O zasadności powołania nowego MTK. Zarys stanowiska własnego na tle zbrodni prawa międzynarodowego popełnionych na terytorium Ukrainy w XXI w. w związku z agresją Federacji Rosyjskiej
Marcin Berent
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu , Polskahttps://orcid.org/0000-0001-7287-2148
Abstrakt
W dniu 24 lutego 2022 r. wojska Federacji Rosyjskiej przekroczyły granice Ukrainy, suwerennego i samodzielnego państwa europejskiego. Wojna, która przyszła po pandemii COVID-19, wstrząsnęła podwalinami całego świata, który nagle przestał istnieć w takim wymiarze, w jakim współczesne społeczeństwa znały go wcześniej. Agresja rosyjska przyniosła nie tylko pełnoskalową wojnę, lecz także nieznane od 1945 r. okrucieństwa, obejmujące masowo popełniane zbrodnie prawa międzynarodowego, w tym zbrodnię ludobójstwa, a w każdym razie – uzasadnione podejrzenie ich popełnienia. Nad światem znów zawisło widmo globalnego konfliktu, a przed cywilizowaną jego częścią stanęło wyzwanie rozliczenia bezmiaru krzywd i nieszczęść wyrządzonych przez funkcjonariuszy Federacji Rosyjskiej i sił z nimi sprzymierzonych. Odpowiedzią na zbrodnie popełniane w Ukrainie stało się wydanie przez Międzynarodowy Trybunał Karny w Hadze nakazu aresztowania osób bezsprzecznie za nie odpowiedzialnych. Trybunał ten podjął stanowcze działania, są one jednak ograniczone prawnymi ramami wyznaczonymi dla jego kompetencji. Niemniej ramy te zdają się niewystarczające dla ścigania winnych pożogi wojennej w Europie. Z tego powodu konieczne jest powołanie międzynarodowego trybunału karnego dla osądzenia zbrodni prawa międzynarodowego popełnionych w Ukrainie, który zostałby wyposażony w uprawnienia służące skuteczniejszemu ściganiu zbrodni inspirowanych przez Kreml i zajmujących go przedstawicieli reżimu Władimira Putina. To właśnie tym zbrodniom oraz potrzebom efektywniejszego ich zwalczania i przeciwdziałania poświęcony jest tekst niniejszy. Przedmiotem badań jest zatem przeprowadzenie analizy aktualnego stanu międzynarodowego sądownictwa w sprawach karnych, ustalenia ich skuteczności i przydatności dla osądzenia zbrodni popełnionych w Ukrainie oraz przedstawienie podstawowych pojęć, w tym pojęcia ludobójstwa, tytułem rozważań wstępnych. Celem artykułu jest wykazanie konieczności powołania nowego trybunału karnego. W studium zastosowano metodę historycznoprawną z elementami metody historyczno-filozoficznej, metodę analizy logicznej i pojęciowej instytucji prawnych (z uwzględnieniem eksplanacji funkcjonalnej), metodę aksjologiczną (z uwzględnieniem eksplanacji teleologicznej) oraz metodę systemową. Ze względu na charakter pracy metoda dogmatyczna (formalno-prawna) wykorzystana została w ograniczonym, lecz wystarczającym dla osiągnięcia celów badawczych zakresie.
Słowa kluczowe:
wojna, Rosja, Ukraina, zbrodnia prawa międzynarodowego, ludobójstwo, międzynarodowy trybunał karnyBibliografia
Blum R., Stanton G.H., Sagi S., Richter E.D., ‘Ethnic Cleansing’ Bleaches the Atrocities of Genocide, European Journal of Public Health 2007, vol. 18, no. 2. (Crossref)
Bojarski T., Przestępstwa przeciwko pokojowi, ludzkości oraz przestępstwo wojenne, in: Kodeks karny. Komentarz, ed. T. Bojarski, Warszawa 2016.
Budyn-Kulik M., Rozdział XVI. Przestępstwa przeciwko pokojowi, ludzkości oraz przestępstwa wojenne, in: Kodeks karny. Komentarz, ed. M. Mozgawa, Warszawa 2014.
Czech Senate Recognises Russia’s Crimes in Ukraine as Genocide, Rzeczpospolita, 11.05.2022, https://www.rp.pl/konflikty-zbrojne/art36275871-czeski-senat-uznal-zbrodnie-rosjina-ukrainie-za-ludobojstwo [access: 31.07.2023].
