Chrześcijańskie korzenie Europy w ujęciu Benedykta XVI
Józef Warzeszak
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-2301-817X
Abstrakt
Autor artykułu, wykorzystując teksty przemówień, które Benedykt XVI kierował do Europejczyków podczas swego pontyfikatu, starał się ukazać, jaki wkład wniosło chrześcijaństwo, a zwłaszcza Kościół katolicki w budowę cywilizacji europejskiej. Otóż – według papieża – chrześcijaństwo przyniosło przede wszystkim religię monoteistyczną – objawioną wiarę w Boga w Trójcy Osób, a wyeliminowało politeizm i bałwochwalstwo; wniosło religię racjonalną, a uwolniło od irracjonalnych mitów i zabobonów; wniosło kulturę słowa, a przez wieki likwidowało analfabetyzm; wprowadziło ethos pracy, rozwinęło kulturę artystyczną: muzyczną, teatralną i malarską, powołało dzieła miłosierdzia, ukształtowało tożsamość narodów oraz tożsamość Europy. Autor przedstawił też oceny papieża odnośnie do sytuacji politycznej, społecznej i ideologicznej we współczesnej Europie oraz jego opinie w kwestii jej zjednoczenia, uwzględniające plusy i minusy tego procesu, jak: zapewnienie pokoju na kontynencie i w świecie, rozwój gospodarczy i cywilizacyjny, dążenie do jedności, a nie do jednolitości; zdrową świeckość i poszanowanie autonomii Kościoła. Uwzględnił wreszcie wezwania, aby podstawą pomyślnej przyszłości Europy stało się respektowanie wartości uniwersalnych i chrześcijańskich. Chrześcijaństwo służy bowiem „oczyszczaniu rozumu”, przyczynia się do formowania sumień i kształtowania humanizmu integralnego, a cześć oddawana Bogu oznacza zarazem troskę o człowieka.
Słowa kluczowe:
wiara w Boga, europejskie korzenie, kultura chrześcijańska, jedność, etyka, ideologieBibliografia
Sobór Watykański II, Konstytucja duszpasterska o Kościele (KDK), Poznań 2002.
Jan Paweł II, Encyklika „Redemptor hominis” (RH) (1979).
Jan Paweł II, Adhortacja „Ecclesia in Europa” (EE) (2003).
Jan Paweł II, Homilia w czasie Mszy św. na Le Bourget, „Insegnamenti di Giovanni Paolo II”, 3 (1980) 1, s. 1579–1592.
Jan Paweł II, Homilia w czasie beatyfikacji apostoła środowisk pracowniczych, „Insegnamenti di Giovanni Paolo II” 9 (1986) 2, s. 808–819.
Benedykt XVI – kard. J. Ratzinger, Europa. Jej podwaliny dzisiaj i jutro, tłum. S. Czerwik, Kielce 2005.
Ratzinger J., Europa Benedykta w kryzysie kultur, tłum. W. Dzieża, Częstochowa 2005.
Benedykt XVI, Encyklika „Caritas in veritate” (CaVe) (2009).
Benedykt XVI, Przemówienia są dostępne na stronie internetowej Watykanu: http://www.vatican.va/content/benedict-xvi/it.html [dostęp: 10.03.2021] lub w polskim wydaniu „L’Osservatore Romano” [L’OR].
Benedykt XVI, Przemówienie na spotkaniu z prezydentem Włoch Carlo A. Ciampi i najwyższymi władzami włoskimi na Kwirynale, 24.06.2005 r., L’OR 9 (2005), s. 37–39.
Benedykt XVI, Wywiad z Benedyktem XVI przed wyjazdem do Niemiec, 5.08.2006 r., L’OR 11 (2006), s. 41–47.
Benedykt XVI, Wykład na uniwersytecie w Ratyzbonie, 12.09.2006 r., L’OR 11 (2006), s. 25–29.
Benedykt XVI, Przemówienie w czasie wizyty na Papieskim Uniwersytecie Gregoriańskim, 3.11.2006 r., L’OR 1 (2007), s. 21–23.
Benedykt XVI, Przemówienie do korpusu dyplomatycznego, 8.01.2007 r., L’OR 4 (2007), s. 51–54.
Benedykt XVI, Przemówienie do delegacji wydziału teologii uniwersytetu w Tybindze, 21.03.2007 r., L’OR 6 (2007), s. 31– 32.
