Kilka uwag o nazewnictwie miejskim Lublina (na przykładzie powieści "Czerwona wiosna" Józefa Łobodowskiego)
Feliks Czyżewski, prof. dr hab.
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej , Polskahttps://orcid.org/0000-0003-0899-1972
Abstrakt
Przedmiotem badań są funkcje nazwy własnej występujące w powieści Czerwona wiosna Józefa Łobodowskiego (1909 –1988), pisarza emigracyjnego. Funkcje te określone zostały na podstawie wydobytego z przestrzeni miejskiej międzywojennego Lublina nazewnictwa poświadczonego w wymienionym utworze. Urbanonimy powieściowe to autentyczne nazwy własne ulic, placów, dzielnic itd. grodu nad Bystrzycą. Funkcjonują w przestrzeni zamkniętej wyznaczonej przez centrum i peryferia, np. ulica Podwale określa swoje miejsce w przestrzeni miejskiej w stosunku do granic grodu (dawnych wałów obronnych). Podobnie Brama Krakowska otwiera przestrzeń Starego Miasta na zewnątrz w kierunku Krakowskiego Przedmieścia. Nazwy własne w miejskiej przestrzeni ówczesnego Lublina obok funkcji lokalizacyjnej, identyfikacyjnej i wyodrębniającej pełnią funkcję socjologiczną. Nazwa Podzamcze charakteryzuje zamieszkującą tę dzielnicę ludność jako żydowską; podobnie ówczesne Bronowice jako dzielnicę robotniczą. Funkcja ekspresywna powieściowych urbanonimów wyznacza stosunek emocjonalny bohatera i pisarza do określonych fragmentów przestrzeni miejskiej Lublina, miasta młodości bohatera powieści – Józefa Zakrzewskiego i arkadii młodości autora Czerwonej wiosny, Józefa Łobodowskiego.
Słowa kluczowe:
Józef Łobodowski, polska literatura emigracyjna, nazewnictwo miejskie – urbanonimia; nazwy własne w literaturze, LublinBibliografia
Biolik Maria (red.). 1993. Onomastyka literacka. Olsztyn: Wydawnictwa Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
Biolik Maria. 2015. Funkcja kumulatywna nazw własnych a etniczny stereotypy językowe. W: Funkcje nazw własnych w kulturze i komunikacji. Red. I. Sarnowska-Giefing, M. Balowski, M. Graf. Poznań: Instytut Naukowo-Wydawniczy: „Maiuscula”: 51-62.
Buczyński Mieczysław. 1996. Nazwy ulic i placów Lublina. „Onomastica” R. 11: s. 136-181.
Czyżewski Feliks. 2018. Lublin i Lubelszczyzna w działalności naukowej i organizacyjnej doktora Mieczysława Buczyńskiego (2 XI 1936–25 XII 1992). „Slavia Occidentalis” 75/1: 21-28.
Gac Dominik. 2016. Chcę być wolnym człowiekiem na wolnej ziemi, czyli terroryzm romantyczny i niespełniona rewolucja w wyzwoleniu Józefa Łobodowskiego. „Ruch Literacki” R. 58, z. 4: 461-476.
Gałkowski Artur. 2012. Aktualizowana lista podstawowych haseł terminologii onomastycznej w języku polskim. W: https://onomastyka.uni.lodz.pl/strona-glowna/terminologia-polska [Dostęp: 10.09.2019].
Graf Magdalena. 2019. Miasto z przetrąconym kręgosłupem – Białystok w powieściach Ignacego Karpowicza (perspektywa onimiczna). W: Nazwy własne w języku, literaturze i kulturze. Księga jubileuszowa dedykowana Profesor Zofii Abramowicz. Red. A. Rygorowicz-Kuźma, K. Rutkowski, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku: 243–261.
Handke Kwiryna. 1998. Nazewnictwo miejskie. W: Polskie nazwy własne. Encyklopedia. Red. E. Rzetelska-Feleszko. Warszawa–Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN: 283–307.
Hartwig Edward. 1983 Lublin. Wstęp H. Gawarecki. Warszawa: Wydawnictwo ,,Sport i Turystyka”.
Kosyl Czesław. 1998. Nazwy własne w literaturze pięknej. W: Polskie nazwy własne. Encyklopedia. Red. E. Rzetelska-Feleszko. Warszawa – Kraków Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN.
Sarnowska-Giefing Irena. 2003. Od ononimu do gatunku tekstu. Nazewnictwo w satyrze polskiej do 1820 roku. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Siwiec Adam. 1998. Nazwy własne w prozie Michała Choromańskiego. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Skrzypek Marcin, Zinczuk Aleksandra. 2009., Józef Łobodowski. T. 1: Życie, twórczość, publicystyka wspomnienia. „Scriptores” nr 35.
Szewczyk Łucja Maria. 1993. Nazewnictwo literackie w twórczości Adama Mickiewicza. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uczelniane WSP.
Święch Jerzy. 2009. Nowoczesność: szkice o literaturze polskiej XX wieku. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. Za: Łobodowski. W stulecie urodzin Józefa Łobodowskiego. „Scriptores nr 35, red. M. Skrzypek, A. Zinczuk. Lublin: 438–441.
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej https://orcid.org/0000-0003-0899-1972
