Sylwetka lingwistyczna Symeona Połockiego (1628–1680), humanisty pogranicza polsko-ruskiego
Tomasz Lisowski
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu , Polandhttps://orcid.org/0000-0001-6318-7421
Abstract
Symeon Połocki (1628–1680), humanista pogranicza rusko-polskiego, tworzył w języku polskim, łacińskim, ruskim i cerkiewnosłowiańskim. Jego multilingwizm wynika nie tyle z sąsiadowania na tym samym terenie dwu języków etnicznych – ruskiego i polskiego, ile ze współistnienia tam systemu wartości, których nośnikami są te języki – wartości kultury ortodoksyjnej oraz wartości kultury okcydentalnej. W tym sensie mówić można o multilingwizmie intelektualnym Symeona Połockiego. Polszczyna utworów literackich ciągle nie doczekała się opisu lingwistycznego.
##semicolon##
Symeon Połocki jako humanista, polszczyzna pogranicza rusko-polskiego w XVII wieku, multilingwizm, język jako nośnik wartości kultury, kultura okcydentalna, kultura ortodoksyjna##submission.citations##
Brogi Bercoff Giovanna. 1995. Pluriliguism in Eastern Slavic Culture of the 17th Century. The Case of Simeon Polockij. “Slavia” 64, 1–2: 3–14.
Grześkowiak Radosław. 2017. Wiersze na ryciny jako dominanta polskojęzycznej twórczości Symeona z Połocka. Cz. 1: Od bajki o starcu, chłopcu i ośle do oślej paraboli ludzkiego ciała. „Pamiętnik Literacki” t. 108, z. 3: 185–216. (Crossref)
Historia literatury rosyjskiej. 1976 t. 1. Red. Jakóbiec M. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Istoriâ russkoj literatury XI–XVII vekov. 1985. Red. Lihačev D. S. Moskva: Prosveŝenie [История русской литературы XI–XVII веков. Лихачев Д. С. Москва: Просвещение].
Jankowska Ludmiła A. 1966. „Winszowanie Rożdestwa Chrystowa” – nieznany cykl poetyckich życzeń świątecznych Symeona Połockiego. W: Z kolędą przez wieki. Kolędy w Polsce i w krajach słowiańskich. Red. Budrewicz T., Koziara S., Okoń J. Tarnów: Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej Biblos, Wyższa Szkoła Pedagogiczna (Kraków): 445–457.
Jankowska Ludmiła A., Kozak Barbara. 1998. „Wzgarda godności y czci pragnienie” – zapomniane „kazanie wymowne” z wczesnej poezji Samuela Piotrowskiego-Sitnianowicza – Symeona z Połocka. „Barok” t. 5, z. 2 (10): 195–212. (Crossref)
Jankowska Ludmiła A., Szczęśniak Krystyna. 1998. Właściwości językowo-stylistyczne wczesnej poezji Symeona z Połocka (deklamacja Wiersze o Męce Pańskiej w cerkwi mowione) W: Czterechsetlecie unii brzeskiej. Zagadnienia języka religijnego. Red. Leszczyński Z. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego: 61–70.
Klimek-Grądzka Jolanta. 2010. Formy aorystyczne w XVII-wiecznych polonikach kijowskich. „Roczniki Humanistyczne” t. 58, 6: 28–40.
Klimek-Grądzka Jolanta. 2010. Konstrukcja accusativus cum infinitivo w XVII-wiecznych polonikach kijowskich. W: Problemy językoznawstwa współczesnego i historycznego. Red Sławek J. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk: 36–49.
Klimek-Grądzka Jolanta. 2012. Uwagi o składni „Paterykonu” Sylwestra Kossowa (1635). „Roczniki Humanistyczne” t. 60, z. 6: 43–56.
Korzo Margarita. 2009. Vnešnââ tradiciâ kak istočnik vdohoveniâ. K voprosu ob avtorstve kievskih i mokovskih pravoslavnyh tekstov XVII veka. Dva primera. ”Studi Slavistici” t. 6: 59–84. [Корзо Маргарита. 2009. Внешняя традиция как источник вдоховения. К вопросу об авторстве киевских и моковских православных текстов XVII века. Два примера].
Kozak Barbara. 2002. Symeon z Połocka – człowiek pogranicza. W: Droga ku wzajemności. Red. Musijenko S. Grodno: GAUPP: 187–192.
Kozak Barbara. 2004. Akatysty polskie Symeona z Połocka. „Acta Neophilologica” t. 9: 7–19.