Benedykt XVI, Przemówienie do uczestników kongresu zorganizowanego przez Komisję Episkopatów Wspólnoty Europejskiej (COMECE), 24.03.2007 r., L’OR 6 (2007), s. 34–35.
Benedykt XVI, Przemówienie do uczestników spotkania rektorów i wykładowców uniwersytetów europejskich, 23.06.2007 r.
Benedykt XVI, Przemówienie na spotkaniu ze światem polityki w Wiedniu, 7.09.2007 r., L’OR 10–11 (2007), s. 16–19.
Benedykt XVI, Przemówienie na spotkaniu z kardynałami i pracownikami Kurii Rzymskiej, 21.12.2007 r., L’OR 2 (2008), s. 12–15.
Benedykt XVI, Przemówienie na spotkaniu z korpusem dyplomatycznym, 7.01.2008 r., L’OR 2 (2008), s. 32–35.
Benedykt XVI, Przemówienie przygotowane do wygłoszenia na uniwersytecie rzymskim La Sapienza w dniu 17.01.2008 r., L’OR 3 (2008), s. 12–16.
Benedykt XVI, Katecheza w czasie audiencji generalnej, Roman pieśniarz, Aula Pawła VI, 21.05.2008 r., L’OR 7–8 (2008), s. 31–33.
Benedykt XVI, Przemówienie do Zgromadzenia Ogólnego Konferencji Episkopatu Włoch, 29.05. 2008 r., L’OR 7–8 (2008), s. 12–14.
Benedykt XVI, Przemówienie w czasie ceremonii powitalnej w Pałacu Elizejskim, 12.09.2008 r., L’OR10–11 (2008), s. 9–11.
Benedykt XVI, Przemówienie do przedstawicieli świata kultury w Kolegium Bernardynów w Paryżu, 12.09.2008 r., L’OR 10–11 (2008), s. 12–16.
Benedykt XVI, Konferencja prasowa Benedykta XVI w samolocie w drodze do Republiki Czeskiej, 26.09.2009 r., L’OR 11–12 (2009), s. 10–11.
Benedykt XVI, Przemówienie na spotkaniu z władzami politycznymi i administracyjnymi Republiki Czeskiej oraz z korpusem dyplomatycznym, 26.09.2009 r., L’OR 11–12 (2009), s. 13–14.
Benedykt XVI, Przemówienie w czasie audiencji generalnej po podróży do Republiki Czeskiej, 30.09.2009 r., L’OR 11–12 (2009), s. 23–24.
Benedykt XVI, Przemówienie do korpusu dyplomatycznego, 8.01.2009 r., L’OR 2 (2009), s. 4–8.
Benedykt XVI, Przemówienie na spotkaniu z artystami, Kaplica Sykstyńska, 21.11.2009 r.
Benedykt XVI, Przemówienie po koncercie wykonanym w 60- lecie prawa konstytucyjnego RFN i 20-lecie upadku muru berlińskiego, 4.12.2009 r.
Benedykt XVI, Przemówienie do członków Biura Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy, 8.09.2010 r., L’OR 10 (2010), s. 28.
Benedykt XVI, Przemówienie na spotkaniu z królową w Pałacu Holyroodhouse, 16.09.2010 r., L’OR 10 (2010), s. 14–15.
Benedykt XVI, Przemówienie na spotkaniu z przedstawicielami różnych grup społecznych w Westminster Hall w Londynie, 17.09.2010 r., L’OR 11 (2010), s. 26–27.
Benedykt XVI, Homilia na placu Obradoiro z okazji Jubileuszowego Roku św. Jakuba, 6.11.2010 r., L’OR 12 (2010), s. 27–29.
Benedykt XVI, Przemówienie do przedstawicieli Krajowego Stowarzyszenia Gmin Włoskich, 12.03.2011 r. L’OR 5 (2011), s. 1819.
Benedykt XVI, Papieskie przesłanie wideo z okazji inauguracji Dziedzińca Pogan w Paryżu, 25.03.2011 r., L’OR 5 (2011), s. 10–11.
Benedykt XVI, Przemówienie w czasie ceremonii powitalnej na lotnisku w Zagrzebiu, 4.06.2011 r., L’OR 7 (2011), s. 7.
Benedykt XVI, Przemówienie na spotkaniu z przedstawicielami społeczeństwa chorwackiego w Teatrze Narodowym, 4.06.2011 r., L’OR 7 (2011), s. 8–9.
