Formuła lokalizacyjno-temporalna w tekstach epistolarnych XVIII wieku
Abstrakt
Przedmiotem opisu jest formuła lokalizacyjno-temporalna, informująca o miejscu i czasie napisania listu, występująca w korespondencji przedstawicieli stanu szlacheckiego w XVIII wieku. W artykule przedstawione zostały różne formy realizacyjne formuły, to znaczy jej pozycja w strukturze listu, zawartość treściowa, a przede wszystkim sposób zapisu głównych komponentów formuły, czyli toponimu wskazującego miejsce napisania listu (zazwyczaj występuje on w postaci wyrażenia przyimkowego w miejscowniku z przyimkiem w lub z), oraz daty (w tym zakresie zaznacza się silny wpływ języka łacińskiego). Omówione też zostały liczne funkcje formuły lokalizacyjno-temporalnej, takie jak określanie sytuacji komunikacyjnej, tworzenie wspólnoty czasowo-przestrzennej nadawcy i odbiorcy, wyznaczanie granic tekstu i inne.
Słowa kluczowe:
epistolografia, formuła lokalizacyjno-temporalna, delimitacja tekstu, język polski XVIII wiekuBibliografia
Borejszo Maria. (1989/1990) 1991. Staropolskie nazwy miesięcy. „Slavia Occidentalis” t. 46/47: 19–31.
Całek Anita. 2019. Nowa teoria listu. Bibliotheca Iagellonica. Fontes et studia t. 34. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Cybulski Marek. 2003. Obyczaje językowe dawnych Polaków. Formuły werbalne w dobie średniopolskiej. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Data Katarzyna. 1989. Struktura tekstu listowego. „Język Polski” 69 z. 3–5: 142–152.
Kałkowska Anna. 1982. Struktura składniowa listu. Prace Instytutu Języka Polskiego 47. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Książek Elżbieta. 2008. Tekst epistolarny w świetle etykiety językowej. Prace Monograficzne Akademii Pedagogicznej im. KEN w Krakowie nr 478. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
Lalewicz Janusz. 1975. Komunikacja językowa i literatura, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Maliszewski Kazimierz. 2001. Komunikacja społeczna w kulturze staropolskiej. Studia z dziejów kształtowania się form i treści społecznego przekazu w Rzeczypospolitej szlacheckiej. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Mroczek Katarzyna. 1978. Tytulatura w korespondencji staropolskiej jako problem stosunku między nadawcą a odbiorcą. „Pamiętnik Literacki” 69 z. 2: 127–148.
Olma Marceli. 2006. Listy emigracyjne Józefa Ignacego Kraszewskiego do Władysława Chodźkiewicza. Analiza pragmalingwistyczna. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej.
Pirożyński Jan. 1995. Z dziejów obiegu informacji w Europie XVI wieku. Nowiny z Polski w kolekcji Jana Jakuba Wicka w Zurychu z lat 1560–1587. „Zeszyty Naukowe UJ”, Prace Historyczne z. 115. Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
Sicińska Katarzyna. 2013. Polszczyzna południowokresowa XVII i XVIII wieku (na podstawie epistolografii). Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Sicińska Katarzyna. 2016. „Pisanie”, „litera”, „gramota”... O nazwach listu w polszczyźnie XVII i XVIII wieku. W: W kręgu dawnej polszczyzny t. 2. Red. M. Mączyński, E. Horyń, E. Zmuda. Kraków: Akademia Ignatianum w Krakowie, Wydawnictwo WAM: 263–286.
Sicińska Katarzyna. 2017. Formuły salutacyjne w korespondencji z terenu Kresów Południowo-Wschodnich (XVII–XVIII wiek). W: Zachowanie językowe – spontaniczność i automatyzm. Red. M. Hawrysz, M. Uździcka, A. Wojciechowska. Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego („Zielonogórskie Seminaria Językoznawcze” 2016): 225–249.
Sicińska Katarzyna. 2017. Formuły subskrypcji w korespondencji z terenu Kresów Południowo-Wschodnich (XVII–XVIII wiek). Cz. 1. W: Epistolografia w dawnej Rzeczypospolitej t. 7: Literatura, historia, język. Red. P. Borek, M. Olma. Kraków: Collegium Columbinum: 277–298.
Sicińska Katarzyna. 2019. Formuła wyrażania szacunku w strukturze osiemnastowiecznego listu polskiego. „LingVaria” 14 (2019) nr 2 (28): 107–119; https://doi.org/10.12797/LV.14.2019.28.07; http://www.lingvaria.polonistyka.uj.edu.pl/documents/5768825/139218022/LV_28_e_book.pdf/0f2d3be3–53ac-4120–8842–6153daef0a5a.
Sicińska Katarzyna. 2020. Wierność, powinność, uniżoność i inne kategorie grzeczności językowej w finalnych formułach epistolarnych XVIII wieku. „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” 2020 t. 27 (47) nr 1: 163–183; DOI: 10.14746/pspsj.2020.27.1.11; https://pressto.amu.edu.pl/index.php/pspsj/article/view/24583.
Skwarczyńska Stefania. 2006. Teoria listu. Oprac. E. Feliksiak, M. Leś. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Sulimierski Filip, Chlebowski Bronisław, Walewski Władysław. Red. 1880–1902. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich t. 1–15. Warszawa: Nakładem Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego.
Wołk Marcin. 1999. Tekst w dwóch kontekstach. Narracja pierwszoosobowa w powieściach Kazimierza Brandysa. Toruń: Towarzystwo Naukowe w Toruniu. Uniwersytet Mikołaja Kopernika.
Żydek-Bednarczuk Urszula. 2005. Wprowadzenie do lingwistycznej analizy tekstu. Kraków: Universitas.
Uniwersytet Łódzki https://orcid.org/0000-0003-4080-1497
