prawa prywatnego (w opozycji do regulacji prawa publicznego), Białystok 2018.
Radwański Z., Uwagi ogólne o autonomii woli, w: II Kongres Notariuszy Rzeczypospolitej Polskiej. Referaty i opracowania, red. R. Sztyk, Kraków–Kluczbork 1999.
Radwański Z., Olejniczak A., Prawo cywilne – część ogólna, wyd. 16, Warszawa 2021.
Safjan M., Autonomia woli a zasada równego traktowania, w: Zaciąganie i wykonywanie zobowiązań. Materiały III Ogólnopolskiego Zjazdu Cywilistów (Wrocław, 25–27.9.2008 r.), red. E. Gniewek, K. Górska, P. Machnikowski, Warszawa 2010.
Safjan M., Efekt horyzontalny praw podstawowych w prawie prywatnym: autonomia woli a zasada równego traktowania, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2009, t. 18, nr 2.
Safjan M., w: System Prawa Prywatnego, t. 1. Prawo cywilne – część ogólna, red. M. Safjan, Warszawa 2012.
Skąpski J., Autonomia woli w prawie międzynarodowym prywatnym w zakresie zobowiązań z umów, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego 1964, z. 19.
Sołtysiński S., Erozja zasady równości podmiotów gospodarczych w prawie prywatnym. Netting upadłościowy, Biuletyn Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego 2015, nr 1.
Stelmachowski A., Ewolucja autonomii woli, w: Tendencje rozwoju prawa cywilnego, red. E. Łętowska, Wrocław–Warszawa–Gdańsk–Łódź 1983.
Stelmachowski A., Zarys teorii prawa cywilnego, Warszawa 1998.
Such P., Nadużycie pozycji konsumenta jako słabszej strony umowy, w: Współczesne wyzwania prawa konsumenckiego, red. B. Gnela, K. Michałowska, Warszawa 2015.
System Prawa Prywatnego, t. 2. Prawo cywilne – część ogólna, red. A. Olejniczak, Z. Radwański, Warszawa 2019.
Tomczyk A., Sprawozdanie z konferencji naukowej „Prawo kontraktów”, Acta Iuris Stetinensis 2017, nr 3.
Węgrzyn J., Prawo konsumenta do informacji w Konstytucji RP i w prawie unijnym, Wrocław 2013.
Wilejczyk M., Zagadnienia etyczne części ogólnej prawa cywilnego, Warszawa 2014.
Uniwersytet w Białymstoku https://orcid.org/0000-0001-5681-9195
Лицензия
Это произведение доступно по лицензии Creative Commons «Attribution» («Атрибуция») 4.0 Всемирная.
Autor oświadcza, że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza jakichkolwiek praw osobistych lub majątkowych osób trzecich oraz, że jego prawa autorskie do utworu nie są ograniczone w zakresie objętym umową podpisywaną z Wydawcą.
Autor publikacji przenosi nieodpłatnie na Wydawcę autorskie prawa majątkowe do składanego do publikacji Utworu (artykułu) bez ograniczeń czasowych i terytorialnych na następujących polach eksploatacji:
a) wytwarzanie, utrwalanie i zwielokrotnianie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
b) wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu, oraz rozpowszechnianie w postaci otwartego dostępu, zgodnie z treścią licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa 4.0 Międzynarodowa (zwanej również jako CC BY), dostępnej pod adresem: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl;
c) włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
d) opublikowanie na stronie internetowej czasopisma, publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, oraz publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
e) wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu lub innej sieci.
Przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu następuje nieodpłatnie, z chwilą podpisania umowy.