Lomonosov Mihail. Predislovie o polʹze knig cerkovnyh v rossijskom âzyke. [Ломоносов Михaил Прeдисловие о пользе книг церковных в российском языке]. W: http://febweb.ru/feb/lomonos/texts/lo0/lo7–5852.htm. [Dostęp: 15.01.2020].
Łużny Ryszard. 1966. Psałterz rymowany Symeona Połockiego a Psałterz Dawidów Jana Kochanowskiego. „Slavia Orientalis” t. 25, z. 1: 3–27.
Łużny Ryszard. 1966. Pisarze kręgu Akademii Kijowsko-Mohylańskiej a literatura polska. Z dziejów związków kulturalnych polsko-wschodniosłowiańskich w XVII–XVIII w. Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
Łużny Ryszard. 1984. Akademia Kijowsko-Mohylańska a kultura polska. „Przegląd Humanistyczny” t. 2: 55–67.
Małek Ewa. 2009–2010. Symeon Połocki. W: Polski słownik biograficzny t. 46. Red. Romanowski A. Warszawa–Kraków: IHA PAN–FNP: 235–237.
Naumow Aleksander. 2002. Domus divisa. Studia nad literaturą ruską w I Rzeczypospolitej. Kraków: Collegium Columbinum.
Pančenko Aleksandr. 1998. Simeon Polockij. W: Slovarʹ knižnikov i knižnosti Drevnej Rusi. T. 3: XVII v. Red. Bulanin D. M. Sankt-Peterburg: Nauka [Панченко Александр. 1998. Симеон Полоцкий. В: Словарь книжников и книжности Древней Руси т. 3: XVII ред. Буланин Д. М. Санкт-Петербург: Наука].
Romanowski Andrzej. 2016. Literatura polsko-rusko-rosyjska. „Wielogłos. Pismo Wydziału Polonistyki UJ” t. 2 (28): 1–26.
Simeon Polockij. 2000. Vertograd mnogocvětnyj. T. 3: Prav nikto že – Epitafion Simeonu. Opr. Hippisley A., Sazonova L. I. Köln–Weimar–Wien: Böhlau Verlag.
Simeon Polockij’s Library. A Catalogue. 2005. Red. Hippisley A., Luk’janova E. Köln–Weimar–Wien: Böhlau Verlag.
Simeon Polockij [Симеон Полоцкий]. W: https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B8%D0%BC%D0%B5%D0%BE%D0%BD_%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D1%86%D0%BA%D0%B8%D0%B9. [Dostęp: 15.01.2020].
Symeon z Połocka. 1998. Wiersze o Męce Pańskiey w cerkwi mowione (Rosyjskie Państwowe Archiwum Akt Dawnych, Moskwa, F. 381, Nr 1800), oprac. L. A. Jankowska, K. Szcześniak. W: Czterechsetlecie unii brzeskiej. Zagadnienia języka religijnego. Red. Leszczyński Z. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego: 71–81.
Symeon z Połocka. 2016. Pandecta seu Collectanea albo Zebranie scriptow rozmaitych y notatie. Wybór tekstów, wstęp i komentarze Kozak B. Olsztyn: Instytut Słowiańszczyzny Wschodniej UWM.
Symeon z Połocka, Winszowanie wzięcia Derpta. W: http://az.lib.ru/p/polockij_s/text_1678_poe.shtml. [Dostęp: 15.01.2020].
Symeon z Połocka, Psaltyrʹ rifmotvornaâ [Псалтырь рифмотворная]. W: https://ksanak.ru/?p=1686. [Dostęp: 15.01.2020].
Symeon z Połocka, Wiersz na szczęśliwy powrót Cara Jegomości spod Rygi. W: http://az.lib.ru/p/polockij_s/text_1678_poe.shtml. [Dostęp: 15.01.2020].
Symeon z Połocka, Rifmologion [Рифмологион]. W: https://www.adu.by/be/home-be/naviny/kultura/2683-simyaon-polatski-yak-pedagog-i-pismennik-dlya-dzyatsej.htm. [Dostęp: 15.01.2020].
Szcześniak Krystyna, Jankowska Ludmiła A. 1998. Uwagi na temat języka Wierszy o Męce Pańskiey... Symeona Połockiego. W: Czterechsetlecie unii brzeskiej. Zagadnienia języka literackiego. Red. Leszczyński Z. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego: 49–60.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu https://orcid.org/0000-0001-6318-7421