Benedykt XVI, Katecheza w czasie audiencji generalnej, 15.06.2011 r., L’OR 8–9 (2011), s. 42–45.
Benedykt XVI, Homilia podczas Mszy św. na stadionie w Serravalle, 19.06.2011 r., L’OR 8–9 (2011), s. 15–17.
Bokwa I., Zmagania o tożsamość i chrześcijańskiego ducha Europy. Refleksje na kanwie myśli Kardynała Josepha Ratzingera/ Benedykta XVI o historii i przyszłości naszego kontynentu, „Studia Nauk Teologicznych PAN” 12 (2017), s. 211–231.
Hesemann M., Benedykt XVI i jego wizja Europy. Każdy chrześcijanin powinien wnieść swój osobisty wkład w przyszłość Starego Kontynentu, tłum. A. Meetschen, Niedziela 12.04.2020, https://naszdziennik.pl/ [dostęp: 6.03.2021].
Irek W., Europa, w której jesteśmy i ku której zmierzamy: Benedykta XVI myśl o Europie, „Studia Salvatoriana Polonica” 1 (2007), s. 39–59, także na https://bazhum.muzhp.pl [dostęp: 6.03.2021].
Kulisz J., Kościół w służbie Unii Europejskiej, „Studia Bobolanum” 31 (2020) 1, s. 5–28.
Niemira A., Od dyktatury relatywizmu do etyki wiary – Benedykta XVI propozycja etyczna dla Europy, „Teologia i Człowiek” 10 (2007), s. 9–23.
Nowakowski P., Joseph Ratzinger. Europa Benedykta w kryzysie kultur, Częstochowa 2005.
Przeciszewski M., Tomasik Krzysztof, 15 lat obecności Polski w UE: Myśl Benedykta XVI i Franciszka, 1.05.2019, https://www.ekai.pl/ [dostęp: 6.03.2021].
Rojek K., Kultura europejska w stanie kryzysu: diagnoza Josepha Ratzingera, „Studia Gilsoniana” July–September 2017, s. 489–496.
Samulnik T., Biblijne i systematyczne źródła teologii muzyki Josepha Ratzingera/ Benedykta XVI, „Pro Musica Sacra” 16 (2018), s. 131–133.
Szczypiński O., Chrześcijaństwo jako źródło kultury europejskiej w myśli Josepha Ratzingera, w: Człowiek z perspektywy religii, rodziny i szkoły, red. H. Czachowska, M. Kuciński, Bydgoszcz 2013, s. 101–119, https://depot.ceon.pl/handle/123456789/5421 [dostęp: 6.03.2021].
Szymik J., Od bezbożności do pobożności: Benedykta XVI teo-logiczny projekt dla Europy, „Studia Gnesnensia” 32 (2018), s. 5–24.
Warzeszak J., Uniwersalno-teologalny wymiar muzyki i śpiewu w ujęciu Benedykta XVI, „Pro Musica Sacra” 18 (2020), s. 65–116.
Warzeszak J., Polifonia nauk w ujęciu Benedykta XVI, „Studia Bobolanum” 1 (2021), 43–70.
Warzeszak J., Benedykta XVI wizja uniwersytetu, „Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie” 28 (2021) [w druku].
Jan Paweł II, Encyklika „Redemptor hominis” (RH) (1979).
Jan Paweł II, Adhortacja „Ecclesia in Europa” (EE) (2003).
Jan Paweł II, Homilia w czasie Mszy św. na Le Bourget, „Insegnamenti di Giovanni Paolo II”, 3 (1980) 1, s. 1579–1592.
Jan Paweł II, Homilia w czasie beatyfikacji apostoła środowisk pracowniczych, „Insegnamenti di Giovanni Paolo II” 9 (1986) 2, s. 808–819.
Benedykt XVI – kard. J. Ratzinger, Europa. Jej podwaliny dzisiaj i jutro, tłum. S. Czerwik, Kielce 2005.
Ratzinger J., Europa Benedykta w kryzysie kultur, tłum. W. Dzieża, Częstochowa 2005.
Benedykt XVI, Encyklika „Caritas in veritate” (CaVe) (2009).
Benedykt XVI, Przemówienia są dostępne na stronie internetowej Watykanu: http://www.vatican.va/content/benedict-xvi/it.html [dostęp: 10.03.2021] lub w polskim wydaniu „L’Osservatore Romano” [L’OR].