Dróżdż D., Rozdział XVI. Przestępstwa przeciwko pokojowi, ludzkości oraz przestępstwa wojenne, in: Kodeks karny. Część szczególna, vol. 1. Komentarz do art. 117–221, eds. M. Królikowski, R. Zawłocki, Warszawa 2013.
Dubowski T., Czynnik czasu w funkcjonowaniu międzynarodowych trybunałów karnych – wybrane aspekty, Białostockie Studia Prawnicze 2010, no. 7. (Crossref)
Estonia Recognises Russia’s Actions in Ukraine as Genocide, Rzeczpospolita, 21.04.2022, https://www.rp.pl/polityka/art36118711-estonia-uznaje-dzialania-rosji-na-ukrainie-za-ludobojstwo [access: 31.07.2023].
Gardocki L., Prawo karne, Warszawa 2021.
Gardocki L., Gardocka T., Majewski Ł., Prawo karne międzynarodowe. Zarys systemu, Warszawa 2017.
Heidrich D., Przyszłość międzynarodowych trybunałów karnych ad hoc. Strategie zakończenia oraz rozwiązania rezydualne, ze szczególnym uwzględnieniem Międzynarodowego Trybunału Karnego dla byłej Jugosławii, Studia Europejskie 2013, no. 3.
Hofmański P., Rozdział XVI. Przestępstwa przeciwko pokojowi, ludzkości oraz przestępstwa wojenne, in: Kodeks karny. Komentarz, ed. M. Filar, Warszawa 2016.
Karowicz-Bienias S., Standardy międzynarodowego procesu karnego a polskie postępowania karne w sprawach o zbrodnie przeciwko ludzkości popełnione w latach 1939–1956, Białystok 2021 [unpublished doctoral thesis].
Lemkin R., Axis Rule in Occupied Europe. Laws of Occupation, Analysis of Government, Proposals for Redress, New York 1944.
Matulewska A., Gwiazdowicz D.J., In Quest of Genocide Understanding: Multiple Faces of Genocide, International Journal for the Semiotics of Law 2022, vol. 35, DOI: 10.1007/s11196-021-09847-5. (Crossref)
Montefiore S., Stalin. The Court of the Red Tsar, Warszawa 2021.
Płachta M., Międzynarodowe trybunały karne: próba typologii i charakterystyki, Państwo i Prawo 2004, no. 3.
Smith K.E., Acculturation and the Acceptance of the Genocide Convention, Cooperation and Conflict 2013, vol. 48, no. 3. (Crossref)
Szewczyk M., Rozdział XVI. Przestępstwa przeciwko pokojowi, ludzkości oraz przestępstwa wojenne, in: Kodeks karny. Część szczególna, vol. 2. Komentarz do art. 212–277d, ed. A. Zoll, Warszawa 2008.
Szopa P., Wyroki na szmalcowników, Przystanek Historia, 24.01.2021, https://przystanekhistoria.pl/pa2/tematy/polskie-panstwo-podziem/78076,Wyroki-na-szmalcownikow.html [access: 31.07.2021].
The Verkhovna Rada of Ukraine Officially Recognises Russian Crimes as Genocide, Wprost, 14.04.2022, https://www.wprost.pl/polityka/10688815/rada-najwyzsza-ukrainy-oficjalnie-uznala-rosyjskie-zbrodnie-za-ludobojstwo.html [access: 31.07.2023].
Wierczyńska K., Konwencja w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa. Komentarz, 2008 [LEX database], Commentary on Article II.
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu https://orcid.org/0000-0001-7287-2148
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor oświadcza, że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza jakichkolwiek praw osobistych lub majątkowych osób trzecich oraz, że jego prawa autorskie do utworu nie są ograniczone w zakresie objętym umową podpisywaną z Wydawcą.
Autor publikacji przenosi nieodpłatnie na Wydawcę autorskie prawa majątkowe do składanego do publikacji Utworu (artykułu) bez ograniczeń czasowych i terytorialnych na następujących polach eksploatacji:
a) wytwarzanie, utrwalanie i zwielokrotnianie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
b) wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu, oraz rozpowszechnianie w postaci otwartego dostępu, zgodnie z treścią licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa 4.0 Międzynarodowa (zwanej również jako CC BY), dostępnej pod adresem: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl;
c) włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
d) opublikowanie na stronie internetowej czasopisma, publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, oraz publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
e) wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu lub innej sieci.
Przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu następuje nieodpłatnie, z chwilą podpisania umowy.