Benedykt XVI, Przemówienie na spotkaniu z prezydentem Włoch Carlo A. Ciampi i najwyższymi władzami włoskimi na Kwirynale, 24.06.2005 r., L’OR 9 (2005), s. 37–39.
Benedykt XVI, Wywiad z Benedyktem XVI przed wyjazdem do Niemiec, 5.08.2006 r., L’OR 11 (2006), s. 41–47.
Benedykt XVI, Wykład na uniwersytecie w Ratyzbonie, 12.09.2006 r., L’OR 11 (2006), s. 25–29.
Benedykt XVI, Przemówienie w czasie wizyty na Papieskim Uniwersytecie Gregoriańskim, 3.11.2006 r., L’OR 1 (2007), s. 21–23.
Benedykt XVI, Przemówienie do korpusu dyplomatycznego, 8.01.2007 r., L’OR 4 (2007), s. 51–54.
Benedykt XVI, Przemówienie do delegacji wydziału teologii uniwersytetu w Tybindze, 21.03.2007 r., L’OR 6 (2007), s. 31– 32.
Benedykt XVI, Przemówienie do uczestników kongresu zorganizowanego przez Komisję Episkopatów Wspólnoty Europejskiej (COMECE), 24.03.2007 r., L’OR 6 (2007), s. 34–35.
Benedykt XVI, Przemówienie do uczestników spotkania rektorów i wykładowców uniwersytetów europejskich, 23.06.2007 r.
Benedykt XVI, Przemówienie na spotkaniu ze światem polityki w Wiedniu, 7.09.2007 r., L’OR 10–11 (2007), s. 16–19.
Benedykt XVI, Przemówienie na spotkaniu z kardynałami i pracownikami Kurii Rzymskiej, 21.12.2007 r., L’OR 2 (2008), s. 12–15.
Benedykt XVI, Przemówienie na spotkaniu z korpusem dyplomatycznym, 7.01.2008 r., L’OR 2 (2008), s. 32–35.
Benedykt XVI, Przemówienie przygotowane do wygłoszenia na uniwersytecie rzymskim La Sapienza w dniu 17.01.2008 r., L’OR 3 (2008), s. 12–16.
Benedykt XVI, Katecheza w czasie audiencji generalnej, Roman pieśniarz, Aula Pawła VI, 21.05.2008 r., L’OR 7–8 (2008), s. 31–33.
Benedykt XVI, Przemówienie do Zgromadzenia Ogólnego Konferencji Episkopatu Włoch, 29.05. 2008 r., L’OR 7–8 (2008), s. 12–14.
Benedykt XVI, Przemówienie w czasie ceremonii powitalnej w Pałacu Elizejskim, 12.09.2008 r., L’OR10–11 (2008), s. 9–11.
Benedykt XVI, Przemówienie do przedstawicieli świata kultury w Kolegium Bernardynów w Paryżu, 12.09.2008 r., L’OR 10–11 (2008), s. 12–16.
Benedykt XVI, Konferencja prasowa Benedykta XVI w samolocie w drodze do Republiki Czeskiej, 26.09.2009 r., L’OR 11–12 (2009), s. 10–11.
Benedykt XVI, Przemówienie na spotkaniu z władzami politycznymi i administracyjnymi Republiki Czeskiej oraz z korpusem dyplomatycznym, 26.09.2009 r., L’OR 11–12 (2009), s. 13–14.
Benedykt XVI, Przemówienie w czasie audiencji generalnej po podróży do Republiki Czeskiej, 30.09.2009 r., L’OR 11–12 (2009), s. 23–24.
Benedykt XVI, Przemówienie do korpusu dyplomatycznego, 8.01.2009 r., L’OR 2 (2009), s. 4–8.
Benedykt XVI, Przemówienie na spotkaniu z artystami, Kaplica Sykstyńska, 21.11.2009 r.
Benedykt XVI, Przemówienie po koncercie wykonanym w 60- lecie prawa konstytucyjnego RFN i 20-lecie upadku muru berlińskiego, 4.12.2009 r.
Benedykt XVI, Przemówienie do członków Biura Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy, 8.09.2010 r., L’OR 10 (2010), s. 28.
Benedykt XVI, Przemówienie na spotkaniu z królową w Pałacu Holyroodhouse, 16.09.2010 r., L’OR 10 (2010), s. 14–15.
Benedykt XVI, Przemówienie na spotkaniu z przedstawicielami różnych grup społecznych w Westminster Hall w Londynie, 17.09.2010 r., L’OR 11 (2010), s. 26–27.
Benedykt XVI, Homilia na placu Obradoiro z okazji Jubileuszowego Roku św. Jakuba, 6.11.2010 r., L’OR 12 (2010), s. 27–29.
Benedykt XVI, Przemówienie do przedstawicieli Krajowego Stowarzyszenia Gmin Włoskich, 12.03.2011 r. L’OR 5 (2011), s. 1819.
Benedykt XVI, Papieskie przesłanie wideo z okazji inauguracji Dziedzińca Pogan w Paryżu, 25.03.2011 r., L’OR 5 (2011), s. 10–11.
Benedykt XVI, Przemówienie w czasie ceremonii powitalnej na lotnisku w Zagrzebiu, 4.06.2011 r., L’OR 7 (2011), s. 7.
Benedykt XVI, Przemówienie na spotkaniu z przedstawicielami społeczeństwa chorwackiego w Teatrze Narodowym, 4.06.2011 r., L’OR 7 (2011), s. 8–9.
Benedykt XVI, Katecheza w czasie audiencji generalnej, 15.06.2011 r., L’OR 8–9 (2011), s. 42–45.
Benedykt XVI, Homilia podczas Mszy św. na stadionie w Serravalle, 19.06.2011 r., L’OR 8–9 (2011), s. 15–17.
Bokwa I., Zmagania o tożsamość i chrześcijańskiego ducha Europy. Refleksje na kanwie myśli Kardynała Josepha Ratzingera/ Benedykta XVI o historii i przyszłości naszego kontynentu, „Studia Nauk Teologicznych PAN” 12 (2017), s. 211–231.
Hesemann M., Benedykt XVI i jego wizja Europy. Każdy chrześcijanin powinien wnieść swój osobisty wkład w przyszłość Starego Kontynentu, tłum. A. Meetschen, Niedziela 12.04.2020, https://naszdziennik.pl/ [dostęp: 6.03.2021].
Irek W., Europa, w której jesteśmy i ku której zmierzamy: Benedykta XVI myśl o Europie, „Studia Salvatoriana Polonica” 1 (2007), s. 39–59, także na https://bazhum.muzhp.pl [dostęp: 6.03.2021].
Kulisz J., Kościół w służbie Unii Europejskiej, „Studia Bobolanum” 31 (2020) 1, s. 5–28.
Niemira A., Od dyktatury relatywizmu do etyki wiary – Benedykta XVI propozycja etyczna dla Europy, „Teologia i Człowiek” 10 (2007), s. 9–23.
Nowakowski P., Joseph Ratzinger. Europa Benedykta w kryzysie kultur, Częstochowa 2005.
Przeciszewski M., Tomasik Krzysztof, 15 lat obecności Polski w UE: Myśl Benedykta XVI i Franciszka, 1.05.2019, https://www.ekai.pl/ [dostęp: 6.03.2021].
Rojek K., Kultura europejska w stanie kryzysu: diagnoza Josepha Ratzingera, „Studia Gilsoniana” July–September 2017, s. 489–496.
Samulnik T., Biblijne i systematyczne źródła teologii muzyki Josepha Ratzingera/ Benedykta XVI, „Pro Musica Sacra” 16 (2018), s. 131–133.
Szczypiński O., Chrześcijaństwo jako źródło kultury europejskiej w myśli Josepha Ratzingera, w: Człowiek z perspektywy religii, rodziny i szkoły, red. H. Czachowska, M. Kuciński, Bydgoszcz 2013, s. 101–119, https://depot.ceon.pl/handle/123456789/5421 [dostęp: 6.03.2021].
Szymik J., Od bezbożności do pobożności: Benedykta XVI teo-logiczny projekt dla Europy, „Studia Gnesnensia” 32 (2018), s. 5–24.
Warzeszak J., Uniwersalno-teologalny wymiar muzyki i śpiewu w ujęciu Benedykta XVI, „Pro Musica Sacra” 18 (2020), s. 65–116.
Warzeszak J., Polifonia nauk w ujęciu Benedykta XVI, „Studia Bobolanum” 1 (2021), 43–70.
Warzeszak J., Benedykta XVI wizja uniwersytetu, „Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie” 28 (2021) [w druku].
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
